ایران مهد تمدن اسلامی است، زیرا بناهای زیادی در سراسر کشور وجود دارند که سال ها پیش با توجه به هنر معماری اسلامی ساخته شده اند. مسجد گوهرشاد مشهد مقدس یکی از این نمونه ها است. این بنا در جوار حرم مطهر امام رضا (ع) ساخته شده است که هنگام زیارت امام رضا (ع )و رفتن به حرم مطهر ایشان میتوانید از مسجد گوهرشاد دیدن کنید.
از مسجد گوهرشاد مشهد عکس های زیادی در فضای مجازی وجود دارد. برای دیدن از این مسجد قدیمی و تاریخی کافی است تا به مشهد مقدس سفر کنید. شهر مشهد به شدت توسعه یافته و شرایط رفاهی زیادی برای مسافران تهیه شده است. هتل های مشهد نیز از این قضیه مستثنی نیستند و به راحتی برای سفر به مشهد و رزور هتل میتوانید با سلیقه و بودجه های مختلف اقدام کنید.
پیشینه تاریخی مسجد گوهرشاد:
برای رسیدن به این بنای با شکوه کافیست تا از یکی از افراد بومی در مشهد سوال کنید که مسجد گوهرشاد مشهد کجاست؟ تمام عابران نشانی حرم مطهر امام رضا (ع) را به شما می دهند. این بنای تاریخی و زیبا متعلق به دوره تیموری و یکی از جاهای دیدنی مشهد نزدیک حرم می باشد. گوهرشاد بیگم، همسر شاهرخ بن تیمور گورکانی در سال ۸۱۸ ه.ق دستور ساخت این مسجد را در ضلع جنوبی حرم مطهر رضوی صادر نمود. ساخت مسجد گوهرشاد در سال ۸۲۱ ه.ق به پایان رسید. برای آشنایی با جاذبه های بیشتر حتما مقاله جاهای دیدنی مشهد را بخوانید.
معماری مسجد گوهرشاد:
در ساخت مسجد گوهرشاد از سبک معماری تیموری استفاده شده است. قوام الدین بن زین الدین شیرازی، معروف ترین معمار عصر تیموری بود که ساخت این بنا را بر عهده گرفت. او به وسیله آجر و گچ، مسجدی زیبا را به شیوه معماری اسلامی بنا نهاد. این مسجد با شکوه از چهار ایوان، یک گنبد، دو گلدسته، یک صحن و هفت شبستان تشکیل شده است. هر ساله هزاران نفر از زائران حرم رضوی از این مسجد ایرانی اسلامی دیدن می کنند. زیبایی های معماری این بنا، آن را بی نظیرترین مسجد دنیا مبدل کرده است که گذشت سال های طولانی تاثیری در استحکام آن نداشته است.
ایوان مقصوره:
همچنین به دلیل مکان قرار گیری این ایوان، گنبد مسجد در بالای آن قرار گرفته است. در انتهای ایوان، سمت راست محراب، منبر صاحب الزمان قرار دارد. این منبر مرتفع و قدیمی در سال ۱۲۴۳ ه.ق به دست استاد محمد خراسانی ساخته شد. جنس این منبر از چوب گلابی و گردو بوده و در ساخت آن هیچ گونه میخ فلزی به کار نرفته است. نمونه های مشابه این منبر زیبا را می توان در مسجد خلیل الرحمان اردن و مسجد بیت المقدس دید. این منبر در سال ۱۳۲۵ ه.ش توسط حیدر نیکنام گلپایگانی تعمیر و مرمت شد.
ایوان دارالسیاده:
این ایوان در قسمت شمالی مسجد قرار دارد و به رواق دارالسیاده منتهی می گردد. در بالای ورودی این ایوان یک کتیبه معرق وجود دارد که از مرمت این بنا در زمان شاه عباس صفوی خبر می دهد. همچنین کتیبه های دیگری در این ایوان قرار دارند که در آنها سوره های قرآنی نوشته شده اند و قدمت آنها به قرن دهم باز می گردد. لازم به ذکر است که این ایوان ویژه آقایان بوده و بانوان اجازه ورود به آن را ندارند. زائران حرم مطهر رضوی می توانند در تمام ساعات روز و شب، از طریق رواق های دارالحفاظ و دارالسیاده به این ایوان بروند.
