اصفهان شهری که روح و جسمتان را به رقص می‌نشاند و چاره‌ای ندارید جز این که به ساز خوش‌نوایش پا بکوبید و دل ببازید. اصفهان بی‌دلیل لقب نصف جهان را به خود نگرفته است، دیاری که در هر کوی و برزن آن ذوق هنر و تاریخ تمدن شما را غافل‌گیر می‌کند. در سفر امروزمان به نصف جهان، می‌خواهیم با بنای شگفت‌انگیز به نام مسجد شیخ لطف الله اصفهان آشنا شویم و در هر نقش کاشی آن، خیالی خوش بنشانیم.
احتمالاً تا‌به‌حال مقاله‌هایی با موضوع آشنایی با اصفهان و معرفی بهترین جاهای دیدنی اطراف اصفهان را خوانده باشید؛ اما این بار برگی از این کتاب را ورق می‌زنیم که خود چون دیوانی عاشقانه می‌نماید. رقص نور و رنگ، بر دیوار هنر و تاریخ، سبب شده تا امروز را جذب جاذبه‌ای رؤیایی شویم و بر قامت خیالمان ردایی نو بپوشانیم. همراه ما باشید تا با هم گردشی تکرارنشدنی در مسجد شیخ لطف الله اصفهان داشته باشیم.
معرفی مسجد شیخ لطف الله اصفهان
مسجد شیخ لطف الله اصفهان از مساجد محبوب ایران به شمار می‌رود که با ظاهر متفاوت و زیبای خود سبب شده تا به‌عنوان جاذبه‌ای دیدنی، از هر جای جهان گردشگرانی روانه آن شوند. راهنمای سفر به اصفهان را که مرور کنید بی‌شک نام این مسجد به چشم می‌خورد که در کنار میدان زیبای نقش جهان قرار دارد.
مسجد شیخ لطف الله اصفهان یکی از برترین سازه‌های دینی دنیا شناخته می‌شود که شاهکار بی‌بدیل معمار هنرمند اصفهانی، محمدرضا اصفهانی است. فرقی نمی‌کند با چه سلیقه‌ای راهی اینجا می‌شوید، نمای زیبای بیرونی این مسجد هر کسی را به سمت خود می‌کشاند.
اصفهان به داشتن بناهای تاریخی چون مسجد حکیم، مسجد جامع عتیق، مسجد خان، مسجد جامع نائین اصفهان و… شهرت دارد که چون نگینی بر سرتاسر پهنه آن می‌درخشند. چیزی که سخت در باور بگنجد این است که بنایی این‌چنینی به دست بشر خلق شده باشد.
این مسجد در دوران باشکوه هنر معماری اصفهان و ایران یعنی دوره صفوی ساخته شده است؛ گفته می‌شود ساخت این مسجد حدود ۱۸ سال طول کشیده است. مسجد شیخ لطف الله لقب زیباترین گنبد جهان را به دوش می‌کشد و در سال ۱۳۱۰ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
بر اساس گفته برترین معماران جهان، کوچک‌ترین نقطه‌ضعفی در ساخت این بنا دیده نمی‌شود و کوچک‌ترین جزئیات آن نیز با دقت و به‌درستی صورت‌گرفته است. جهت قبله، نداشتن مناره و نبود حیاط چهارایوانی؛ این مسجد را از سایر هم‌نوعان ایرانی خود متمایز می‌کند. در این مسجد انعکاس هفت باره صدا مثل اغلب مساجد وجود دارد.
در داخل مسجد کتیبه‌هایی به خط دو هنرمند دوره شاه‌عباس، علیرضا عباسی و باقر بنا به چشم می‌خورد که جلوه‌ای تماشایی به آن داده است. اگر به فضای سبز بیرونی میدان آزادی تهران دقت کنید می‌توانید الگویی را که از این مسجد الهام گرفته شده ببینید. شما با رزرو هتل اصفهان می‌توانید سرفرصت به بناهای این‌چنین که تعدادشان در این شهر کم نیست سر بزنید.
