بالی اندونزی یکی از مشهورترین مقاصد گردشگری در شرق آسیا به شمار می آید که سالانه گردشگران بسیاری برای خوشگذرانی در سواحل به آنجا سفر می کنند. اما بالی جاذبه های متفاوتی نیز دارد که فکرش را هم نمی کنید. بدین ترتیب اگر
رزرو هتل خود را در بالی انجام داده اید و می خواهید به زودی به این جزیره زیبا سفر کنید با ادامه مطلب همراه باشید تا شما را با یک زبان منحصربفرد که توسط ساکنان محلی این جزیره مورد استفاده قرار می گیرد آشنا کنیم.
کولوک گتار، بازوهایش را منقبض کرد، سینه اش را بیرون داده و آرواره اش را به شکلی تهاجمی باز کرد. اگر چه این پیرمرد با پاهای در هم فرو رفته روی سطح بتنی زمین نشسته بود اما قالب بدنی لاغر و عضلانی اش که خاص مردم منطقه بالی در اندونزی است، ویژگی های یک خروس جنگی تهاجمی و هوشیار را داشت. ویسنو، پسرعموی گتار، با لبخندی که بر لب دارد می گوید: «قبلاً او را به عنوان یک مرد بسیار سرسخت می شناختند. او یک استاد مشهور هنرهای رزمی بود و می توانست با دست هایش یک آناناس را به دو نیم تقسیم کند».
کولوک گتار به ردیفی از درختان خرما که در اثر نسیم روی تپه در حال تکان خوردن بودند اشاره کرد. انگشت های پیچ و تاب خورده اش شکل یک کره بزرگ به خود گرفت در حالی که ضربه ای همراه با خشونت را به یک آناناس خیالی وارد می کرد. حلقه دوستانش که اطراف او نشسته بودند شروع به کف زدن برای وی کردند. جدای از خنده های بلند آن ها، تمام گفتگو بین آن ها بدون این که کلمه ای به زبان آورده شود شکل می گرفت. کاتا کولوک (Kata Kolok) که معنای لغوی آن در زبان اندونزیایی «گفتگوی ناشنوایان» است یک زبان اشاره خاص بوده که تنها ابزار گفتگو بین 44 نفر در این کره خاکی است. برای حدود 6 نسل و به شکلی غیرطبیعی، بخش بزرگی از جمعیت بنگکالا ناشنوا به دنیا می آیند که مردم محلی آن را به یک نفرین نسبت می دهند در حالی که محققان علت آن را یک ژن بازگشتی و تکرار شونده در بین مردمان این منطقه عنوان می کنند که باعث شده در طی دهه های گذشته از هر 50 نوزاد یک نوزاد در این بخش از استان بالی ناشنوا به دنیا بیاید.
اما این افراد که همگی ناشنوا به دنبا آمده و مابقی مردم روستا به آن ها «کولوک» به معنای ناشنوا می گویند، بسیار خوش شانس تر از افراد ناشنوا در دیگر نقاط جهان به نظر می رسند زیرا بیش از نیمی از ساکنان دیگر روستا که با چنین مشکلی مواجه نیستند نیز زبان اشاره کاتا کولاک را یاد گرفته اند تا بتوانند با اعضای ناشنوای خانواده یا دوستان خود که چنین مشکلی دارند ارتباط برقرار نمایند. گردشگران بسیار کمی حاضرند از مرکز توریستی «اوبود» (Ubud ) دور شده و خود را به مناطق پشت ساحلی شمال بالی برسانند که یکی از فقیرترین نقاط این جزیره به شمار می آید. اکثر مردم این منطقه از راه کشاورزی یا کارگری امرار معاش می کنند اما توسط دیگر افراد روستا به عنوان نگهبان و قبر کن نیز استخدام می شوند. امروز، در حالی که کولوک گتار، از دوران اوج هنرهای رزمی خود می گوید، همراه با دوستانش منتظر یک مراسم تدفین هستند که قرار است در معبد مرگ (Pura Dalem) در دامه های بنگکالا برگزار شود.
