پردانان، پیرانشهر به سردشت
آذربایجان غربی بدون شک یکی از زیباترین استان های کشورمان است. استانی وسیع با آمیزه ای از فرهنگ های رنگارنگ و مردمانی با تنوعی جذاب از ادیان مختلف که قرن هاست در کنار یکدیگر روزگار را سپری می نمایند. آذربایجان غربی علاوه بر داشتن انبوه جاذبه های تاریخی غرورآفرینش یکی از بکرترین نقاط ایران نیز هست. اغلب مان آذربایجان غربی را تنها با نام دریاچه مهم و استراتژیکش که این روزها نقل هر محفلی است می شناسیم اما اگر از دریاچه ارومیه فاصله بگیرید قدم در استانی نهاده اید که بیش از سی تالاب فصلی و دائمی را در خود جای داده است. جنگل های انبوه و رودخانه ها و آبشارهای متعدد به همراه ارتفاعات بلند و برف گیر این استان مرزی در کنار دره ها و دشت های حیرت انگیز و منحصربفردش قدم به قدم این سرزمین کوهستانی و سبز را به بهشتی بی بدیل مبدل کرده است. در این میان پیرانشهر یکی از شهرهای زیبای استان است که به داشتن طبیعتی سرسبز و استثنایی و آب وهوایی مطبوع و دلچسب شهره است. طبیعتی بکر و نفس گیر که حتما به یکی از مقاصد ثابت سفرهایتان تبدیل خواهد شد و جای پایش را در خاطراتتان محکم خواهد کرد. پیرانشهر 110 کیلومتری از مرکز استان فاصله دارد و یکی از نزدیکترین شهرهای غربی ایران به نوار مرزی است. شهری که از یک سو با دشت های هموار و از سویی دیگر با کوه های بلندبالا احاطه شده است. پیرانشهر اما به داشتن جنگل هایی زیباهم شهره است که در بین اهالی فن با نام جنگل های زاگرس شناخته می شود. جنگل هایی سرسبز و انبوه که چشم هر بیننده ای را خیره می کند و در بین اهالی این منطقه با نام پردانان شناخته می شود.
جنگل
به پیرانشهر که برسیم سرسبزی و هوای خنک به سمت مان هجوم می آورد اما شهر را نرم نرمک پشت سر گذاشته و خودمان را به دل جاده پیرانشهر به سردشت می سپاریم. همین که قدم در جاده می گذاریم از همان دوردست قله هایی که هنوز هم برفگیرند چشم نوازی می کنند. با پیش روی در مسیر جاده جلوه کوهستانی منطقه بیشتر عیان می شود و ارتفاعات بیشتری به چشم می خورند. جاده پیچ درپیچ است و انبوه درختان دو طرفش را احاطه کرده اند. تصورش را بکنید این جاده در بهار همانند مسیری در دل بهشت است که با انبوه شکوفه ها و گل های بهاری آراسته شده است. جاده بی نهایت زیبا و دلفریب است و عطر سرمست کننده گیاهان و درختانش هوش از سرتان می پراند. بیست و دو سه کیلومتری که در جاده پیش برویم تابلویی در کنار جاده زیبا و خیره کننده پیرانشهر به سردشت مسیر روستایی با نام گزگسک را نشانمان می دهد. جاده را با زیبایی های وصف ناپذیرش پشت سر گذاشته و وارد جاده فرعی می شویم. هرچه در دل این جاده فرعی و زیبا فرو می رویم بر حجم سرسبزی و ارتفاعات افزده می شود.
ده کیلومتری که جلوتر برویم کم کم سر و کله روستای زیبای گزگسک پیدا می شود. گزگسک روستایی زیبا با طبیعتی کوهستانی جنگلی است که آب وهوای مطبوعش از همان بدو ورود حس و حالتان را زیر و رو خواهد کرد. نامگذاری این روستا هم شنیدنی است. اطراف این روستا و در دل جنگل هایی که کمی آنسوتر قرار گرفته است پر از انبوه گیاه گزنه است. بومیان این منطقه هم که به زبان شیرین و اصیل کردی تکلم می کنند در زبان کردی گزنه را گزگسک می نامند. پاشنه کفش هایمان را ورمی کشیم و وسیله نقلیه مان را همینجا در این روستای زیبا ترک می کنیم. از روستا که فاصله بگیرید نرم نرمک بر تعداد درختان و سرسبزی محیط افزوده می شود. فاصله درخت ها که کمتر می شود و دامنه کوه ها که سبزتر می شود حس حضور در جنگل پردانان قدرت می گیرد. تصاویر دره پردانان و کوه های سرسبز آن که در زیر خروارها درخت کنجکاو مدفون شده اند در یک کلام حیرت انگیز است. زیبایی نفس گیری که سرسبزی اش را در جنگل های شمالی کشورمان دیده ایم اما طبیعت کوهستانی و معتدل این منطقه حساب این جنگل ها را که زیرمجموعه جنگل های زاگرس اند از باقی جنگل ها جدا کرده است.
