گنبد جبلیه در کرمان یکی از آثار تاریخی با سبک معماری خاص است. هر ساله مسافران زیادی برای بازدید از این بنا در هتل های کرمان نظیر هتل پارس و یا هتل جهانگردی اقامت دارند. عکس گنبد جبلیه را می توان به راحتی در فضای مجازی جستجو نمود. نقاشی گنبد جبلیه نیز در بسیاری از کتب تاریخی موجود است.
آشنایی با کرمان:
کرمان شهری است که به صورت تقریبی در جنوب شرقی ایران قرار دارد و مرکز استانی با همین نام است. طبق آخرین آمار این شهر با مساحت ۲۲۰ کیلومتر مربع، دارای بیش از ۷۳۸۷۲۴ نفر، جمعیت است. این شهر با دارا بودن ابنیه تاریخی زیاد از دوره های مختلف، به عنوان پنجمین شهر شهر تاریخی ایران شناخته می شود.
شهر کرمان با ارتفاع ۱۷۵۶ متری از سطح دریا، سومین مرکز استان مرتفع ایران محسوب می شود. آب و هوای این استان نیمه گرم و خشک است و تنها روزهای محدودی از سال دارای بارندگی می باشد. میانگین بارش در این شهر حدود ۱۲۲ میلی متر است.
کرمان یکی از استان های جذاب و دیدنی جنوب شرقی ایران است که معادن مس زیادی را در خود جای داده است. اما می توان ساعت ها از سوغاتی های کرمان و خواص منحصر به فرد آنها صحبت کرد. کلمپه و قووتو دو نوع از ره آوردهای سفر کرمان هستند که طعم بی نظیری دارند.
ظروف مسی کرمان از بهترین و مرغوب ترین مس ایران ساخته می شوند، از این رو می توان گفت که این ظروف یکی از سوغاتی های گرانبهای این شهر محسوب می گردند. زیره کرمان نیز از دیرباز شهرتی همه گیر داشته است. باغ های پسته کرمان و رفسنجان، تولید کننده بخشی از پسته صادراتی ایران هستند.
این شهر مملو از جاذبه های گردشگری فراوانی است که برای هر مسافری جذاب است. باغ شازده، مجموعه گنجعلی خان، گنبد جبلیه، آرامگاه شاه نعمت الله ولی و بازار کرمان تنها نمونه هایی از اماکن دیدنی کرمان به شمار می روند که بازدید از آنها برای مسافران خالی از لطف نیست.
گنبد جبلیه:
در بخش شرقی کرمان یک گنبد هشت ضلعی وجود دارد که تماما از جنس سنگ است. نزدیکی این مکان به دو قبرستان سید حسین و صاحب الزمان، سبب شده تا فضایی متفاوت در آن ایجاد شود. این گنبد به گنبد جبلیه شهرت دارد.
دیواره های گنبد جبلیه از سنگ و گچ ساخته شده، از این رو اهالی شهر آن را با نام گنبد گبری می شناسند. عرض پی این بنا در پایه های آن سه متر است. در هر ضلع از این هشت ضلعی زیبا، یک در وجود دارد که عرضی معادل ۲ متر دارند.
البته لازم به ذکر است که درب های موجود در هفت ضلع این بنا به منظور جلوگیری از فرسایش و تخریب گنبد مسدود گردیده و تنها یکی از درب ها باز می باشد. مورخان بر این باورند که این مکان در گذشته آتشکده و یا مقبره یکی از بزرگان زرتشتیان بوده است. همچنین نظراتی وجود دارد که می گوید در ساخت این بنا از شیر شتر به عنوان جایگزینی برای آب استفاده شده است.
امروزه گنبد جبلیه کرمان دچار تغییراتی شده است که برخی از آنها ناشی از فرسودگی و برخی دیگر در اثر تخریب انسانی ایجاد شده اند. برای مثال تزئینات و گچ بری های داخلی گنبد، توسط دو عامل ذکر شده به صورت کلی از بین رفته اند.
اما روایات زیادی در مورد زمان ساخت این بنا وجود دارد. برخی معتقدند که گنبد جبلیه یا گنبد گبری، همانطور که از نامش پیداست، یکی از اماکن زرتشتیان پیش از اسلام است. اما عده ای نیز بر این باورند که این بنا در اواخر دوره ساسانیان ساخته شده و در اوایل اسلام مرمت گردیده است.
این بنا امروزه در میان جنگل قائم کرمان قرار گرفته است. اکنون از گنبد جبلیه به عنوان یک موزه استفاده می شود. این مکان در سال ۱۳۸۳ با تغییر کاربری، به مکانی برای بازدید عموم مردم مبدل گشت.
ارتفاع این بنای با شکوه حدود ۱۸ متر است و به صورت سه بخش متوالی در نمای بیرونی ساخته شده است. بخش پایینی بنا دارای هشت ضلع هم اندازه است که با دیوارهای ضخیمی ساخته شده اند. همچنین در هر ضلع از این بخش طاق نماهای قوس داری وجود دارد.
بخش میانی بنا دقیقا بالای قسمت پایینی قرار دارد. قطر این بخش از بنا از قطر سایر قسمت ها کمتر بوده و بر قاعده یک ۱۶ ضلعی ساخته شده است. در این بخش از گنبد نیز طاق نماهایی وجود دارد که قوس های آن نسبت به بخش پایینی تیزتر است.
بخش فوقانی گنبد بالای بخش قبلی قرار گرفته است. این بخش یک متر از بخش میانی عقب تر است. این قسمت از بنا از آجر و سنگ ساخته شده است و دیوارهای آن ضخامت کمتری دارند.
و در آخر گنبد اصلی بنا قرار دارد که قطر آن ۱۲ متر است. جنس مصالح این بخش از آجر سفید می باشد. در مرکز گنبد یک نورگیر وجود دارد. قسمت های داخلی بنا نیز ساده است و اغلب از هیچ نوع تزئینی در آن به کار نرفته است.
امروزه در موزه گنبد جبلیه، کتیبه های زیادی قرار دارد. یکی از مهم ترین کتیبه های این موزه، کتیبه مسجد آبدر اشکان رابر می باشد که قدمت بسیار طولانی دارد. همچنین کوچکترین سنگ قبر استان کرمان نیز در این موزه قرار دارد.
بنای گنبد جبلیه کرمان در سال ۱۳۱۶ ه.ش، توسط وزارت فرهنگ در فهرست آثار ملی قرار گرفت. امروزه اغلب مردم این بنا را با نام گنجینه جبلیه می شناسند. برای بازدید از این بنا کافیست تا به خیابان شهدا در شهر کرمان بروید.
اما در نزدیکی گنبد جبلیه، مجموعه ای متشکل از حمام، آب انبار، مدرسه و بازار قرار دارد که به مجموعه ابراهیم خان معروف است. این مجموعه یکی از جاذبه های تاریخی شهر کرمان است که بر اساس معماری دوره صفویه ساخته شده است.
قلعه دختر و قلعه اردشیر دو مکان دیدنی دیگر در نزدیک گنبد جبلیه هستند که می توان پس از بازدید از گنبد، از آنها نیز بازدید نمود. و در آخر به این نکته توجه داشته باشید که درب ورودی گنبد جبلیه تنها در روزهای غیر تعطیل به روی مسافران باز است.