ایوان اعتکاف:
این ایوان که به ایوان حاجی حسن نیز معروف است، در بخش شرقی مسجد گوهرشاد قرار گرفته است. در این ایوان نیز کاشی نوشته ها و کتیبه های زیادی وجود دارند که قدمت آنها به چند صد سال گذشته باز می گردد. در گذشته از این ایوان یک درب ورودی به رواق امام خمینی (صحن موزه سابق) وجود داشته است که امروزه بنا به دلایلی آن در را مسدود نموده اند. در ضلع جنوبی این ایوان، اتاق اورژانس قرار دارد.
ایوان شیخ بهاءالدین:
این ایوان در گذشته با نام ایوان آب شناخته می شده است، زیرا یک کانال جهت عبور آب به داخل مسجد در زیر این ایوان قرار داشته است. این ایوان زیبا در قسمت غربی مسجد گوهرشاد قرار دارد. در این ایوان نیز کاشی های معرق و سه طاق بنا وجود دارد. در گذشته این بخش به بازار بزرگ متصل بوده است که امروزه با درب سنگی، آن را به بست شیخ بهاء الدین متصل کرده اند.
گنبد و گلدسته ها:
همانطور که قبلا ذکر شد، گنبد مسجد گوهرشاد بر روی ایوان مقصوره قرار دارد. ارتفاع این گنبد در حدود ۴۱ متر می باشد. بخش بیرونی آن با آجرهای لعاب دار و یک کتیه قدیمی تزیین شده است. در دو طرف ایوان، دو مناره ۴۳ متری قرار دارند که به ایوان مقصوره متصل هستند. گنبد قدیمی مسجد گوهرشاد در گذر زمان دچار تحولاتی شد و به شکل امروزی آن مبدل گشت.
صحن مسجد گوهرشاد:
شبستان تبریزی: این شبستان در بین ایوان مقصوره و رواق امام خمینی، واقع در ضلع جنوبی مسجد قرار دارد. این شبستان به دلیل وسعت بسیار زیادی که دارد، در گذشته به شبستان بزرگ معروف بوده است.
شبستان نجف آبادی: در ضلع غربی مسجد، بین ایوان شیخ بهاءالدین و راهرو متصل به بست شیخ بهاءالدین، شبستانی نجف آبادی قرار دارد که در گذشته با نام شبستان امام جمعه شناخته می شده است.
شبستان سبزواری: این شبستان که وسعت کمی دارد، در جنوب ایوان اعتکاف واقع شده است.
شبستان میلانی: در بخش غربی مسجد قرار دارد.
شبستان علوی: این شبستان که با نام آفتاب نیز شناخته می شود، در بین رواق دارالسیاده و مدرسه پریزاد و راهروی شمالی قرار گرفته است.
شبستان نهاوندی: این شبستان در قسمت جنوبی مسجد گوهرشاد و بین ایوان مقصوره و بست شیخ بهاءالدین عاملی و صحن قدس قرار دارد. دلیل نام گذاری این شبستان با این نام، بر پایی نماز جماعت توسط شیخ علی اکبر نهاوندی بوده است.
واقعه ای عظیم، در دل تاریخ:
با صدور حکم تغییر لباس و استفاده اجباری از کلاه شاپو، حاج آقا حسین قمی و سید دونس اردبیلی، طی جلسات متعدد به این نتیجه رسیدند که تغییر لباس به کشف حجاب منتهی خواهد شد. از این رو آیت الله قمی برای مذاکره با رضا شاه رهسپار تهران شد. با دستگیری آیت الله قمی در تهران، مردم مشهد به حمایت از این شخصیت والا، اجتماعی بزرگ را در مسجد گوهرشاد شکل دادند. پس از گذشت چند روز از اجتماع مردم در این مسجد، سرانجام در تاریخ ۲۰ تیر ماه ۱۳۱۴ ه.ش، نیروهای نظامی اطراف مسجد را محاصره کرده و در ۲۱ تیر ماه مردم را در این مسجد به خاک و خون کشیدند.