زمانی که از انبوه درختان دویده بر تن کوهساران و جسته در دامان دره صحبت می کنیم روی سخن مان با درختان بالابلند بلوط است که این منطقه را غرق کرده اند. بلوط ها در کنار بنه ها، زالزالک ها، انبوه درختان بادام، انجیرها، کیکم، بیدتان ها و نسترن های افسون گر دامان تپه ها و ارتفاعات این منطقه را آنچنان آراسته اند که نفستان را در سینه حبس خواهد کرد. ارتفاع جنگل های پردانان از 1000 متری سطح دریاها آغاز می شود و به 2300 متر از سطح دریا می رسد. همین ارتفاعات بلندبالا، پردانان زیبا و جادویی را که گاه مه در دامان کوه ها و تپه هایش دویده و رویایی زیبا را خلق می کند را به یکی از مسیرهای مورد علاقه کوهنوردان مبدل کرده است. اینجا حکومت مطلق با سرسبزی و طراوت است و تنها تصاویر بکر طبیعت است که چشم هایتان را مسحور می نماید.
پردانان اما شکوه خود را مرهون رودخانه ای است خروشان و کم نظیر که از سرچشمه های رود مهم زاب کوچک است. رودخانه ای که محلی ها آن را با نام چم بادین آباد می شناسند و با پیچ و خم بسیار از کوه های بلندبالای پردانان سرچشمه گرفته و راهش را از میان این دره استثنایی ادامه می دهد. رودخانه پرآب است و خروشان حتی در فصل تابستان اما اگر در فصل بهار سری به این رودخانه بزنید از هیبتش حتما خوف خواهید کرد. این رودخانه پرآب در سالیان دراز مانعی سخت برای دسترسی بین دو سوی جنگل بوده است بنابراین مردم بومی در طی صدها سال سکونت در دل این جنگل ها پل هایی با ترکیب چوب و سنگ بر روی رودخانه احداث می کنند. پل هایی متعدد که در جای جای رودخانه ساخته می شود و هنوز هم ردپایشان به چشم می خورد. پردانان در واقع واژه ای کردی به معنای پل هاست و اشاره به پل های متعدد این منطقه جنگلی دارد. پل هایی با چوب های بافته و مناظری زیبا که حالا جزوی از طبیعت زیبای پردانان شده اند و خودیکی از جاذبه های دلچسب این منطقه گردشگری بحساب می آیند.
زیبایی های پردانان
مسیر سنگلاخی رودخانه، درخت هایی که از همان لبه رودخانه صف کشیده و تا نوک قله رفته اند و آب وهوای مطبوع و دلچسب پردانان حتما شما را هم برای لحظاتی غرق در زیبایی وصف ناپذیر پردانان خواهد کرد. چشمه های آب که گاه از دل زمین می جوشند، شور زندگی را در پردانان به تصویر می کشند. اما بیایید در اعماق این جنگل زیبا و سرسبز به مسیرمان ادامه دهیم. کمی که در اعماق جنگل به پیش بروید آوای آشنایی به گوشتان خواهد خورد که نوید نزدیک شدن به یک آبشار را می دهد. هرچه در میان ارتفاعات و در دل دره به پیش می روید بر تراکم گیاهان افزوده می شود و مناظر بی بدیل تری به چشم می خورد. صخره ها هی به هم نزدیکتر می شوند و رودخانه ای کوچک تشویق مان می کند که مسیر دره را تا به انتها طی کنیم.
با رسیدن به انتهای دره ای سرسبز و بکر که گویی ما را در انبوه سبزی و زیبایی غرق کرده است سر و کله آبشار حیرت انگیز خرپاپ پیدا می شود. خرپاپ قطعا یکی از باشکوه ترین آبشارهای آذربایجان است که چشم هر بیننده ای را مجذوب خود می کند. آبشاری 15 متری و پرآب که از آن بالا یکراست خودش را به زمین می کوبد و به مسیرش ادامه می دهد. پاشیدن قطرات آب به اطراف آبشار هوا را خنک تر نیز کرده است. خرپاپ هم نامی است کردی که بومی ها برای این آبشار نهاده اند گرچه واژه در طول زمان دچار تغییرات زیادی در تلفظ شده است اما بومی ها می گویند که خرپاپ به معنای مکانی پرآب است. وجه تسمیه ای که ظاهر خروشان و زیبای خرپاپ تاییدش می کند. اطراف آبشار را که بگردید گاهی در حوالی بهار هنوز هم ردپای برف و یخ به خوبی پیداست.