در حالی که کولوک گتار داستان خود را با حرکات دست شبیه ضربات کاراته اش ادامه می دهد، ویسنو آن ها را چنین ترجمه می کند: «وقتی که عمویم جوان تر بود، او با سفر در سراسر جزیره و از طریق نمایش هنرهای رزمی امرار معاش می کرد. او با افراد ناشنوای بسیاری ملاقات داشت اما به سختی می توانست با آن ها ارتباط برقرار کند زیرا اگر حتی زبان اشاره بلد بودند نیز یک نسخه بسیار متفاوت بود. آن افراد ناشنوا اغلب تنها بودند زیرا تنها با یک یا دو نفر از اعضای خانواده خود می توانستند صحبت کنند». در مقایسه، کولوک های بنگکالا بسیار خوش شانس هستند زیرا می توانند با بخش زیادی از جمعیت 3.000 نفری این روستا که همگی خویشاوند هستند مراوده داشته باشند. کتوت کانتا، سخنگوی حمعیت ناشنوایان بنگکالا می گوید: «اگر این سرنوشت شماست که ناشنوا به دنیا بیایید پس اینجا احتمالاً بهترین جای دنیا برای زندگی شما خواهد بود».
افرادی که می توانند بشنوند و در زبان روستا به آن ها «انگت» (enget) گفته می شود نیز در هر جایی از روستا با کولوک ها در حال گفتگو به زبان اشاره دیده می شوند. چه در حال بازدید از مدرسه ابتدایی در معبد مرکزی روستا یا خوردن قهوه سیاه و شیرین محلی (kopi ) در دکه (warung) کوچک پاک سوپاردا باشید با افرادی از دو گروه مواجه می شوید که با یک زبان پانتومیمی بدون صدا با یکدیگر حرف می زنند و یا با خنده هایی با صدای بلند همدیگر را دست می اندازند. زبان نشانه کاتا کولوک چنان واضح است که حتی یک فرد تازه وارد به روستا نیز بسیاری از آن ها را متوجه می شود: برای مثال نشانه واژه «نر» انگشت اشاره و نشانه واژه «پدر» همان انگشت اشاره است که روی لب بالا به شکل سبیل کشیده می شود.
کاتا کولوک به صورت طبیعی تکامل یافته و دائماً با استفاده از قوه تصور و پرحرفی ساکنان روستا به نمادهای آن افزوده شده است. نتیجه جانبی چنین امری این است که روستای مذکور تعداد زیادی بازیگر پرانرژی و با استعداد دارد که خنده های بلند آن ها نشان از رابطه نزدیک و عمیق بین افراد ناشنوا و شنوای روستا دارد. کتوت کانتا می گوید: «به کولوک ها و انگت ها دستمزد یکسان برای کار در روستا داده می شود. با این وجود پیدا کردن کار برای افراد ناشنوا در خارج از روستا بسیار سخت است و گاهی نیز زندگی با دستمزد حدود 5 دلاری برای هر روز کار نیز دشوار می شود».
با این وجود، امروز کولوک گتار و 4 دوست ناشنوایش نیز خوش شانس بوده اند زیرا برای کندن یک قبر استخدام شده اند. هندوهای بالی، معمولاً مردگان خود را می سوزانند اما چنین مراسمی هزینه بالایی دارد. از این رو همانطور که اینجا رواج دارد، پسران نیومان ویدیارسا باید پدرشان را دفن کنند تا بعداً بتوانند هزینه سوزاندن جنازه او را پس انداز کنند. مراسم تدفین ساکنان بالی برای مردم احساساتی دیگر نقاط جهان غیرطبیعی و عجیب است زیرا بیشتر به یک مراسم شادی شبیه است. مردم بالی بر این باورند که اگر روح مرده احساس کند اعضای خانواده اش غمگین هستند، برای سفر به زندگی آینده اش تردید خواهد کرد. به همین دلیل است که مراسم تدفین با نوعی آواز و حرکات شاد همراه است.
به همین دلیل است که حرکات دلقک وار کولوک گتار و دیگر قبر کن های همراهش در قبرستان روستا به هیچ عنوان توهین آمیز در نظر گرفته نمی شود. حتی نزدیک ترین اعضای خانواده متوفی نیز با صدای بلند می خندند. آن ها با دقت تمام جنازه را به قبری که کنده شده نزدیک می کننند و کولوک سودارما از قبل بالا رفته و تکه های آینه را روی چشم های مرده قرار می دهد. مردم بالی بر این باورند که این آینه ها تضمین می کنند که مرده با بینایی کامل در زندگی بعدی حضور خواهد یافت و جالب این است که سنت مشابهی برای گوش ها وجود ندارد.ویسنو می گوید: «مردم شنوا قبلاً می گفتند که کولوک ها می توانند با ارواح خبیثه که در این قبرستان ها پرسه می زنند ارتباط برقرار کنند اما واقعیت این است که این افراد تنها سرسخت و نترس هستند».