تاریخچه مسجد شیخ لطف الله
سال‌های سال است که مسجد شیخ لطف الله، روبروی عمارت عالی قاپو، همسایه مسجد شاه اصفهان در ضلع شرقی میدان نقش جهان خودنمایی می‌کند. سال‌هایی که از آن صحبت می‌کنیم به عهد پربار صفوی در ایران برمی‌گردد که یادگارهای بی‌نظیری از هنر و تاریخ به جا گذاشته‌اند.
اصفهانی که به آن سفر کرده‌ایم در سال ۹۸۲ هجری شمسی پایتخت صفویان بوده و بناهای باشکوهی در آن زمان احداث شده است. بنای مسجد شیخ لطف الله در همان دوران، به دستور شاه عباس بر روی خرابه‌های مسجدی قدیمی‌تر گذاشته شد. این مسجد باشکوه فقط مختص به شاه و خانواده شاهنشاهی بود و مردم عادی اجازه ورود به آن را نداشتند.
گفته می‌شود شخص شاه عباس از زمان ساخت مسجد در سال ۹۹۸ شمسی تا روزهای آخر عمر خود در این مسجد به عبادت پرداخت. بر اساس گفته مورخین، این مسجد در دوره‌های مختلف، اسامی چون ملا فتح الله و صدر نیز به خود گرفته است.
اگر برای شما این سؤال پیش آمده، شیخ لطف الله که نامش بر روی این مسجد است که بود؛ باید بگویم این شخص از عالمان مجتهد در زمان صفوی بوده است. در آن زمان شاه عباس از کشورهای مختلف عالمانی را به ایران فرامی‌خواند که شیخ لطف الله جبل عاملی، مهاجر لبنانی، یکی از آن‌ها بود.
این عالم در شهرهای مشهد، قزوین و در نهایت اصفهان به ترویج علوم دینی پرداخت. ارادت شاه عباس به این عالم سبب نام گذاری مسجد به نام او بود و مسجد را محلی برای زندگی او نیز در نظر گرفت. در این مسجد که مدرسه دینی نیز بود، برگزاری نماز و تدریس علوم دینی انجام می‌گرفت.
بهترین زمان بازدید از مسجد
اصفهان شهری کویری است؛ ولی با این‌وجود چهار فصل زمستان برفی، پاییز سرد، بهار سبز و تابستان گرم را تجربه می‌کند. بازدید از جاذبه‌ای چون مسجد شیخ لطف الله در هر فصلی از سال زیباست و تغییرات آب و هوایی تأثیری بر شگفتی‌های آن ندارد.
بااین‌وجود اگر به دنبال روزی خوش و مطبوع برای بازدید از مسجد می‌گردید باید بگویم نیمه دوم زمستان تا نیمه اول بهار و از اواخر شهریور تا نیمه اول پاییز بهترین انتخاب خواهد بود و مجبور به تحمل گرما و سرمای طاقت‌فرسا در این استان کویری نیستید.
نکته دیگر در مورد بازدید از مسجد؛ ساعت بازدید در طول روز است که باید در نظر داشته باشید. در نیمه اول سال از ساعت ۹ صبح تا ۱۲:۳۰ و ۲ تا ۵ عصر و در نیمه دوم سال از ساعت ۹ تا ۱۱:۳۰ و ۱ تا ۴:۳۰ عصر، امکان بازدید وجود دارد. این ساعات برای بازدید هر روزه از مسجد، غیر از زمان نماز ظهر و نماز ظهر جمعه، روزهای سوگواری و اعتکاف می‌باشد.
مسیرهای دسترسی به مسجد شیخ لطف الله اصفهان
مسجد شیخ لطف الله در ضلع شرقی میدان نقش جهان روبروی کاخ تاریخی عالی قاپو قرار دارد. برای بازدید از این بنای زیبا می‌توانید از ماشین شخصی، اتوبوس، تاکسی و یا مترو استفاده کنید.
