ارس منطقه‌ای استراتژیک
ارس نام یک منطقه آزاد تجاری و صنعتی است که در شمال‌غربی ایران و در استان آذربایجان شرقی جای گرفته است. منطقه ارس چیزی در حدود 51000 هکتار وسعت دارد. این منطقه در اصل بخش‌هایی از دو شهرستان استان آذربایجان‌شرقی، یعنی شهرستان جلفا و شهرستان کلیبر به انضمام بخش‌هایی از مناطق اطراف سد و پل خداآفرین را در بر می‌گیرد. شهر کوچک و زیبای جلفا که در فاصله 137 کیلومتر شهر تبریز قرارگرفته و مرکز شهرستان جلفا محسوب می‌شود نیز به عنوان مرکز این منطقه آزاد تجاری شناخته می‌شود. ارس یکی از مناطق استراتژیک ایران نیز هست، چرا که درست در همسایگی کشورهای حوزه قفقاز قرار گرفته است. ارمنستان، جمهوری آذربایجان و جمهوری خودمختار نخجوان سه همسایه اصلی این منطقه استراتژیک را تشکیل می‌دهند. ارس اما نام خود را وام‌دار رودخانه خروشان مرزی با نام ارس است که مرز مشترکی بین ایران و چند کشور همسایه است. این رودخانه خروشان نیز درست در ضلع شمالی منطقه آزاد ارس قرار گرفته است.
منطقه آزاد یعنی چه؟
اگر مشتاق هستید تا بدانید که اصلا این منطقه آزاد یعنی چه، باید بدانید که داستان ایجاد این مناطق تجاری به دوران بعد از ویرانی‌های دوران جنگ جهان دوم بازمی‌گردد. روزگاری که بسیاری از کشورها به واسطه جنگی ویران‌گر دچار رکورد و عقب‌ماندگی بسیاری شده بودند و به دنبال راهی برای توسعه اقتصادی هر چه سریع‌تر خویش بودند تا اینکه پس از کش و قوس‌های فراوان طرحی با نام منطقه آزاد تجاری مطرح شد. در این تعریف منطقه آزاد به مناطقی با حدود مشخص اطلاق می‌شد که اغلب در مجاورت یک بندر قرار داشت و قابلیت تجارتی آزاد با سایر کشورهای جهان را داشت. عدم پرداخت عوارض و گمرک نیز یکی از چندین امتیاز مثبت این مناطق بود تا افراد بیشتری را به کسب‌وکار و تجارت در آن تشویق نماید. ارس نیز نام یکی از هفت منطقه آزاد ایرانی بود که در سال 1382 تشکیل و در نهایت در سال 1383 فعالیت رسمی خودش را آغاز کرد. هدف اصلی از تعریف این منطقه آزاد تجاری توسعه و رشد اقتصادی این منطقه با شتابی مضاعف بود که سبب رونق سرمایه‌گذاری و سهولت حضور در بازارهای جهانی شود. حالا اما ارس پس از گذر سال‌ها دومین منطقه آزاد موفق ایران و یکی از شلوغ‌ترین مرزها و ایستگاه‌های گمرک ایران را در دل خود جای داده است. ارس با داشتن نقاط قوت بسیار در کنار گزینه‌های جذابی همانند معافیت بیست ساله برای کلیه فعالیت‌های اقتصادی پذیرای شرکت‌های داخلی و خارجی بسیاری است.
بازارهای ارس
ارس به سبب نزدیکی به مناطق مرزی و تردد بسیار اتباع داخلی و خارجی حالا یکی از محبوب‌ترین مراکز خرید ایران نیز هست. در میان مراکز خرید مشهور این منطقه می‌توان به گزینه‌هایی همانند بازار قدیمی روس‌ها، مجتمع تجاری مشاهیر آذربایجان، بازارچه مرزی جلفا، مجتمع تجاری آراز، مجتمع ستارخان، مجتمع هایپر اسکار، مجتمع برلیان، مجتمع داریوش و .. اشاره کرد که اغلب در نزدیکی شهر جلفا قرار گرفته‌اند. این بازارها اغلب در روزهای آخر سال شلوغ‌ترین روزهای خود را سپری میکنند. 
