خانه لاری ها یزد

در میان تمدن های کهن، ایران یکی از مشهورترین و پیشرفته ترین تمدن های زمان خود است. نظری به تاریخ بلندبالای ایران که بیاندازید پیشرفت و پختگی این تمدن را به وضوح خواهید دید. یکی از جلوه های باشکوه تمدن ایرانی معماری شکوهمند آن است. معماری که برخواسته از طبیعت، فرهنگ و ارزش های اخلاقی مردمان این دیار بوده و اوج خلاقیت و تیزهوشی معماران آن را به تصویر می کشد. خانه های ایرانی با هشتی، سردر، بیرونی، اندرونی، مطبخ، سرداب و بخش های متعدد دیگر با نمایی ساده و درونی فاخر و آراسته نمایانگر اصولی همچون حفظ حریم خانواده، استفاده اصولی از فضا و هم بستگی بین بخش های مختلف خانه است. خانه های اصیل ایرانی همواره مملو از المان هایی است که در کنار کارایی ظرافت و زیبایی را نیز به رخ می کشند و هنر را به بخش جذایی ناپذیر فرهنگ ایرانی تبدیل می کنند. در هر شهر و دیاری حتما بارها و بارها نمونه خانه های اعیانی ایرانی با ارسی ها، گچ بری ها، آیینه کاری ها، ایوان ها، حیاط ها و فضاهای متعدد را دیده اید. در میان این خانه های پر رمز و راز و مجلل خانه لاری های یزد یکی از نمونه های عالی معماری ایرانی است که از قرن سیزدهم به یادگار مانده است؛ بنابراین بهتر است هرچه سریع تر با رزرو یکی از بهترین هتل های یزد مانند هتل داد یزد برای بازدید از این جاذبه زیبا و منحصر به فرد اقدام نمایید.

در میان محله های مختلف شهر یزد، فهادان برای عاشقان تاریخ محله ای نام آشنا است. محله ای با انبوه جاذبه های تاریخی که روزگاری یکی از محلات اعیان نشین شهر یزد بوده است. در این محله تاریخی عمارتی شکوهمند قرار دارد که از دوران قاجار به یادگار مانده است. این خانه تاریخی متعلق به تاجری ثروتمند از اهالی فارس به نام حاج محمدابراهیم لاری بوده که آن را از فردی به نام غلامحسین ملا زینل خریداری کرده بود. خانه که در سال 1286 هجری قمری ساخته شده است به سبب اقامت خاندان لاری به همین نام شهرت پیدا می کند.

این عمارت وسیع که 1700 متر وسعت و 1200 متر زیربنا دارد تا اوایل دوره پهلویه در ردیف عمارت های اعیانی شهر قرار داشته است اما به سبب بی توجهی های صورت گرفته رو به تخریب می رود. عمارت که چند صباحی محلی برای گردهم آمدن دروایش گنابادی بوده است در نهایت در سال 1357 به عنوان یک اثر ملی ثبت می شود. در سال 1363 سازمان میراث فرهنگی این خانه را از صاحبین آن خریداری کرده و در نهایت به عنوان بخشی از موزه اسناد ملی از آن رونمایی می کند. این عمارت زیبا با شش باب خانه، سه حیاط وسیع، ایوان های رفیع، تالارها، اتاق های متعدد، هشتی، سردر، مطبخ و غیره یکی از زیباترین خانه های تاریخی شهر یزد است که با هنرهایی همچون گچ بری، آیینه کاری و منبت کاری به زیبایی هر چه تمام آراسته شده است.

نمای بیرونی خانه نشان از عمارتی دارد که به سبک خانه های کویری یزد از خشت، آجر، کاه، ساروج و گل ساخته شده تا بیشترین مقاومت را در برابر سرما و گرمای کویری داشته باشد. ظاهر ساده خانه نشان از طبع بلند صاحب خانه دارد تا ثروت خود را به نمایش نگذارد. عمارت دو درب ورودی دارد و از درب ورودی اصلی که در کوچه ای باریک قرار دارد وارد هشتی عمارت می شویم که با طاق نماهای متعدد آراسته شده است. هشتی حد فاصل فضاهای مختلف خانه است و اندرونی را از بیرونی عمارت جدا می کند. وجود هشتی سبب می شود تا کمترین برخورد بین ساکنین عمارت و مهمانان شکل بگیرد.