اگر از ماشین شخصی استفاده می‌کنید، با پیدا کردن مسیر جاذبه و لوکیشن آن بر روی نقشه در آدرس میدان نقش جهان به راحتی به اینجا می‌رسید. اگر شانس با شما یار باشد می‌توانید در پارکینگ‌هایی که اطراف میدان است جای پارک پیدا کنید و ادامه مسیر را پیاده بروید.
برای استفاده از خط اتوبوس و تاکسی، باید خطی را سوار شوید که در میدان امام حسین توقف داشته باشد تا بتوانید راحت‌تر به اینجا بیایید. غیر از ایستگاه میدان امام حسین، ایستگاه بیمارستان خورشید نیز دسترسی خوبی به شما می‌دهد.
اما اگر مترو انتخاب شماست و حوصله ترافیک‌های سطح شهر را ندارید، باید در ایستگاه متروی امام حسین از قطار پیاده شوید و با کمک تاکسی‌های موجود در میدان یا پیاده‌روی خود را به میدان نقش جهان و مسجد شیخ لطف الله اصفهان برسانید.
ورودی مسجد
درست روبروی کاخ باشکوه عالی قاپو، ورودی مسجد دیده می‌شود که با قاب لاجوردی پر نقشی خودنمایی می‌کند. این قاب با سنگ‌های مرمر و درب چوبی تزیین شده است. درب چوبی از جنس چنار یک تکه است که بعد از سال‌های سال هنوز سالم و پابرجاست.
دیواره مرمری ورودی را در اینجا می‌توانید ببینید که در کنار دو سکوی مرمر زرد رنگ قرار دارد و گردشگران بسیاری برای داشتن نمای کاملی از مسجد در کنار آن مشغول عکاسی هستند. از اینجا به بعد هر چه ببینید همه با پس زمینه از طیف‌های رنگ آرامش بخش آبی تزیین شده‌اند.
نور مسجد شیخ لطف اله
مسجد شیخ لطف الله از جاهای دیدنی اصفهان است که با رقص نور و رنگ، شما را به حیرت وا می‌دارد. پرداختن به نور و زاویه ورود آن در فضای داخلی و حتی بیرونی مثل زدن مهر تکمیل، بر یک بنای بی‌نظیر است.
وقتی نورپردازی که در فضای داخلی مسجد حکم‌فرماست را می‌بینید؛ به‌سختی می‌توانید باور کنید که کار دست انسان است و از مکانیزم‌های پیشرفته و پیچیده امروزی استفاده نشده است. نورپردازی که در اینجا می‌بینید نشان از دانش کامل معمار دارد و یکی از مواردی که این بنا را با سازه‌های مشابه خود متمایز می‌کند همین تابش نور است.
نوری که در اینجا می‌تابد با تمام اجزای سازه هم‌خوانی دارد. اگر سرتان را بالا بگیرید می‌بینید که معمار کاردرست با گذاشتن دو پنجره مشبک زیبا در زیر گنبد، آن هم به‌گونه‌ای که شبکه‌های این پنجره‌ها روبروی هم نباشند، سبب شده تا نور قبل از ورود به فضای مسجد، دو بار شکسته شود. همین شکست نوری که به زیبایی اجرا شده، سبب شده است تا زهر و تیزی نور خورشید گرفته شود و فضای دلنشین و رؤیایی ایجاد گردد.
تابش نور آفتاب در شهر اصفهان این شهر را پر نور و روشن ساخته و معماران قدیم و حال حاضر سعی می‌کنند از این نور در سازه‌های خود بیشترین استفاده را ببرند. وقتی نور به‌صورت مستقیم در محلی وجود دارد و ما یک مرتبه وارد فضای تاریک می‌شویم، مردمک چشم اذیت می‌شود و نور باعث تنگ شدن چشم می‌شود و ما همه‌جا را تاریک می‌بینم.
در ساخت این مسجد فکری برای این موضوع نیز شده است؛ شما با وارد شدن به دالان تاریک ورودی و عادت کردن چشمتان به تاریکی، وارد راهروی دوم می‌شوید و می‌بینید که فضای داخلی با نور ملایم وارد شده از پنجره‌ها روشن شده است.
