یکی از سنت های جشن نوروز در استان خراسان شمالی، برگزاری مسابقه کشتی چوخه به ویژه در شهر اسفراین این استان است. برگزاری آن در روز چهاردهم فروردین باعث شده که آن را چهارده بدر اسفراین بنامند. حتی در تقویم ورزشی متعلق به فدراسیون ورزش های عشایری و روستایی، این روز قرار داده شده است. با ایران هتل آنلاین همراه شوید تا چهارده بدر اسفراین خراسان شمالی را بیشتر بشناسیم.
چهارده بدر اسفراین
مسابقات کشتی چوخه از نخستین روزهای سال جدید در استان خراسان شمالی، شهر اسفراین و در گود باستانی زینل خان برگزار می شود.
یکی از سرگرمی های مردم اسفراین تماشای این مسابقات است. گود زینل خان، با ظرفیتی در حدود 70 هزار نفر هر روز مملو از طرفداران این ورزش باستانی می شود که از راه های دور و نزدیک به تماشای مسابقات کشتی چوخه می آیند.
روز چهاردهم فروردین روز فینال این مسابقات است و هیجان بسیار زیادی در این روز وجود دارد. در پایان روز چهارده بدر، پهلوان سال انتخاب می شود. این انتخاب از بین جوانان و پهلوانانی که در این مراسم حاضر هستند، صورت می گیرد.
برای برگزاری این کشتی به ویژه در روز چهاردهم فروردین، تدابیر خاصی صورت می گیرد تا مسابقه به بهترین نحو انجام شود.
در کنار مسابقات کشتی با چوخه، نقالی، شاهنامه خوانی، اجرای موسیقی سنتی و محلی و همچنین هنرهای نمایشی نیز صورت می گیرد.
آشنایی با کشتی چوخه
کشتی با چوخه از ورزش های باستانی استان خراسان شمالی است. تاریخچه این کشتی بسیار کهن است. برگزاری کشتی چوخه در گذشته در هنگام جشن های ملی و حتی در زمان عروسی مردمان اسفراین نیز رایج بوده است. این ورزش معروف محلی در بین ایل های کرد و ترک خراسان رواج بسیار دارد.
“چوخه” یا “چوخا” به لباس های پشمین و زبری گفته می شود که ورزشکاران در این نوع ورزش به تن می کنند. چوخه شامل یک بالاپوش، یک شال و یک شلوارک است. علت انتخاب این لباس، استحکام آن در هنگام مبارزه است. این لباس را چوپان های محلی به تن خود می کردند. در فرهنگ لغت دهخدا، چوخا و چوخه به جامه پشمین خشن معنی شده اند.
در این نوع کشتی، هر پهلوان از اقوام و خویشان خود دعوت می کند تا در این مسابقات شرکت و برای پیروزی وی دعا کنند. آنها نیز پهلوان را سوار بر اسب و با دود کردن اسپند راهی میدان می کنند. در هنگام آغاز مسابقه، دو حریف با نواخته شدن ساز و دهل به میدان می آیند و با اجازه داور مسابقه که همیشه یکی از پیشکسوتان این رشته است، کشتی را شروع می کنند.
این کشتی با وزن های 70 تا 95 کیلوگرم انجام می شود. دو حریف باید با فنون مخصوص این کشتی مانند کمرپیچ، کول انداز، قل پیچ، سرشاخ، لنگ کردی، راسته پیچ و غیره، حریف خود را خاک کنند.
جوایز این مسابقه نیز جالب است. بستگی به منطقه ای که مسابقه کشتی با چوخه در آن برگزار می شود، جوایز متفاوت است. گاهی قالی و قالیچه به برندگان اهدا می شود. گاهی گوسفند، اسب، شتر و یا یک صنایع دستی بومی منطقه مانند سفره اصیل کرمانجی. در بعضی مواقع نیز پول و سکه به برندگان هدیه داده می شود.
روز اوج مسابقات، روز چهاردهم فروردین است. تعداد بسیار زیادی تماشاگر در این روز در گود زینل خان جمع می شوند. در میان تماشاچیان افرادی از سرتاسر ایران را مشاهده می کنیم که برای دیدن مسابقه جذاب به اسفراین سفر کرده اند.