نخستین بخش عمارت که قدم در آن می گذاریم با عنوان حیاط اصلی شناخته می شود و اصلی ترین بخش این عمارت زیبا و وسیع است. حیاطی وسیع که دور تا دور آن را اتاق ها، طاق ها، درها، ایوان ها، تالارها و بخش های مختلف در بر گرفته اند. در میان حیاط حوضی وسیع قرار دارد که بر روی آن تختی بزرگ قرار گرفته و به وسیله سه پله قابل دسترسی است. در اطراف حوض درختچه های کوتاهی قد علم کرده اند که در هم نشینی با حوض و آب نماها منظره جذابی را به نمایش گذاشته اند. نخستین بخش این حیاط زیبا که نظر شما را جلب خواهد کرد ایوانی رفیع است که در مقایسه با سایر اضلاع حیاط بسیار بلند تر می باشد. در گوشه این ایوان بلند نیز یک بادگیر بلندبالا قرار دارد که درست پشت سر ایوان قرار گرفته است. قرار گرفتن یک بادگیر بر بلندای ایوان در خانه های کویری امری متداول است که برای خنک کردن هوا در فصول گرم سال مورد استفاده قرار می گیرد. اما در اتفاقی جالب این بادگیر به جای قرار گرفتن در وسط ایوان و یا به عبارتی در محور اصلی در گوشه ایوان واقع شده است. ایوان به سبب قرار گرفتن در ضلعی که کمترین بهره را از نور خورشید می برد در فصول گرم سال مورد استفاده اهالی قرار می گرفته و نمایان گر بخش تابستانه عمارت است.

ایوان در ضلع جنوب غربی عمارت قرار دارد و تالار اصلی عمارت را نیز در بر گرفته است. فضای شمالی حیاط که نورگیر است در فصول سرد سال مورد استفاده قرار می گرفته است تا با هوشمندی تمام از شرایط طبیعی نیز بیشترین بهره برده شود. ضلع شرقی حیاط که اتاق مشهور آیینه را در بر گرفته، در کنار سرداب و مبطخ به عنوان بخش پاییزه شناخته می شود. ضلع غربی حیاط نیز شامل فضاهای بهار خواب است و به عنوان بخش بهاره شناخته می شود. در هر چهارسوی حیاط اصلی اتاق های متعددی قرار دارند که با درب های زیبا و منبت کاری شده چوبی در قالب سه دری، پنج دری و هفت دری و شیشه های رنگی زیبا به همراه ارسی های فریبنده چشم شما را خیره خواهند کرد. ایوان های کوچک و طاق نماهای متعدد نیز بر زیبایی بخش های مختلف حیاط اصلی افزوده است. اگر نگاهی دقیق تر به این بخش بیاندازید با انواع تزئینات روبرو خواهید شد که نشان از اعیانی بودن خانه دارند.

در ایوان بلند شما شاهد گچ بری های زیبا خواهید بود که در کنار ستون ها و سرستون های ترا خورده بسیار زیبا به نظر می رسد. در دو طرف ایوان اتاق ها و تالارهایی قرار دارند که در دو طبقه بنا شده اند. در هر دو طرف پنجره ها و درهایی قرار دارد که مشرف به ایوان بلند عمارت بوده و شکوه خاصی را به بنا بخشیده است. پنجره ها و درهایی مشبک کاری شده که در هماهنگی با نقوش دیوار بسیار زیبا و دلفریب اند. در بخش جنوب شرقی و شمال غربی عمارت نکته جالبی به چشم می خورد اگر خوب بنا را بکاوید خواهید دید که فضاهایی که به اصطلاح خدماتی نام دارند درست در لایه دوم این اضلاع و پشت اتاق های اصلی قرار گرفته اند. فضاهای خدماتی به سبب نیاز فراوان برای ارتباط با بیرون عمارت، به طور مستقیم به فضای بیرون دسترسی داشته اند. نکته قابل توجه دیگر برحسته تر کردن ضلع جنوب غربی عمارت با ساختن این ایوان مرتفع است. در اقدامی جالب درست در نقطه مقابل این ایوان شما شاهد اتاق هایی با درهای متعدد چوبی هستیم که منظره جالبی را به وجود آورده است. در سراسر حیاط و بر کنگره دیوارها نیز گچ بری ها و تزئینات متعددی به چشم می خورند که نشان از اعیانی بودن عمارت دارند.

یکی از زیباترین بخش های عمارت اتاق آیینه است که در ضلع شرقی آن قرار گرفته است. با قدم گذاشتن در این اتاق وسیع شما فضایی سراسر آینه کاری شده را خواهید یافت که با هنر گچ بری به زیبایی آراسته شده است. آیینه کاری های ظریف و پر پیچ و تاب که با ظرافت تمام بر روی سقف و دیوارها اجرا شده است. اما آنچه این اتاق را بر سر زبان ها انداخته است نقاشی هایی است که در سرتاسر سقف اتاق به چشم می خورند. نقاشی هایی که نمونه آن ها را در هیچ یک از خانه های تاریخی یزد نخواهید یافت. شیشه های رنگی، درب های منبت کاری شده و ارسی های افقی از دیگر وجوه متمایز این اتاق است که آن را بسیار زیبا و دلفریب ساخته است.