در مورد فضای بیرونی و تابش نور نیز باید بگوییم که داستان کمی فرق می‌کند؛ اما باز هم کاملاً فکر شده بر روی این بخش کار کرده‌اند. آیات قرآنی دیواره بیرونی مسجد شیخ لطف الله اصفهان کاملاً با زاویه نور متناسب هستند، با تابش نور خورشید در هر ساعت از روز یک آیه نمایش داده می‌شود و به همین ترتیب سایر آیات در طول روز در برابر تابش آفتاب قرار می‌گیرند.
کاشی کاری مسجد
قسمتی که در معماری‌های دوران صفوی شهر اصفهان بیش از هر چیزی نظر مخاطب را به سمت خود می‌کشاند کاشی کاری‌های بی‌نظیر آن است. چطور می‌توان از چند رنگ ساده بر روی تکه‌ای کاشی چنین اثری نامیرا خلق کرد که برای هر عصر و دورانی تازگی داشته باشد. کاشی کاری مسجد شیخ لطف الله اصفهان بیشترین جلوه را به این بنا داده، طوری که انگار اگر نبود، سازه‌ای با این عظمت هیچ روحی نداشت.
کاشیهای بکار رفته در این مسجد از نمای بیرونی گرفته تا شبستان، محراب و گنبد، همگی شما را با نمایشی بی‌نظیر از هنر دستان هنرمند روبرو می‌کند. قسمت‌های بالایی سردر غیر از مقرنس‌کاری به کاشیهای هفت رنگ با نقوش زیبای گل و گلدان آراسته شده است.
تزیینات کاشی‌کاری داخل مسجد همگی از نوع کاشی معرق است. کتیبه‌ای که در قسمت میانی سردر دیده می‌شود نیز از کاشیهای لاجوردی معرق پوشیده شده که با خط زیبای علیرضا عباسی به خط ثلث سفید رنگ، خطاطی شده است.
شبستان مسجد شیخ لطف الله اصفهان با کاشیهای بسیار زیبای هفت‌رنگ و معرق تزیین شده که با نگاه کردن به آن‌ها چاره جز حیرت و سکوت در برابر زیبایی آن ندارید. در راهروی مسجد کاشیهای هفت رنگی به‌کار رفته که رنگ غالب آن‌ها آبی و سبز است که بر زیبایی فضا افزوده است. در همین شبستان، وجود کاشی‌هایی که به شکل مارپیچ کار گذاشته شده‌اند کار را تمام کرده و فضایی باشکوه و دلنشین ساخته است.
به سمت محراب که می‌روید باز هم با دیدن فضای زیبایی که با کاشیهای ظریف معرق و مقرنس آراسته شده شگفت‌زده می‌شوید. در چنین فضای و در جوار چنین شکوهی عکاسی از لذت‌بخش‌ترین کارهایی است که می‌توانید به سراغ آن بروید.
شبستان اصلی مسجد
شبستان مسجد از نقاط قوت و باشکوه اینجاست که هنرنمایی کامل سازندگانش را به رخ می‌کشد. در معماری حیرت‌انگیز اینجا تغییر اشکال هندسی را به‌خوبی می‌بینید. این شبستان به شکل مربعی با اضلاع ۱۹ متر است.
همین چهار ضلع مربع وقتی به ساقه گنبد می‌رسند شکل دایره می‌گیرند و وقتی بالاتر می‌روند و به سمت آسمان کشیده می‌شوند به شکل ۸ ضلعی درمی‌آیند. در قسمت‌های مختلف شبستان می‌توانید تزیینات زیبایی با شکل هندسی، گل مرغ، طاووس و کتیبه‌هایی به خط نستعلیق و نسخ را ببینید.
گنبد و محراب مسجد شیخ لطف الله
یکی دیگر از بخش‌هایی که شاهکار معماری اینجا را به رخ می‌کشد و قصد داریم در مقاله امروز به آن بپردازیم، محراب و گنبد بی‌نظیری است که بالای سرتان قرار گرفته. مسجد شیخ لطف الله اصفهان مثل تافته‌ای جدابافته است، چیزهایی که اینجا در این مسجد می‌بیند، در هیچ جای دیگر نمی‌توانید پیدا کنید.
