حاج علی قلی کویری در قلب بیابان
راستش را بخواهید این که وجه تسمیه این کویر زیبا چیست را نمی دانم اما با تعاریفی که از این کویر زیبا شنیده ام امیدوارم باران ببارد و کویر سیرابِ سیراب ما را به حضور بپذیرد. بهترین فصل برای رفتن به کویر و دیدن زیبایی هایش از اواسط پاییز آغاز می شود و گاه تا اوایل بهار ادامه دارد. حالا که زمستان پایش را به زمین باز کرده هوا در کویر هم سرد و برنده است و خبری از گرمای انوار خورشید نیست. گاهی وقت ها هم آسمان ابری است و به زحمت می توانید روی خورشید را ببینید. بنابراین اگر در حال آغاز سفر هستید اصلا روی آب و هوای گرم و سوزان کویر حساب نکنید و خودتان را برای یک هوای خنک و شاید کمی سرد آماده کنید به خصوص اگر قرار است در دل کویر کمپ بزنید و شب را میهمان حاج قلی باشید.
رسیدن به کویر از مسیرهای مختلفی میسر است گاهی سر از شمال کویر درمیاورید و گاهی هم سر از جنوبش اما اگر می خواهید از طبیعت این کویر نهایت لذت را ببرید بهتر است طبق نظر کویرنوردان حرفه ای از جاده دامغان به سمت معلمان، حرکت کرده و در رسیدن به دوراهی به سمت روستای زیبا و کویری حسن آباد حرکت کنید. بعد از چند کیلومتر که به روستا برسید باید از روستا بگذرید و چند کیلومتر جلوتر به روستای خورزان برسید. جاده معدن نمک در آن سمت وسوها نامی آشناست. اما اگر از سمت شاهرود راهی شده اید به سمت معلمان حرکت کنید و خودتان را به روستای چاه جم برسانید. با عبور از کوه خرس شما خودتان را در جنوب کویر خواهید یافت.
کویر با بیابان تفاوت های اساسی دارد. در بیابان هی فراز وشیب توی مسیرتان سبز می شود و ذره ها درشت اند. سروکله حیوانات هم کم و بیش پیدا می شود و گیاهان هم توی بیابان دوام می آورند اما وقتی در قلب یک بیابان سر و کله یک کویر پیدا می شود دیگر هیچ چیزی در زمین یافت نمی شود فقط و فقط خاک است و نمک و البته آب! آب عنصری است که در کویر بیش تر از بیابان یافت می شود و گاهی حتی رودخانه ها و آب باریکه های فصلی هم راهشان را به قلب این کویر باز می کنند. این مقدمه از آن بابت بود که به یاد داشته باشیم، کویر خاص و استثنایی است. 
از همان گا مهای اول چشمتان به دشتی می افتد که انگار شب قبل یک برف حسابی روی آن باریده و بعد هم یک یخبندان رسیده وهمه برف ها روی خاک یخ زده اند جلوتر که می روید اما می بینید خاک رس است که یک لایه نازک نمک بلوری رویش را پوشانده است. سفیدی تا چشم کار می کند ادامه دارد. وقتی راه می روید صدای خش خش نمک ها آوایی جذاب را ایجاد می کند. رگه های نمک همه جا به چشم میخورد و گاهی تابش آفتاب بر پهنای کویر آنقدر زیبا می شود که انگار تمام زمین را با الماس فرش کرده اند. گاهی وقت ها یادتان می رود که اینجا یک شوره زار است و آنچه می بینید بیشتر به یک دشت برف گرفته می ماند.
جلوتر که می روید اما خاک رس نمک گرفته جایش را به شگفتی می دهد که انگشت به دهانتان می کند. چند ضلعی هایی وسیع و بزرگ که انگار تا آخر دنیا پیش رفته اند کویر را به طرز زیبا و حیرت انگیزی در کمال نظم و یکپارچگی آراسته اند. اصلا باورتان نمی شود آن چندضلعی ها کار طبیعت است. نمک ها چند ضلعی ها را قاب کرده اند و روی خاک رس تابلو خلق کرده اند. آنقدر زیبا و ظریف که حیرت می کنید. خود چندضلعی ها با رگه هایی باریک تر و ظریف تر به چند قسمت کوچک تر تقسیم شده اند. این کویر 6541 کیلومتر مربعی وسعت دارد و فکرش را بکنید چند چند ضلعی در پهنه این کویر جاخوش کرده اند. افق اینجا آنقدر در دسترس به نظر می رسد که گویا اگر کمی پیش بروید بالاخره در افق محو خواهید شد. آسمان صاف و یکدست و زمینی درخشان ترکیب بی نظیری است.
اما زیباترین بخش این کویر دریاچه ای است که بیشتر شبیه یک رویاست. دریاچه نمکی که وقتی باران آن را سیراب می کند و رودخانه های فصلی حسن آباد و دامغان در آن جاری می شوند یکهو زنده می شود و وسط این برهوت سربرمی آورد. وقتی باد می وزد و روی دریاچه موج روی موج علم می شود باورتان نمی شود اینجا کویر است. چندضلعی ها را به خاطر دارید زیر آب غرق می شوند و نمک ها روی آب سر می خورند. لب یک جاده که وسط دریاچه جاخوش کرده و دور تا دورش را آب گرفته نمک ها در ساحلش پهلو می گیرند و کف کنان تا لب جاده خود را می رسانند.