اگر خوب نگاه کنید چه در مسیر رودخانه خروشان پردانان و چه در کنار آبشارحیرت انگیز خرپاپ شاید چشمتان به جمال سمندر خال دار زرد کردستان نیز روشن شود. موجودی زیبا و دوست داشتنی که متاسفانه به دلیل شکارهای بی رویه در معرض خطر انقراض قرار گرفته است. سمندرهای کردستان اما تنها ساکنین این جنگل زیبا نیستند. گربه جنگلی، سنجاب، خرس قهوه ای در کنار 113 گونه پرنده مختلف و انواع خزنده ها، دوزیستان و پستانداران در این جنگل انبوه و کهن مشغول زندگی اند. اما شگفتی های دره پردانان و جنگل های کوهستانی چشم نوازش به همین جا ختم نمی شود.
در کوه های بلندبلا و پوشیده از درخت این منطقه جنگلی غارهای کوچک و بزرگ بسیاری قرار دارد که گاه تنها محلی ها از وجود برخی از آنان آگاهی دارند. غارهایی زیبا با مناظری افسون گر و چشم اندازهایی فوق العاده که طبیعت گردان و کوهنوردان بسیاری را به سوی خود جلب می نماید. از آن بالادست ها که به زیرپایتان بنگرید این حجم از زیبایی را خواهید ستود. کوه ها تا چشم کار می کند به پیش رفته اند و جایی در مرز ایران و عراق با ارتفاعات کشور همسایه درآمیخته اند. جنگل ها هم به قوت خود باقی اند و هرچه به پیش می روند فشرده تر می شوند. قله های برف گیر را هم که از نظر بگذرانید در دل این جنگل های زیبا و شگفت انگیز روستاهای کوچک و بزرگی هم به چشم می خورند که خود حالا بخشی از زیبایی های پردانان هستند. این جنگل های زیبا در واقع بخشی از منطقه حفاظت شده میرآباد سردشت نیز به شمار می آیند که در سال 1380 در زمره مناطق حفاظت شده جنگلی قرار گرفته است.
گذر فصل ها در پردانان
اگر به دنبال تولد دوباره طبیعت در بهار هستید حتما خودتان را به پردانان برسانید. زمینی که یکسره به سبزی گراییده و درخت هایی که یکسره به شکوفه نشسته اند. گل های بهاری و رودخانه خروشان پردانان را هم که به این بزم بی ا فزایید بدون اغراق پردانان در فصل بهار درست همانند بهشتی وعده داده شده است. اگرچه طبیعت کوهستانی و سرد این منطقه سبب می شود بهار سروکله اش دیرتر پیداشود. تابستانهای خنک پردانان هم همیشه خدا زبانزد بوده است. جنگل ها هم که با شکوه وسرسبزی شان مسحورتان خواهد کرد. می توانید در اعماق جنگل به پیش بروید و از این زیبایی سبز لذت ببرید. پاییز پردانان اما درست مثل یک رویای منحصربفرد است که حالاحالاها تکرار نخواهد شد. ترکیبی از رنگ های گرم و سرد و رودخانه ای مرموز و شکوهی که در هیچ کلامی نمی گنجد. دوربین عکاسی بهترین همراه شما در پاییز های پر از سکوت پردانان است. زمستان هم با آن لباس سفید و یکدستش پردانان را به عروسی دلنشین مبدل می کند گرچه سرمای هوا طاقت تان را طاق خواهد کرد اما این گذر از این زمستان به این راحتی ها میسر نیست!
تفرجگاه پردانان
شهرداری پیرانشهر در سال های اخیر با توجه به حجم گردشگرانی که خودشان را به طبیعت بکر پردانان می رسانند اقدام به ایجاد زیرساخت هایی کرده تا دسترسی به بخشی از این منطقه تفریحی و جنگلی راحت تر شود. ایجاد پارکینگ، جاده آسفالته برای دسترسی به جنگل، ساخت سکوهایی برای نصب چادر، ساخت آلاچیق و ایجاد پیاده راه هایی سنگ فرش با نرده های محافظتی سبب شده تا دسترسی به این تفرجگاه کمی ساده تر شود. طرحی که فاز نخست آن اجرایی شده و به زودی گام دوم آن هم عملی خواهد شد. این منطقه یکی از ایستگاه های مورد علاقه طبیعت گردان و کوهنوردان است که خودشان را به پردانان می رسانند. حالا که روز به روز برحجم مسافرین پردانان افزوده می شود یادمان باشد که حواسمان به طبیعت بکر و زیبای پردانان باشد تا نسل های آینده این سرزمین نیز از لذت دیدن چنین موهبتی مسرور شوند.