محراب این مسجد با کاشی کاری زیبا و منحصربه‌فردی که دارد از زیباترین بخش‌های مسجد به‌حساب می‌آید. به قسمت بالایی محراب که نگاه کنید طاق دندانه‌داری را می‌بینید که روی آن با نقش و نگاره‌های اسلیمی آراسته شده است.
داخل محراب نیز با نقوش صدفی و گل و گیاه تزیین شده که در طراحی آن‌ها از رنگ‌های چشم‌نواز و گیرایی استفاده کرده‌اند. نکته جالب در مورد این بخش لوحی است که بر روی آن به معمار بنا به این عنوان که (عمل فقیر حقیر محتاج بر رحمت خدا محمدرضا ابن استاد حسین بنای اصفهان) اشاره شده است.
در اطراف این محراب عرفانی کتیبه‌هایی لاجوردی خطاطی شده می‌بینید که یکی از آن‌ها به خط علیرضا عباسی و روایتی از پیامبر و امام جعفر صادق است و دیگری اشعاری از شیخ بهایی نوشته شده به خط باقر بنا است. دریچه‌ای که بر بالای ورودی به شبستان است، روشنایی و نور را به سمت محراب می‌آورد و فضای روحانی و عرفانی پدید می‌آورد.
اما به سراغ گنبدی برویم که اوج هنر را در هر گوشه آن می‌توانید به‌وضوح ببینید. گنبد مسجد شیخ لطف الله اصفهان از زیباترین گنبدهای جهان است که ویژگی‌های خاصی نیز دارد.
گنبد مسجد شیخ لطف الله نسبت به گنبد دیگر مساجد، ارتفاع کمتری دارد که البته کار ساخت آن نیز دشوارتر بوده است. دیواره‌های کنار گنبد ضخیم‌تر ساخته شده تا بتواند وزن سنگین آن را بهتر تحمل کند. ارتفاع رأس گنبد تا زمین ۳۳ متر، دهانه گنبد ۱۲ متر، قطر بیرونی گنبد ۲۲ متر و از نوع دو پوسته پیوسته است.
گنبد بر روی هشت طاق جناقی قرار گرفته است و فضای شبستان مرکزی را به هشت قسمت تقسیم کرده‌اند. هشت طاقی که از آن صحبت می‌کنیم با کاشیهای هفت رنگ، نقش‌های هندسی، معرق کاری و نقوش گل و بوته تزیین شده‌اند و بر بالای این طاق‌ها ۱۶ پنجره مشبک قرار داده‌اند.
این پنجره‌ها در فاصله ۱۷۰ سانتی‌متری از هم قرار گرفته‌اند و علاوه بر هدایت نور به فضای درونی سازه وظیفه تهویه هوا را نیز برعهده دارند. پنجره‌های مشبکی که در این قسمت به‌کاررفته با نقوش زیبای اسلیمی تزیین شده‌اند. کاشی‌هایی که در درون گنبد به‌کاررفته بر زیبایی آن اضافه می‌کند و تابش نور برروی آن رخ زیبایشان را نمایان‌تر می‌کند.
حالا بشنوید از نقش طاووس مشهوری که در داخل گنبد مسجد شیخ لطف الله لانه کرده و بال گشوده است. طاووس با گشودن بالش کاری جز دلبری ندارد و مسجد مقصد ما نیز با به رخ کشیدن زیبایی‌هایش کاری جز مدهوش ساختن گردشگر ندارد.
نقش طاووس مسجد، خود به‌تنهایی جاذبه‌ای دلرباست. در مرکز این گنبد باشکوه نقوش لوزی دیده می‌شود و زمانی که نور بر آن‌ها می‌تابد شکل پرهای طاووس را یادآور می‌شود. نکته جالب در مورد این طاووس اینکه با تغییر جهت نور در طول روز پرهای طاووس باز و به‌آرامی بسته می‌شود.
