در این مطلب به 10 گونه نمادین از حیوانات می پردازیم كه به لطف انسان ها، دیگر وجود خارجی ندارند.
این كبوتر كه یك پرنده مهاجر بوده و سرعت پرواز آن به بیش از 60 متر بر ساعت می رسید، زمانی جزء متداول ترین گونه پرندگان در سراسر امریكای شمالی به خصوص دشت بزرگ مركزی تا سواحل اقیانوس اطلس بود. بنا به نظر برخی از محققان، تعداد آنها در دوران حیات به بیش از پنج میلیارد می رسیده كه به نوعی آنها را تبدیل به پرجمعیت ترین گونه پرنده روی زمین نموده بود.
این كثرت جمعیتی تا زمانی بوده كه اروپائی ها قدم در این منطقه وسیع گذاشتند، همان مهاجرانی كه در دوره خاص صنعتی آن دوران، به خاطر قیمت پایین گوشت این كبوتران، آنها را شكار می كردند. هر ساله ده ها میلیون از این گونه سلاخی می شدند؛ به این ترتیب آخرین كبوتر وحشی امریكای شمالی در سال 1901 مشاهده شده و نسل آن منقرض گردید. باغ وحش شهر سین سیناتی، میزبان آخرین پرنده اسیر یعنی مارتا كه در سال 1914 جان داد، بود – پرنده ای كه در حال حاضر نمونه ای از آن خشك شده و در موزه ملی تاریخ طبیعی اسمیتسونیان نگهداری می شود.
طبق اطلاعاتی كه از طریق وب سیات موزه تاریخ طبیعی امریكا در دسترس است، این پرندگان زمانی بر فراز كانادا، ایالات متحده و خلیج مكزیك به صورت دسته ای پرواز می كردند، به طوریكه به هنگام عبور، آسمان را سیاه می كردند. معمولاً یك دسته به صورت “ستونی به طول هشت تا ده مایل” تعریف می شده است، به طوریكه به یك رودخانه عظیم و سحرآمیز شباهت داشته است. جان جیمز آدوبون، یك محقق علوم زیستی با تابعیت امریكایی – فرانسوی توضیح می دهد كه چگونه دسته ای پرنده مهاجر كه از بالای سر او در حال عبور بودند، به مدت 3 روز كامل، آفتاب را پوشانده بودند: “در سال 1808 دسته ای دیگر از كبوتران وحشی امریكای شمالی در كنتاكی به طور تخمینی دارای جمعیتی بالغ بر دو میلیارد بودند.”
مسئله ای كه مورد بحث قرار گرفته این است كه جمعیت پرشمار این نوع كبوتر در قرن هجدهم و نوزدهم میلادی، زود گذر بوده و پایدار نبود، آنها برای جنگل ها مخرب بودند، به طوریكه به هنگام عبور دسته ای، درختان موجود در زیر خود را تخریب و روی زمین را با فضولات خود می پوشاندند – اما فعالیت های انسانی مانند از بین بردن منابع غذایی آنها، توسعه غرب و شكار بیش از حد، باعث شد كه به طور كامل از صحنه طبیعت محو گردند.
محل حضور و پرواز آنها: امریكای شمالی، به سمت شرقی كوه های راكی.
مشابه ترین نسل در حال حیات: نزدیك ترین گونه به گونه مورد بحث، كبوتر سالوین است كه یك پرنده سرده امریكایی است و خود دارای 17 گونه مختلف می باشد.
شاید دودو كه از مشهورترین جانداران منقرض شده است – بومی جزیره موری تیوس – نیز تنها در طول چند دهه، از صحنه طبیعت ناپدید گشت. اولین گزارش از این پرنده ناتوان برای پرواز در سال 1598 توسط قایقرانان آلمانی گزارش گردید؛ و آخرین نمونه آن در سال 1662 دیده شده بود. این پرنده بخش زیادی از شهرت خود را به خاطر حضورش در داستان های آلیس در سرزمین عجائب به دست آورده است.
اما آثار به جای مانده از این پرنده به طرز شگفت آوری كم است. موزه تاریخ طبیعی در وب سایت خود اشاره می كند كه: “علی رغم وجود تعداد زیادی از پرنده دودو در جزیره موری تیوس در طول قرن هفدهم میلادی، بقایای بسیار كمی از آن به عنوان شواهدی دال بر وجود آن بر جای مانده است.” تعداد كمی از اسكلت این پرنده موجود است، یك جمجمه در كپنهاگ، یك منقار در پراگ، یك پا در موزه تاریخ طبیعی و یك سر و پا در آكسفورد نگهداری می گردند. یك پرنده خشك شده كامل در كلكسیون جان تریدسانت قرار داشت كه آن را به موزه اشمولین در آكسفورد اهدا نمود. در اینجا نمونه آن در معرض پوسیدگی قرار گرفته و در سال 1755 مدیران این موزه آن را به آتش كشیدند. به لطف فداكاری نگهبان موزه اشمولین بود كه سر و پای آن نجات یافته و در حال حاضر در اختیار موزه تاریخ طبیعی آكسفورد قرار گرفته است.