با گذر از چند پله کوتاه شما وارد فضای اتاق های این عمارت خواهید شد. اتاق های خانه لاری ها یزد که به صورت ساده، سه دری، پنج دری و هفت دری قرار دارند با طاق های کوچک، مقرنس کاری و درب های چوبی و شیشه های رنگین آراسته شده اند. اتاق های قرار گرفته در هر یک از اضلاع نیز با درب های متعدد و ارسی ها به یکدیگر راه دارند. سقف برخی اتاق ها دارای برخی تزئینات همچون نقوش گل و بوته است. در این بخش از عمارت بیش از بیست اتاق قرار دارد که هر کدام کاربرد خاصی داشته اند. سرداب یکی دیگر از بخش های حیاط اصلی سرداب عمارت است که برای نگهداری مواد غذایی به کار می رود. سرداب در ضلع جنوب شرقی و درست زیر بادگیر قرار دارد و به وسیله سی و اندی پله قابل دسترسی است. سرداب دوم نیز در ضلع بهاری عمارت قرار دارد و به نوعی نقش بهارخواب را ایفا می کند. سرداب فاقد هرگونه تزئینات است و تنها بر روی سقف آن عناصری همچون طاق، تویزه و شمسه به چشم می خورند.

حیاط کوچک تر

در هشتی عمارت چند مسیر پیش رویتان قرار دارد. مسیر بعدی شما را به سمت حیاطی کوچک تر حمایت می کند که اندرونی خانه نام دارد و به نسبت حیاط اصلی کوچک تر است. در این حیاط کوچک نیز شما شاهد حضور ایوانی بلند و مرتفع هستید که نقش ایوان تابستانه را ایفا می کند. بازهم به سبک آنچه در حیاط اصلی مشاهده کردید درست روبه‌روی این ایوان پنج دری زیبا قرار دارد که در عین تضاد هماهنگی جالبی را نیز به نمایش می گذارد. طاق ها، ایوان های کوچک، هفت دری، پنج دری و سه دری ها دور تا دور این حیاط نیز به چشم می خورند که با هنرهایی همچون گچ بری، شیشه های رنگی، نقاشی و منبت کاری آراسته شده اند. حیاط دوم و بخش های مختلف آن در مقایسه با بیرونی عمارت و یا همان حیاط اصلی کمی ساده تر هستند؛ علاوه بر این دو حیاط اصلی یک فضای حیاط مانند دیگر نیز در این عمارت قرار دارد که تنها شامل یک اتاق است.

دسترسی و ورود به این بخش از عمارت از مسیری کاملا جداگانه میسر بوده و تزئینات خاصی در آن به چشم نمی خورد که نشان دهنده این بخش از بنا از استقلال نسبی برخوردار است. در واقع در این بخش شما شاهد فضایی مسقف خواهید بود که روزنه ای نسبتا بزرگ بر سقف آن قرار دارد و نور را به داخل بنا می کشاند. فضاهای مانند اقامتگاه خدمتکاران، اصطبل و آشپزخانه نیز دارای ورودی ها و خروجی های مجزایی هستند که مستقیما شما را به بیرون خانه منتقل می کنند تا بدون نیاز به گذر از حیاط اصلی و حیاط دوم بتوانید نیازهای درون خانه را مرتفع کنید. بخش هایی از این عمارت تاریخی و زیبا هنوز هم در دست مالکین حقیقی است اما به سبب بی توجهی های بسیار تقریبا رو به ویرانی رفته است. خانه لاری های یزد یکی از محبوب ترین خانه های تاریخی این شهر است که به سبب تزئینات بسیار، معماری اصیل، بادگیر منحصربه‌فرد آن و چندین ویژگی دیگر در زمره ارزشمندترین خانه های کویری ایران قرارمی گیرد.

دیدنی های نزدیک به عمارت لاری ها یزد

قرارگرفتن این عمارت در محله تاریخی فهادان این امکان را به شما می دهد تا در کنار بازدید از خانه لاری ها که هم اکنون به عنوان موزه اسناد تاریخی و ملی شناخته می شود بتوانید از سایر جاذبه های مطرح و تاریخی یزد نیز بازدید کنید. زندان اسکندر نزدیک ترین جاذبه به این خانه تاریخی است. موزه سکه و مردم شناسی، آسیاب کوشک و بقعه دوازده امام نیز از دیگر جاذبه های دیدنی این محله تاریخی هستند که حتما باید سری به آن ها بزنید.

یزد که اکثر افراد آن را با عنوان دومین شهر خشتی جهان می شناسند جاذبه های دیدنی بسیاری دارد و همه ساله پذیرای گردشگران متعددی است که از اقصی نقاط دنیا به این شهر سفر کرده اند. یکی از جاذبه های شهر یاد شده خانه لاری ها یزد است که قدمت آن به قرن سیزدهم باز می گردد و بازدید از آن برای اکثر گردشگران جالب توجه است.