قدمت قدمت قبرستان سفیدچاه و نام دیگر گورستان چیست:
درست در میان جنگل‌های سرسبز و انبوه استان مازندران و شهرستان بهشهر، روستایی با نام “سفیدچاه” واقع شده که در دل خود قبرستان ۱۲۰۰ ساله ای که متعلق به دوره تیموریان می باشد را جای داده که به”قبرستان سپید” نیز شهرت دارد و بسیار متفاوت‌تر از گورستان های معمولی که می شناسیم است. جاذبه ای که اولین قبرستان مسلمانان ایران نیز می باشد امروزه تبدیل به یکی از پر رفت و آمدترین دیدنی ها و جاذبه های بخش “یانه سر” شهرستان بهشهر شده است.
نوع سنگ قبرها و اشکالی که بر روی قبرستان سفید چاه حک شده است:
شاید اولین مشخصه ای که موجب تفاوت و مورد توجه قرار گرفتن قبرستان سفید چاه شده است، سنگ قبر های متفاوت این گورستان می باشد. سنگ قبرهایی که گویی با ما حرف می‌زنند چرا که با اشکالی که به روی خود دارند، حامل پیام و دنیایی از رمز و راز می باشند. این سنگ قبرها که ارتباط مستقیمی با نوع معماری ایرانی و اسلامی نیز دارند، تصاویر حیرت انگیز و متفاوتی را به نمایش گذاشته اند. اگر بخواهیم در رابطه با نوع سنگ قبرهای این گورستان صحبت کنیم باید بگوییم که اکثر این سنگ قبرها به شکل «محرابی» و «صندوقی» که طرح محرابی متاثر از دوره “میترا سیم” است٬ می‌باشند. در اینجا باید بگوییم که نقش ها و تصاویری که بر روی سنگ قبرهای صندوقی و محرابی حک شده اند با هم متفاوت می باشند که در اینجا به آنها خواهیم پرداخت.
سنگ قبرها ی محرابی قبرستان سفید چاه:
این نوع سنگ مزارها را باید تابلویی از تصاویر و نمادهای ایرانی بدانیم که مفاهیمی مانند: زندگی، مرگ و قیامت را به شکل های گوناگون بر روی خود حک شده می بینند. نقش های هندسی که به صورت متقارن کشیده شده اند و شامل سه دسته: نقوش اسلامی، هندسی و نمادین می باشند، یکی دیگر از اشکال حک شده بر روی سنگهای محرابی قبرستان سفیدچاه هستند. این سنگ قبرها تمام ویژگی ها و مشخصه های طرح محراب را دارا می باشند و ویژگی های خود را از سده نهم هجری قمری وام گرفته اند، یعنی زمانی که سنگ قبرها دارای دو یا سه طاق نمای تودرتو با قوس هایی می باشند که دورتادور آن با گلبرگ های اسلیمی به شیوه «آژده» تزیین شده است و حاشیه دوم این سنگ قبرها دارای صلوات، دعاهای قرآنی و احادیث می باشند. همچنین، نام متوفی و تاریخ وفات وی در وسط متن قرار گرفته و در نوع دیگر از این سنگ قبرها، کلمه «الله» در وسط طرح نمادین قندیل نوشته شده است.
هر کدام از سنگ قبرهای محرابی شکل گورستان، بسته به این که متعلق به کدام دوره زمانی می باشند دارای اشکال و نقش‌های متفاوتی هستند. برای مثال سنگ مزارهای متعلق به سده دهم و یازدهم این گورستان علاوه بر تزیینات اسلیمی، از نقوش هندسی که دارای ظرافت بسیار زیادی هم می باشد بهره برده‌اند. گلهای چند پَر که نماد «گردونه خورشید» می باشد یکی دیگر از اشکالی است که بر روی این نوع سنگ قبرها حک شده است. همچنین اگردر این گورستان، سنگ مزارهایی را مشاهده کردید که از تزیینات سمبلیِ ابزار کار که نشانه پیشینه متوفی است بهره برده، آن را متعلق به سده سیزدهم بدانید.