مزرعه‌گردی در ارس سبز
ارس علاوه بر حضور شرکت‌های تجاری بزرگ و واحدهای صنعتی، به داشتن مزارع بزرگ و گلخانه‌های وسیع خودش شهره است. حتما بارها تصاویر گلخانه‌های سرسبز این منطقه را دیده‌اید که چشم‌اندازهای زیبایی را به وجود آورده‌اند. این گلخانه‌ها و مزارع کشت وسیع در دامان این سرزمین حاصل‌خیز یکی از عوامل تاثیرگذار در تجارت منطقه ارس است. در میان دشت‌ها و مزارع وسیع این منطقه زیبا می‌توان به نام‌هایی همانند دشت وسیع گردیان با 1800 هکتار وسعت، دشت گلفرج با انبوه مزارع و مجتمع وسیع گلخانه ارس اشاره کرد. سری به این دشت‌ها و گلخانه‌های سرسبز و با طراوت که بزنید انبوه محصولاتی را خواهید دید که در فصول مختلف در این منطقه در سطحی وسیع کشت می‌شوند. علاوه بر کشت گندم و جو پدرختان زردآلو، پسته، انگور، سیب، آلبالو، انجیر، زغال‌اخته و .. در این منطقه به چشم می‌خورند. علاوه بر تاثیر اقتصادی و اشتغال‌زایی این مزارع سرسبز و چشم‌نواز در سرنوشت منطقه ارس و ساکنین آن در سال‌های اخیر، این مناطق سرسبز به یکی از دلایل اصلی سفر به این سرزمین سبز و زیبا مبدل شده‌اند. در کنار باغ‌های میوه و مزارع سرسبز گاه مزارع پرورش گل و .. نیز به چشم می‌خورد که طرفداران بسیاری دارد. مزرعه‌گردی چند سالی است که در این منطقه آزاد تجاری باب‌شده و پای خیلی‌ها را به این سرزمین زیبا کشانده است.
جاهای دیدنی ارس
ارس در یکی از تاریخی‌ترین بخش‌های ایران قرار گرفته است. منطقه‌ای مرزی که بارها بین حکومت‌های مختلف دست‌به‌دست شده و به سبب موقعیت استراتژیک خود همیشه خدا مورد توجه بوده است. این منطقه اما یکی از زیباترین مناطق ایران نیز هست و دیدنی‌های بسیاری را در دل خود جای داده است. جاذبه‌هایی که شاید زیر نام تجاری ارس کمی کمرنگ شده باشند!
رودخانه ارس
ارس خروشان قطعا یکی از جذاب‌ترین جاذبه‌های گردشگری منطقه آزاد گردشگری ارس است. رودخانه‌ای خروشان که از ارتفاعات ترکیه سرچشمه گرفته و در مرز بین ترکیه و ارمنستان با رودخانه دیگری ترکیب شده راهی مرز نخجوان می‌گردد. این رودخانه خروشان در نهایت مرز مشترک بین ایران و جمهوری آذربایجان و ارمنستان را تشکیل می‌دهد و در نهایت خاک ایران را به مقصد جمهوری آذربایجان ترک می‌نماید تا به رودخانه‌ای دیگر بپیوندد. ارس چندین جزیره کوچک و بزرگ را نیز در دل خود جای داده است. در اطراف این رودخانه خروشان نیز مناطق بدیع و سرسبزی به چشم می‌خورند و مردم بسیاری برای ماهی‌گیری خود را به حاشیه رود ارس می‌رسانند. اما شناکردن در محدوده این رودخانه بسیار خطرناک است چرا که برخلاف ظاهر آرام خود گرداب‌هایی در کف این رودخانه جریان دارند که اغلب طعمه‌های خود را می‌بلعند!