کشتی با چوخه در لیست میراث فرهنگی ناملموس کشور قرار دارد و به تازگی به ثبت جهانی در میراث فرهنگی یونسکو نیز در آمده است.
اسفراین، مهد کشتی چوخه در ایران
شهر اسفراین خراسان شمالی در جنوب شرقی این استان قرار گرفته است. شمال آن به بجنورد، شمال شرق به شیروان، شرق به فاروج و غرب به جاجرم می رسد. اسفراین در دامنه کوه های آلاداغ و شاه جهان قرار گرفته است. در روزهای آخر سال، بنرهای تبلیغاتی کشتی چوخه در سرتاسر شهر نصب می شود. گاهی حتی بنرهای تبلیغاتی این کشتی را در شهرهای بزرگ مانند تهران نیز مشاهده می کنیم.
گود زینل خان، محلی که کشتی معروف چوخه در آن برگزار می شود، از نام زین العابدین گرفته شده است. وی از سران یکی از قبایل کرمانج بود. در اسفراین از هر کسی حتی پسربچه ای نیز آدرس گود زینل خان را بپرسید، آدرس دقیق آن را به شما می گوید. این گود در حاشیه شهر است.
چهاردهم فروردین در خارج از گود زینل خان
در بیرون از گود زینل خان، چادرهای رنگارنگ خانوادگی در هر کجا برپاست. خانواده های زیادی برای پیک نیک به آنجا آمده اند. عده ای مشغول غذا درست کردن هستند و عده ای چای می نوشند. اسفراینی ها چهارده بدر را نیز در طبیعت سپری می کنند. کشتی با چوخه بهانه ای است برای بیرون آمدن از خانه هایشان و سر زدن به طبیعت اسفراین. بسیاری از مسافران نیز در کنار مردم اسفراین، با تماشای کشتی چوخه و گشت و گذار در طبیعت روز خود را سپری می کنند.
سیاه چادرهای عشایری را نیز نزدیک گود زینل خان برپا مشاهده می کنیم که به عرضه صنایع دستی و تولیدات سنتی عشایر این منطقه می پردازند.
بوی نان داغ و قطاب و فطیر تازه و خوشمزه که در درون این سیاه چادرها پخته می شود، تمام فضا را پر می کند. آش تازه با دوغ نیز در این سیاه چادرها فروخته می شود.
همچنین غرفه هایی برای فروش صنایع دستی و نساجی روستای رویین نیز در این جا وجود دارد که جاذبه آمدن به اسفراین و تماشای کشتی با چوخه را چندین برابر می کند.
سایر جاذبه های اسفراین
اگر برای دیدن مسابقه کشتی با چوخه و مراسم چهارده به در به اسفراین سفر کردید، حتماً از ارگ بلقیس نیز بازدیدی داشته باشید. این شهر تاریخی قدمتی 4000 هزار ساله دارد و البته امروز بقایایی از آن به چشم می خورد. شهر تاریخی بلقیس در سه کیلومتری اسفراین و در جنوب غربی آن قرار گرفته است. ارگ بلقیس که به آن نارین قلعه می گویند در این شهر تاریخی وجود دارد که قدمت ارگ 1200 سال تخمین زده شده است. ارگ بلقیس دومین بنای گلی ایران بعد از ارگ بم است و از خشت و گل ساخته شده است.
بقعه شیخ آذری، دهستان میلانلو، منطقه نمونه گردشگری بیدواز، آبشار ایزی، مقبره بابا قدرت، قلعه صعلوک، بقعه شیخ محمد رشیدالدین از سایر جاذبه های دیدنی اسفراین هستند.
اگر شما نیز به ورزش های باستانی علاقه مند هستید، این مسابقات پرهیجان کشتی با چوخه را از دست ندهید. برای سفر به اسفراین، کافیست یکی از هتل های اسفراین را رزرو نمایید. اقامتگاه بوم گردی وصال رویان اسفراین، در داخل روستای نمونه گردشگری رویین قرار گرفته است. فاصله این اقامتگاه تا خود شهر اسفراین 31 کیلومتر است. معماری سنتی این اقامتگاه حسی نوستالژیک به میهمانان خود می دهد.