محل حضور و پرواز آنها: جزیره موری تیوس.
مشابه ترین نسل در حال حیات: كبوتر نیكوبار در جزایر آندامان و نیكوبار، هندوستان.
محل زندگی این زیرگونه از كرگدن سیاه، زمانی در صحرای افریقا بود، اما قربانی شكار غیرمجاز شكارچیان گردید. در سال 1980 جمعیت آنها به صدها كرگدن می رسید، و این تعداد در سال 2000 به عدد 10 كاهش یافت و تنها یك سال بعد نیمی از آنها نیز ناپدید گردیدند. این انقراض پس از انقراض دو زیرگونه دیگر از كرگدن سیاه رخ داد: سیاه جنوبی در سال 1850 و سیاه شمال شرقی در اوایل قرن بیستم میلادی.
خبر بدتر در مورد كرگدن های افریقایی در سال جاری جان دادن سودان، آخرین كرگدن مذكر سفید شمالی و باقی ماندن تنها دو كرگدن از آن نوع و از جنس ماده در جهان بود.
محل حضور و زندگی آنها: آخرین بازمانده ها در كامرون یافت شدند.
این حیوان كه زیرگونه ای از بز كوهی اسپانیایی بوده و از سال 2000 میلادی منقرض گردیده است – زمانی در كوهستان های پیرنه (در مرز میان فرانسه و اسپانیا) زندگی می كرده اما جمعیت آن به شدت در قرون نوزدهم و بیستم كاهش یافته است. دلایل پشت پرده این كاهش همچنان مبهم و ناشناخته باقی مانده است. در سال 2003 و با تلاش دانشمندان برای شبیه سازی یك جنس ماده از این بز كوهی، دوباره امیدها برای حیات بخشیدن به این حیوان زنده شد، اما دقایقی پس از به دنیا آمدن، جان خود را از دست داد.
محل حضور و زندگی آنها: كوهستان های پیرنه.
این حیوان كه یكی از زیرگونه های گورخر صحرائی بوده و تنها بر روی نیمه جلوئی بدن خود دارای راه راه هایی می باشد، در افریقای جنوبی زندگی می كرده است. پس از اینكه مهاجران هلندی قدم بر این منطقه نهاده و همچنین رقابت این گونه ها با برخی از حیوانات اهلی شده منطقه مزبور بر سر یافتن علوفه بالا گرفت، در تعداد زیاد شكار گردیدند. نسل كواگاها تا سال 1878 در حیات وحش منقرض گردید؛ آخرین كواگای اسیر شده در سال 1883 در شهر آمستردام جان خود را از دست داد.
محل حضور و زندگی آنها: افریقای جنوبی
این ببر كه خجالتی و در ظاهر شبیه به سگ است (با این تفاوت كه دارای یك دم سفت و یك كیسه شكمی است) شب هنگام ظاهر شده و پیش از اینكه بریتانیایی ها وارد سرزمین استرالیا شوند، در بخش اصلی این كشور كمیاب و منقرض شده بود، اما در جزیره تاسمانی زندگی می كرد. شكار، بیماری، معرفی سگ ها و نیز خطاهای انسانی، همه و همه باعث افزایش مرگ و میر در میان این ببرها گردیدند. آخرین نمونه از این حیوان در سال 1936 و در باغ وحش هوبارت جان خود را از دست داد.
وب سایت موزه تاریخ طبیعی امریكا در مورد ببر تاسمانی نوشته: “این حیوان به عناوین دیگری مانند گرگ تاسمانی، سگ گورخری، گرگ كیسه دار و سگ كیسه دار معروف بوده است. با نگاهی گذرا به این حیوان می توان علت این سردرگرمی و تنوع نام را دریافت. با جثه ای شبیه به سگ، طرح های راه راه همانند ببر یا گورخر، مرطوب همانند صاریغ و دارای رفتاری همانند گرگ، این حیوان در تصور عموم به انواع حیوانات مختلف شباهت دارد.”
محل حضور و زندگی آنها: جزیره تاسمانی.
