آشنایی با حمام نظافت تبریز
مقصدمان جایی در خیابان آذربایجان شهر تبریز است. پس از خیابان آذربایجان باید مسیر خیابان حکم آباد را پیش رو بگیرید. از همان نگاه اول قدمت این محله قدیمی دست تان خواهد آمد. حکم آباد یکی از محلات متوسط نشین و قدیمی شهر تبریز است که هنوز هم برخی از سنت های قدیمی را به خوبی حفظ کرده است. میدان دوم انتهای مسیر و جایی است که شما یکی از قدیمی ترین گرمابه های قدیمی تبریز را خواهید یافت. بر روی درب کوچک و دولنگه ساده ورودی حمام تابلویی قرار دارد که بر روی آن عبارت گرمابه نظافت نقش بسته است. تصور اینکه این درب کوچک و ساده راه به بنایی با حداقل چهارصد سال قدمت می برد کمی غیرقابل باور به نظر می رسد. نمای بیرونی بنا هم آجری و کاملا امروزی به نظر می رسد. درب را که بگشایید چند پله که به طبقات پایین تر منتهی می شود به چشم می خورد. دیوارها و پله ها با کاشی سفید پوشانده شه اند که نشان از نوسازی این بنای قدیمی دارد.
حمام ایرانی اغلب پایین تر از سطح زمین قرار می گرفت تا هم از خاصیت عایق بودن زمین بهره ببرد و همین این که مانع از خروج هوای گرم و ورود هوای سرد به داخل حمام شود. از پله ها که پایین بروید سالنی بزرگ و دلباز در برابر چشمان شما هویدا می شود. کمدهای چوبی دور تا دور سالن به چشم می خورند و محلی برای نگهداری لباس ها و اموال مشتریان حمام هستند. بر روی در و دیوار سالن تابلوهای عکس و نقاشی هم فضا را زینت داده اند. کف سالن مفروش است و در اطراف آن سکوهایی قرار دارد که افراد قبل از ورود به حمام یا پس از دوش گرفتن آنجا می نشینند و گاه یک فنجان چای می نوشند. میز صاحب حمام که حساب و کتاب حمام و دلاک را دارد هم در همان ورودی است و در کنار میز، قفسه ای مملو از شامپو، صابون های قدیمی همانند صابون زیتون و صابون مراغه، سفیدآب، لیف، کیسه و .. به چشم می خورد، پس اگر دست خالی راهی حمام شدید نگران نباشید هرچه بخواهید اینجا مهیاست. یخچال کوچک کنار میز هم مملو از انواع نوشیدنی های خنک و تگری همانند نوشابه است. سرتان را که بلند کنید سقفی بلند و گنبدی شکل را خواهید دید که روزنه ای بزرگ درست در وسط آن قرار دارد و نور را به فضای سالن ورودی می آورد. اینجا همان سربینه است و اکنون دیگر خبری از کانال های آب سردی که اغلب به پای سکوها می رسید و از حوض کوچک وسط سربینه نشات می گرفت خبری نیست. 
حالا دیگر مبلمان و تخت ها جای این حوض را گرفته اند. بر روی دیوارها و سقف حمام هنوزهم ردپای گچ بری ها به چشم می خورد. بنای متعلق به دوران قاجار است اما تاریخ دقیق ساخت آن مشخص نیست اما برادران انتظار که این روزها صاحب این گرمابه قدیمی اند آن را متعلق به چهارصد سال پیش می دانند و معتقدند که بنای حمام متعلق به عهد صفوی است. دیوارهای حمام تماما کاشی کاری شده اند تا اصول نظافتی هم بیشتر رعایت شود. از سربینه که بگذرید پس از گذر از یک دالان، که سقف آن هم با روزنه های متعددی راه نور را به داخل حمام می گشاید، وارد فضای اصلی حمام می شوید. سالنی بزرگ با کفی سنگ فرش، دیوارهایی کاشی کاری شده که یک حوض سنگی گرد درست در وسط آن قرار دارد. حوض مملو از آبی گرم و پربخار است و اغلب کسانی که قصد استحمام دارند دقایق را در داخل حوض سپری می کنند. در اطراف سالن سکوهایی نیز به چشم می خورد. در انتهای سالن هم چندین حمام با دوش به صورت مجزا به چشم می خورند که درب های فلزی شان شما را به یاد حمام های عمومی دهه پنجاه می اندازد. 
در گوشه و کنار حمام کاسه های پلاستیک و فلزی برای ریختن آب قرار دارد، لوله کشی هم در سراسر بخش های سالن نیز توجه تان را جلب می کند. سقف اما از گندبهای پی در پی تشکیل شده و روزنه هایی بر روی آن تعبیه شده است. این روزنه ها به منزله ساعت حمام های قدیم است تا افراد از اوقات روز مطلع باشند و در عین حال دیدی به داخل حمام ندارد تا امنیت و راحتی افراد داخل حمام نیز مهیا شود. ستون های متعدد بخشی دیگر از بنای این سالن را نشان می دهند که علاه بر نگهداری وزن سقف و طاق های متعدد آن با سرستون های مقرنس کاری حجاری شده شان توجه شما را جلب می کنند. گچ بری ها و آهک بری های داخل حمام اما عمیقا دچار آسیب شده است. بر روی بدنه ستون ها هم ردپای کاشی کاری هویدا است که علاوه بر رعایت نظافت شاید سبب حفظ و استحکام ستون ها نیز شده اند. 
درب ورودی حمام تا حوالی سال 1334 هنوز هم به صورت چوبی بوده اما از آن تاریخ به بعد با درهای نو و فلزی جایگزین می شود و سرتاسر حمام کاشی کاری می شود. پس از تجربه یک حمام اصیل ایرانی وقتی پای خود را به سربینه می گذارید صحنه های جالبی را مشاهده خواهید کرد. اغلب افراد غذا و خوراکی با خود به همراه آورده و در سربینه بر روی سکوها مشغول به صرف غذا هستند. سماور حمام هم همیشه به راه است و با چای داغ از شما پذیرایی می کند اگر هم تمایل دارید تا پس از حمام با یک نوشابه خنک حمام خود را خاتمه دهید سری به یخچال حمام بزنید. حمام نظافت با وجود تمام نامهربانی ها و نادیده گرفتن ها هنوز هم گرم گرم است و در محیطی باصفا سنت حمام ایرانی را با تمام وجود زنده نگاه داشته است. اگر سری به تبریز زدید در کنار بازدید از ائل گلی، عینالی و یا مقبره الشعرا حتما سری هم به این حمام سنتی بزنید.