جنگل‌های ارسباران
قطعا یکی از زیباترین جلوه‌های طبیعت سرزمین آذربایجان جنگل‌های زیبای “ارسباران” است که در محدوده سیاسی شهرستان کلیبر و خداآفرین قرارگرفته و با جلفا، ورزقان و اهر نیز مرز مشترک دارد. این جنگل‌ها که هم‌اکنون بخشی از منطقه حفاظت‌شده ارسباران را تشکیل می‌دهند 80 هزار هکتار وسعت داشته و در پهنه جذاب خود بیش از 1000 گونه گیاهی و چند ده گونه جانوری را جای داده است. در شمال این جنگل‌های زیبا نیز رودخانه خروشان ارس قرار گرفته است. بلوط، ممرز، کیکم، سرخ‌دار، سماغ، گیلاس وحشی، زرشک و ارس از جمله گونه‌های گیاهی است که در این منطقه به چشم می‌خورد. ارتفاعات سرسبز منطقه ارسباران چشم و دل هر بیننده‌ای را می‌رباید. در سال‌های اخیر بخشی کوچکی از این منطقه حفاظت‌شده به عنوان “پارک ملی ارسباران” معرفی شده است تا گردشگران بسیاری را اعم از داخلی و خاریجی به سوی این منطقه زیبا و جذاب جلب نماید. ارسباران یکی از مهم‌ترین ذخیره‌گاه‌های زیست‌کره نیز محسوب می‌شود که در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. خرس قهوه‌ای هم یکی از ساکنین شناختهشده این منطقه است. اما ارسباران در دل جنگل‌های زیبا و کوه‌های سرسبز خود بناهای تاریخی متعددی را نیز جای داده است که از میان آن‌ها می‌توان به قلعه معروف “بابک” و کلیسای “نارینی” اشاره کرد. 
پارک کوهستان جلفا
یکی از تفرجگاه‌های شناختهشده منطقه ارس، پارک کوهستان جلفا است که با نام “پارک کوهستان ارس” نیز شناخته می‌شود. این پارک زیبا که از قدیمی‌ترین پارک‌های شهر جلفا می‌باشد در فاصله 5 کیلومتری غرب شهر واقع شده است و اغلب مسافرین منطقه آزاد ارس چادرهای خود را در این پارک زیبا برپا میکنند. پارک در نمایی مشرف به رودخانه زیبای ارس و در دامان ارتفاعات این منطقه قرار گرفته و 26 هکتاری وسعت دارد. یک دریاچه مصنوعی نیز در این پارک قرار دارد که محل مناسبی برای قایق‌سواری است. کوهنوردی، پیست کارتینگ، دوچرخه‌سواری، زیپ‌لاین، زمین پینت‌بال، کمپ عشایر و باغ پرندگان نیز از دیگر تفریحات موجود در این پارک زیبا است که طرفداران بسیاری دارد. در صورت تمایل برای اقامت در این پارک نیز می‌توانید از ویلاهای کوهستانی ارس که در بالادست پارک واقع‌شده و مشرف به منظره زیبایی از رودخانه ارس هستند، استفاده کنید. رستوران و بوفه این پارک نیز غذاهای متنوعی را سرو میکنند که حتما به مذاق شما خوش خواهد آمد. 