آسمان کاملا در دریاچه فرود می آید و ابرها خودشان را در جان دریاچه جا می کنند. دریاچه اما عمق زیادی ندارد و اجازه می دهد در پهنایش قدم بردارید و لذت ببرید. یادتان هست که گفتیم کاش باران کویر را سیراب کند. باران کویر آنقدر قانع است که با همین حجم اندک باران هم می تواند یک دریاچه راه بیاندازد. تابستان که فرا می سرد باز زور خورشید می چربد و هرچه هست را تبخیر می کند و اینجا باز خشک و خشن می شود درست برخلاف تمام طبیعت.
آب که نباشد اما انگار بذر الماس را پاشیده اند در این به اصطلاح پلتفرم های نمکی. برق می زنند و برقشان چشم ها را گاهی می زند. رگه های نمک کل زمین را می پوشاند و انگار برفی سنگین همه جا را فرا گرفته است. نمکزار قلب این کویر است جایی که نمک انگار فرش زمین شده است و از سر و کول دنیا بالا می رود. این جا عمیق ترین بخش کویر است و در عمیق ترین بخش کویر حکمرانی با نمک است. بخش مرکزی که خشک ترین ناحیه است خود در محاصره یک ناحیه مرطوب قرار گرفته است. از همان ابتدای مسیر هرچه جلوتر می آیید حجم نمک هی بیشتر و بیشتر می شود تا اینکه در نمکزار مرکزی به حد اعلا می رسد. 
نمک ها اما در میان مردم منطقه خیلی محبوبند، گویا علاوه بر مصارف خانگی ارزش درمانی این نمک نیز از همان سال های دور مورد توجه مردم بوده است. دست که زیر بلورهای درخشان نمک که بکنید و مشتتان را بیرون بیاورید می بینید زیر یک لایه نمک آبی زلال و پاک جمع شده است. آنقدر درخشان که زلالی اش دلتان را می برد. این آب وسط این برهوت زیر خروارها نمک خود آیت معجزه است. 
داستان از آنجا جذاب تر می شود که بدانید میلیاردها سال پیش اینجا واقعا یک دریاچه وجود داشته و تمام این کویر زیرآب بوده است. تغییرات زمین اما امان نمی دهد و آب دریاچه به کل تبخیر می شود و این نمک ها از دریاچه ای به آن عظمت به یادگار می مانند. در کاوش های صورت گرفته ردپی ماهی و گوش ماهی هم در این حوالی پیدا شده است. کویر اما چهارجهتش احاطه شده است. خوب که نگاه کنید در جنوب کوه هایی را می بینید که پشت سرهم ردیف شده اند. کوه ها در میان مردم به نام های دولت دیار، خرس، ترکمن گدر، پنج و خرس شهره اند. مسیر غرب را که پیش رو بگیرید سر از دهستان فرات درمی آورید. شرق اما منتهی به بلندی های آهوند است و جان می دهد برای پیمایش. از شرق تا غرب هم تماما در اختیار کویرحاج علی قلی دامغان است.
تماشای طلوع یا غروب خورشید در پهنای کویر حاج علی قلی بیشتر شبیه یک معجزه است که خوشبختانه هر روز اتفاق می افتد. حالا که از این همه زیبایی لذت برده اید می توانید شب را در همین کویر زیبا کمپ بزنید اگر قصد بازگشت به دامغان را هم داشته باشید باید 43 کیلومتری را طی کنید. یک ریگزار زیبا با طبیعتی خاص و پوشش گیاهی منحصربفرد هم در منطقه مشهور چاه جم منطقه طرود قرار دارد که بازدید از آن هم بسیار خاطره انگیز است. یک اقامتگاه بوم گردی هم در منطقه چاه جم قرار دارد که اقامت در آن شما را با چم و خم زندگی کویر نشین ها آشنا می کند.
امیدوارم که این کویرنوردی شگفت انگیز به جانتان نشسته باشد. سمنان استان کم حاشیه ایرانی، سرزمینی است که شب هایش راه شیری را پایین می کشند و در جاده ها به نمایش می گذارند. دامغان هم با چشمه علی، گنجینه های تاریخی و پسته های خوش خنده اش آنقدر شهره است که در میان شهرهای سمنان همیشه جزو اولین هاست. سفر به این سرزمین زیبا حتما برایتان پر از خاطره های شیرین خواهد بود البته اگر هوشمندانه سفر کنید!
اقامت در دامغان
تاریخ و طبیعت دامغان دستتان را آنقدر باز می گذارد که هرطور که علاقه دارید از سفر به این شهر زیبا لذت ببرید. اگر چند روزی قصد اقامت در شهر را داشتید می توانید سری به هتل جهانگردی دامغان در چها راه لاله شهر دامغان بزنید که اتفاقا معماری سنتی چشم نوازی دارد.
سرزمین موج های آبی مشهد
1403-07-09