برخی از ساکنان روستای بنگکالا می گویند که دوستان ناشنوایشان از گزند نجوای قبر و ارواح خبیثه در امان هستند، چیزهایی که باعث اذیت و آزار و تسخیر روح انسان های شنوا می شوند. برخی دیگر نیز بر این باورند که کارگری و نیاز به مراقبت از خود وقتی که خارج از روستا به سر می برند باعث سرسختی ناشنوایان روستا شده است. دلیل هر چه که باشد می توان متوجه احترام خاص روستاییان به کولوک ها شد و برخی از روستاییان نیز برای کمک به آن ها وارد فعالیت های اجتماعی مرتبط با ناشنوایان شده اند. کتوت کانتا به کودکان روستا به صورت رایگان زبان اشاره کاتا کولوک را آموزش می دهد. کانی دووس، یک محقق هلندی از مرکز مطالعات زبانی دانشگاه ردبوند در هلند نیز در یک دهه گذشته بارها از این روستا دیدن کرده و به لابی کتوت کانتا کمک کرده تا کودکان ناشنوا را در مدارس محلی ثبت نام کنند و کلاس آموزش کاتا کولوک را برای کودکان شنوا را در برنامه درسی این مدارس بگنجاند.
همچنین در این روستا یک مرکز صنایع دستی وجود دارد که چندین زن ناشنوای روستا در آن به تولید بافتنی و قالیچه های محلی می پردازند. همچنین گاهی اوقات گردشگرانی برای تماشای هنرهای رزمی کولوک ها و همچنین رقص منظم آن ها که «جانگر کولوک» (Janger Kolok) نامیده می شود نیز به این روستا در بالی می آیند. این رقص چنان مشهور شده که در هتل ها و کنفرانس های دولتی در سراسر منطقه نیز به اجرا در می آید. زبانشناسان دریافته اند که زبان کاتا کولوک نیز مانند رقص منحصربفرد آن ها تفاوت زیادی با دیگر زبان های اشاره دارد. هانا لوتزنبرگر، دانشجوی دکترای دانشگاه ردبوند که پس از گذراندن مدتی در این روستا با زبان کاتا کولوک کاملاً آشناست می گوید: «کاتا کولوک تاثیر بسیار اندکی از دیگر زبان های گفتاری بالی یا اندونزیایی یا دیگر زبان های اشاره خارج از روستا پذیرفته است. عمق غنی بودن زبان کاتا کولوک را می تواند در نام های اشاره ای که برای افراد لال در نظر گرفته شده درک کرد. همه کولوک ها نام های اشاره خاص خود را دارند و این نام ها معمولاً در همان سنین ابتدایی توسط دیگر افراد ناشنوا به این افراد داده شده اما ممکن است در طول زندگی تغییر پیدا کنند. این نام ها معمولاً با مشخصات ظاهری یا رفتارهای شخصی افراد مرتبط است».
برای مثال کولوک گتار، با دستی که جلوی دهان خود به سمت جلو نشانه می رود شناخته می شود و بعد از مدتی مراوده با وی متوجه می شوید که این ژست منحصربفرد را از حرکات رزمی گرفته است. اگر چه او بسیاری از مهارت های رزمی اش را فراموش کرده اما کولوک گتار هنوز هم با 78 سال سن از احترام ویژه ای در میان مردم روستا برخوردار است. او مسئولیت تعمیر لوله های آب روستا را دارد که در این منطقه خشک جیره بالی شریان زندگی مردم روستا شناخته می شود. وقتی لوله ای می شکند، کولوک گتار به تپه های اطراف می رود تا محل شکستگی را پیدا کند که عمدتاً توسط مردم روستاهای مجاور برای استفاده از آب آن ها شکسته می شوند.
پیرمرد داستان ما با زبان اشاره و با ظاهری مصمم و سرسختانه می گوید: «وقتی که آن ها را می گیرم هیچ وقت از خشونت استفاده نمی کنم، و نیازی به این کار نیز وجود ندارد زیرا مردم این اطراف می دانند که نباید با کولوک ها درگیر شد زیرا این یک قانون نانوشته است».