سنگ مزارهای صندوقی شکل در قبرستان سفیدچاه:
نوعی دیگر از سنگ قبر که در این گورستان وجود دارد، طرح «صندوق» شکل می باشد که قدیمی‌ترین آن متعلق به تاریخ ۸۹۶ هجری قمری است. اگر می‌خواهید این نوع سنگ قبر را مشاهده کنید، پس به بالای تپه قبرستان که در قسمت شمالی گورستان سفیدچاه می‌باشد بروید. اما باید بدانید که این نوع سنگ قبر ها به دلیل فرسودگی زیاد، خیلی قابل مشاهده و تشخیص نمی باشند.
چه نقوشی روی سنگ مزارهای گورستان سفیدچاه حک شده و حامل چه پیامی می‌باشند:
نقش ها و طرح های حجاری شده بر روی این سنگ مزارگورستان، شکل های هندسی دایره مثلث و مربع می باشد که هرکدام بیانگر و حامل پیامی از زندگی، مرگ و قیامت هستند. برای مثال دایره را می‌توان نماد به کمال رسیدن و ابدیت دانست. علاوه بر نقش های هندسی، اشکال و طرح‌های دیگری نیز بر روی این سنگ قبر ها وجود دارند که شامل: خورشید، سرو، آیینه، دو کبوتر، انار و گلهای انار می باشد که همه اینها ریشه در ادبیات و فرهنگ مردم شرق دارد.
اشکال حک شده ای که باعث می شود متوجه شویم متوفی مرد بوده است یا زن:
از نکات جالب دیگر این گورستان می توان به نشان دادن نوع جنسیت متوفی ها با حجاری اشکال به روی سنگ قبر ها اشاره کرد. برای مثال اگر نقاشی شانه دو سر را مشاهده کردید بدانید که آن سنگ مزار متعلق به یک مرد می باشد و اگر شانه یک سر بر روی سنگ قبرها حک شده بود آن قبر را متعلق به یک زن بدانید.
دلیل فاسد نشدن اجساد گورستان سفید چاه مازندران:
اعتقاد قدیمی و البته واقعی در رابطه با قبرستان سفید چاه در میان مردمان بومی این منطقه وجود دارد و آن هم این است که اجسادی که در این گورستان دفع می‌شوند هیچ گاه از بین نمی روند. با تحقیقات گسترده ی کارشناسان بر روی خاک گورستان مشخص شده است که به دلیل وجود آهک در خاک این منطقه از فساد و از بین رفتن جسد جلوگیری می‌کند و جسدهای قبرستان سالم می مانند و به همین دلیل می باشد که افراد بزرگی در این قبرستان دفن شده‌اند و اصلاً دلیل نامگذاری قبرستان سفیدچاه هم رنگ سفید خاکش است که دارای مقادیر بسیار زیادی از آهک می‌باشد.
افراد بزرگ و مشهوری که در قبرستان سفید چاه دفن شده اند:
در این گورستان بسیار اسرارآمیز افراد مشهوری مانند: ملک بادله حاکم شمال و ابراهیم، منصور و عبدالرحمان سه فرزند امام موسی ابن جعفر «ع» و چند تن از افراد بنام و مشهور دیگری دفن گردیده اند. همچنین در قبرستان سفیدچاه، یک ضریح چوبی امامزاده با گنبد نقره ای شکل وجود دارد که قسمت کنده کاری ها و نقوش حک شده برروی آن متعلق به ۸۴۰ سال قبل است.
آدرس: مازندران، بهشهر، بخش یانه سر از توابع شهرستان بهشهر، روستای سفید چاه قبرستان، سفید چاه.
کلام آخر:
با توجه به مطالب گفته شده می توان نتیجه گرفت که قبرستان سفید چاه مازندران به دلایل مختلفی از جمله: وجود قدمت طولانی، سنگ قبر های متفاوت با اشکال گوناگون که هرکدام برگرفته از یک سنت می‌باشند، متفاوت بودن نوع خاک و سالم ماندن اجساد و همچنین وجود قبر افراد مهم در این گورستان، تبدیل به جاذبه ای بسیار دیدنی و متفاوت شده است که ارزش دیدن و سفر کردن به این منطقه خاص را دارا می باشد.