۳۲ لوزی به‌گونه‌ای کنار هم قرار گرفته‌اند که هرچه به سمت مرکز می‌روند کوچک‌تر می‌شوند و همین امر سبب شده تا ارتفاع گنبد بلندتر به نظر برسد. همه می‌دانیم که در بناهای فاخر تاریخی و حتی حال حاضر نقوشی از حیوانات ترسیم می‌شود و این کار در مساجد امکان‌پذیر نیست.
اما ببینید معمار زبردست با چه ظرافت و فنی به کمک نور، پای طاووس را بدون نقاشی به این مسجد کشانده است و هیچ ایرادی بر کار او وارد نیست؛ چون هیچ قانونی را نقض نکرده است.
در نمای بیرونی گنبد؛ رنگ‌های صورتی در نور لطیف سپیده‌دم، رنگ گرم کرم در میانه ظهر و آجری رنگ غروب طیف‌هایی است که هر لحظه بر نمای گنبد خاص مسجد می‌توانیم شاهد باشیم.
جهت قبله مسجد
پیش‌تر گفتیم یکی از چیزهایی که این مسجد را متمایز می‌کند قبله آن است. در دیگر مساجد وقتی به شبستان وارد می‌شوید رو به قبله قرار می‌گیرید که این امر در مسجد شیخ لطف الله اصفهان اتفاق نمی‌افتد.
گفتیم که این مسجد در ضلع شرقی میدان نقش جهان است؛ میدان نقش جهان در جهت قبله قرار ندارد. معماران برای برطرف کردن این موضوع و تنظیم قبله مسجد، از چرخشی ۴۵ درجه استفاده کرده‌اند و به‌گونه‌ای این امر اجرا شده که هیچ خطایی بر آن وارد نیست.
این چرخش را با یک ورودی به وجود آورده‌اند؛ راهرویی ۲۷ متری از ورودی تا فضای شبستان و زیر گنبد امتداد دادند و زاویه لازم را ایجاد کردند. ظاهر مسجد شیخ لطف الله در جهت شمال، جنوبی است درصورتی‌که اصل بنا به جنوب غربی، شمال شرقی می‌باشد.
چرا مسجد شیخ لطف الله مناره ندارد؟
همان لحظه اولی که وارد حیاط مسجد می‌شوید می‌توانید این موضوع را متوجه شوید که این مسجد بر خلاف سایر مسجدها مناره ندارد، اما ببینیم چرا این مسجد مناره که یکی از المان‌های اصلی مساجد است را ندارد.
پیش‌ترها مناره را برای مسیریابی بر روی بناها قرار می‌دادند که نشان وجود شهر بود و البته بعد از اسلام نشانی از وجود مسجد شد. مسجد شیخ لطف الله تنها برای عبادت شاه و خانواده‌اش ساخته شد بود و نیاز به نمایش آن برای عموم نبود، به همین دلیل مناره در آن کاربردی نداشت و از برپایی آن صرف‌نظر کردند.
چندین روایت دیگر نیز برای نبود مناره وجود دارد که هیچ سندیت و یا دانشی پشت آن نیست. برخی می‌گویند، مناره نماد مرد و گنبد نماد زن است و چون مسجد تنها برای زنان بوده، مناره ایجاد نکردهاند که برای اثبات این موضوع هیچ سندی وجود ندارد.
برخی دیگر می‌گویند؛ چون بر بالای مناره به داخل کاخ عالی قاپو دید داشته، مناره را احداث نکردهاند. منطقی‌ترین دلیل نبود مناره را می‌توان همان شخصی بودن مسجد عنوان کرد.
راهروی زیر زمینی مسجد
علاوه بر ورودی و راهروی‌های اصلی مسجد، راهرو زیرزمینی نیز در مسجد شیخ لطف الله وجود داشته. راهرویی که به‌صورت مخفی بوده و گفته می‌شود مسجد را به کاخ عالی‌قاپو وصل کرده است.