کلیسای سنت استپانوس
17 کیلومتری که از شهر جلفا فاصله بگیرید در فاصله 3 کیلومتری رودخانه ارس، در محدوده منطقه آزاد ارس، بنایی سنگی قرار دارد که با نام کلیسای “سنت استپانوس” یا کلیسای “استفانوس” مقدس شناخته می‌شود. این کلیسا به نام نخستین شهید راه مسیحیت نام‌گذاری‌شده و دومین کلیسای مهم ارمنه در ایران است که از جایگاه خاصی در سراسر جهان برخوردار است. کلیسا که در میانه درختانی سرسبز و خرم و در دامان صخره‌ها واقع شده است احتمالا در قرن نهم میلادی ساخته شده است. این کلیسا بعدها در جریان زلزله مهیب جلفا آسیب دیده و در دوران صفوی بازسازی می‌شود. مردم بومی محل قرارگیری این کلیسا را با نام “قزل وانک” می‌شناسند که به معنای کلیسای سرخ‌رنگ است. مسیر دسترسی به کلیسا از میان کوچه باغی جذاب با مسیری سنگ‌فرشی عبور می‌کند که بسیار چشم‌نواز است. کلیسا را دیوارهای بلند سنگی با چندین برج مراقبت احاطه کرده است. با قدم‌گذاشتن در این کلیسای زیبا و تاریخی می‌توانید از برج ناقوس و گنبد زیبا و چند وجهی آن، ورودی زیبا با تزئینات مقرنس‌کاری، نمازخانه و محراب با نقاشی‌های زیبا، کتیبه‌های مختلف تاریخی به خصوص از دوران قاجار، اجاق دانیال، اتاق غسل تعمید و .. بازدید کنید. اما این کلیسا تنها کلیسای واقع در محدوده منطقه آزاد ارس نیست، اگر علاقه‌مندید تا از آثار باستانی این منطقه بازدید کنید می‌توانید سری هم به کلیسای “چوپان” در نزدیکی سد ارس بزنید.
آبشار آسیاب‌خرابه
طبیعت زیبای منطقه ارس چشم هر بیننده‌ای را مجذوب خود می‌نماید. یکی از جلوه‌های زیبای طبیعت این منطقه آبشار “آسیاب خرابه” است که در فاصله 27 کیلومتری شهر جلفا، 5 کیلومتری روستای “مینجان” و در نزدیکی مرز ایران و جمهوری آذربایجان قرار گرفته است. این آبشار زیبا که فاصله اندکی تا رودخانه خروشان ارس دارد شامل چندین آبشار است که در طول دره‌ای سرسبز امتداد دارند و از بلندای صخره به پایین می‌آیند. سرچشمه این آبشارهای چشمه‌هایی است که از کوه کیامکی بیرون می‌زنند و در قالب آب‌های روان جاری می‌شوند تا از بلندای این صخره‌های زیبا و خزه‌گرفته خود را به پایین برسانند. در طول این دره انبوه درختانب، به‌خصوص درختان انجیر، نیز به چشم می‌خورد که با ظاهر خمیده خود چشم‌انداز دلربایی را به وجود آورده‌اند. تعداد آبشارها در انتهای دره بیشتر می‌شود و در کنا یکدیگر یک آبشار عریض و زیبا را به وجود می‌آورند. علت نام‌گذاری این آبشار هم وجود آسیابی در انتهای دره است که دیگر مورد استفاده قرار نمی‌گیرد. در طول مسیر ابتدای دره تا آبشارهای انتهایی سکوهایی برای اقامت و برپایی چادرهای مسافرین تعبیه شده است. 
روستای اشتبین
در حاشیه رودخانه ارس روستاهای تاریخی متعددی به چشم می‌خورند که از طبیعت چشم‌نوازی برخوردارند. یکی از این روستاهای زیبا و تاریخی، روستای چشم‌نواز “اشتبین” است. روستایی که قدمت آن به دوران حکومت صفویه بازمی‌گردد و توسط سه کوه بلند بالا احاطه شده است. روستا بر دامنه پرشیب کوه ساخته‌شده و به همین دلیل دارای معماری پلکانی است. در این روستا که در میانه دره‌ای سرسبز و در میان انبوه درختان قرار گرفته است کوچه‌هایی سنگ‌فرش با خانه‌هایی سنتی و قدیم به چشم می‌خورند که بسیار چشم‌نوازند. درب‌ها و پنجره‌های چوبی این خانه به همراه نرده‌هایی که در بالکن آن‌ها به چشم می‌خورد نیز از تزئینات هنرمندانه‌ای برخوردار است. در این روستا یک عمارت تاریخی نیز به همراه یک گورستان تاریخی و چندین کتیبه از عهد صفوی بر جای مانده است.
سرزمین موج های آبی مشهد
1403-07-09