این حیوان كه بزرگترین پستاندار پس از وال بوده و در دوره هولوسن می زیسته است، درازایی به اندازه 9 متر داشته است اما نسل آن از زمانی كه توسط اروپایی ها كشف شد، طی 27 سال و بالاخره در سال 1768 پس از شكارهای متعدد، منقرض گردید.
جورج ویلهلم استلر، ناپدید شدن این حیوان را به این صورت توصیف نموده است: “بیشتر شبیه كنده شدن پوست درخت بلوط بوده است تا كنده شدن پوست یك حیوان” و ” در مقابل ضربه یك تبر یا نوك یك قلاب تقریباً مقاوم بوده است”. باله جلویی و قابل مشاهده آن نیز مورد توجه ویژه بوده است. او در ادامه می نویسد: “هیچ اثر انگشت و نیز هیچ ناخن و سُمی وجود ندارد. با این وجود این حیوان با استفاده از باله های شاخه ای خود شنا می كند و حتی در كنار ساحل قدم می زند گویی دارای پا است؛ و با وجود همه این ها هنگام حضور بر روی صخره های لیز از خود مقاومت نشان می دهد و خزه ها و گیاهان دریایی را از زیر سنگ ها بیرون كشیده و می كَند، گویی یك اسب با پاهای جلویی خود این كار را انجام می دهد؛ و در نهایت، او می جنگد.” در موزه تاریخ طبیعی هلسینكی یك اسكلت كامل از این حیوان در معرض دید عموم قرار گرفته است.
محل حضور و زندگی آنها: آخرین جمعیت این گونه حیوانی در اطراف جزیره خالی از سكنه كمندور كه بخشی از جزایر آلوتیان در اقیانوس آرام شمالی است، می زیسته اند.
این ماموت پشم دار كه درازای قد آن به 3 متر و وزنش به 6 تن می رسیده، با انسان های اولیه هم دوره بوده، انسان هایی كه از استخوان ها و عاج های آن برای ساخت ابزارآلات و سكونتگاه استفاده می كرده و برای تهیه غذا، آنها را شكار می نمودنده اند. جمعیت های كوچكی از این حیوان به ترتیب در حدود 5600 و 4000 سال پیش و در جزیره سِنت پائول و دور از سواحل آلاسكا و در جزیره رانگل در اقیانوس قطب شمالی می زیسته اند.
محل حضور و زندگی آنها: نواحی نزدیك به قطب شمال در آسیا و امریكای شمالی. مشابه ترین نسل در حال حیات: فیل آسیایی، كه خود آن هم در معرض خطر و انقراض قرار گرفته است.
این حیوان كه زمانی جزء جانداران منطقه آتلانتیك شمالی به خصوص سواحل بریتانیا به شمار می رفته است، اگرچه نامربوط، اما توانایی پرواز نداشته و روی زمین هم به نوعی دست و پا چلفتی به نظر می رسیده، اما در شنا بسیار چابك و سریع بوده است. كمبود تقاضا برای آن منجر به ناپدید شدن این حیوان در اروپا گردید، این در حالی است كه كاشفان اولیه از آن به عنوان یك منبع مناسب غذایی استفاده می كردند. حداقل از سال 1852 نسل این گونه از پنگوئن منقرض گردیده است.
موزه تاریخ طبیعی لندن، نمونه ای از جزیره پاپا وستری را در معرض نمایش گذاشته است. طبق اطلاعات این موزه: “پنگوئن عظیم الجثه ناتوان در پرواز تحت عنوان پینگوئینیز ایمپنیز، یكی از نمونه های بارز آسیب های انسانی به حیات وحش و محیط زیست را نشان می دهد. نسل این گونه در قرن نوزدهم میلادی و در نتیجه قرن ها بهره برداری های شدید انسانی منقرض گردید.”
محل حضور و زندگی آنها: آتلانتیك شمالی.
آخرین گونه از این لاك پشت گالاپاگوس به نام لانسم جورج كه انقراض آن به طور وسیعی رخ داده است، در سال 2012 جان خود را از دست داد. به هر حال سفر اخیر محققان دانشگاه یل نشان داد كه جزیره ایزابلا، كه بزرگترین بخش گالاپاگوس است، می تواند همچنان منزلگاهی برای این گونه های حیوانی باشد.
محل حضور و زندگی آنها: جزایر پینتا، گالاپاگوس. مشابه ترین نسل در حال حیات: لاك پشت های غول پیكری كه همچنان در هفت جزیره گالاپاگوس و جزیره مرجانی آلدابرا در اقیانوس هند به چشم می خورند.