این راهرو برای عبور زنان در نظر گرفته شده تا مجبور نباشند برای نماز و سؤالات شرعی، از میدان نقش جهان عبور کنند. در حال حاضر هیچ تصویری از راهرو در دست نیست و گفته می‌شود ساخت حوض میدان نقش جهان سبب تخریب سقف راهرو شده است.
مرمت و بازسازی مسجد
با اینکه بنای مسجد شیخ لطف الله اصفهان از نظر معماران و کارشناسان اهل فن، سازه‌ای بی نقض است، اما هر بنای بعد از مدتی نیاز به مرمت یا بازسازی دارد تا همچنان سرپا بماند. مرمت چنین بنایی، کاری بسیار دشوار و بحث برانگیز بوده است.
تصور کنید بخش‌هایی مرمت شوند که با شکل اولیه خود حتی کمی متفاوت باشند؛ آن وقت دیگر نمی‌توان لقب سازه بی‌نقص بر روی آن گذاشت. درهرحال با‌وجود ترک‌هایی در سطح گنبد و یا بخش‌هایی چون کاشی کاری‌ها، نیاز به مرمت بیش از هر زمانی برای این بنا حس می‌شد.
در فروردین ماه سال ۱۳۹۷ بعد از کارشناسی‌های بسیار، قسمتی از گریو مجموعه که در دوره پهلوی اضافه شد، دچار ریزش شد و زیر سازی این قسمت مشکل پیدا کرد. بارش باران و نفوذ آب بر قسمت‌های زیرین سبب مشکلانی در این قسمت شده بود. برای مرمت گریو تمام قطعات کاشی شماره‌گذاری شد، قالب کتیبه و گریو گنبد زده شد و سپس کاشی‌ها به همان طرحی که در بالا بود، روی قالب گذاشته شد.
کاشیهای این بخش بعد از تمیزکاری و اسیدزدایی بر سر جایشان گذاشته شد. در زمان مرمت برای ترک گنبد چون از دوغاب استفاده کرده بودند آن را شستشو ندادند و تصمیم گرفتند تا تمیزکاری و یک رنگ شدن قسمت‌های جدید و قدیم را به عهده باران بگذارند. بعد از چند بارش، ذرات نشسته بر روی کاشی‌ها به‌خوبی شسته شد و به رنگ براق سابق برگشتند.
بنای باشکوه مسجد شیخ لطف الله اصفهان، در دوره رضا خان در سال ۱۳۱۵ نیز مرمت شد که کتیبه نمای بیرونی مسجد گواه این ادعا است. جلو خان مسجد نیز به‌خاطر خرابی‌ها به زیر زمین منتقل شد و نمای که در حال حاضر دیده می‌شود حاصل دسترنج مرمت کاران کاربلد است. در این مسجد تنها کتیبه سردر قابل مرمت نبوده و تعویض شده است.
کلام آخر
در این مقاله از ایران هتل آنلاین به سراغ یکی از بهترین‌های ایران و جهان رفتیم. از زیباترین انتخاب‌ها به‌عنوان مقصد گردشگری همین مسجد شیخ لطف الله اصفهان است که در هر گوشه آن، به طرز لذت‌بخشی شگفت‌زده می‌شوید. یکی از زیباترین گنبدهای جهان را با هم دیدیم؛ همه چیز در این مسجد خاص بود از بال‌های خوش‌نقش طاووس بر سقف گنبد گرفته تا کاشیهای هفت‌رنگ و سنت‌شکنی‌های جورواجور.
معمار اینجا کار خودش را خوب بلد بوده، چنان بنایی ساخته که در کنار سجده بر معبود در میان شبستانش دلتان می‌خواهد سر تعظیم بر هنر او نیز فرود آورید و بر خود ببالید که با چنین کسانی هم‌خون و هم‌وطن هستید.
عالی بود به زیبایی شرح دادید. همه چیز این مسجد خاصو دیدنی و متفاوت بود پیشنهاد می‌کنم حتما بازدید کنید
کیانا عزیز خوشحالیم که تونستیم نظرتون رو جلب کنیم.