ابرکوه یکی از شهرهای تاریخی ایران است که در استان یزد قرار دارد. این شهر دارای آثار تاریخی بسیاری است که به جرات می توان گفت در نوع خود بی نظیرند. این آثار نشان از وجود تمدنی غنی دارند. برای اقامت در ابرکوه می توان به سایت ایران هتل آنلاین مراجعه و لیست هتل های ابرکوه را تنها با یک کلیک مشاهده کرد. از جمله این هتل ها خانه تاریخی آقازاده ابرکوه است؛ مکانی فوق العاده زیبا که خود یکی از آثار تاریخی و جاهای دیدنی ابرکوه محسوب می شود. این هتل که در میدان امام حسین، خیابان شهید باهنر، کوچه شهید باهنر 19 قرار دارد مجموعه ای باستانی مربوط به دوره قاجار یعنی حدود 200 سال پیش است. این مجموعه شامل دو خانه به نام های خانه موسوی و خانه حسینی دوست می باشد. خانه موسوی در فروردین ماه 1396 و خانه حسینی دوست در سال 1397 به بهره برداری رسید. هر کدام از خانه ها دارای 7 واحد اقامتی در طبقات همکف و اول با امکانات رفاهی مناسب هستند. معماری سنتی محوطه و فضای داخلی مجموعه حس دلنشینی را به گردشگران هدیه می دهد.
معرفی کلی
ابرکوه یا ابرقوه که به علت قرارگیری در کنار کوه به آن ابرکوه گفته می شود یکی از قدیمی ترین شهرهای ایران است که در مرکز ایران و در محدوده استان یزد قرار دارد. این شهرستان از شمال به شهرستان صدوقِ استان یزد و شهرستان شهرضا استان اصفهان، از شرق به شهرستان خاتمِ یزد و از غرب و جنوب به شهرستان آبادهِ استان فارس می رسد. پس بین سه شهر توریستی اصفهان، شیراز و یزد واقع شده است. شهر ابرکوه با وسعتی حدود 5700 کیلومتر مربع در 140 کیلومتری غرب یزد قرار دارد. این شهرستان دارای دو بخش به نام های مرکزی و بهمن و چهار دهستان به نام های تیرجرد، فراغه، مهرآباد و اسفندار است. ابرکوه در گذشته در راه جاده ابریشم قرار داشته و شهر مهمی محسوب می شده است. طبق آمار اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری، شهرستان ابرکوه با داشتن ۴۰۰ اثر طبیعی و تاریخی، جزء ۱۴ شهر نمونه گردشگری ایران به حساب می آید که ۱۲۳ اثر آن در لیست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
درخت سرو کهنسال
درخت سرو ابرکوه که از نوع سروهای مدیترانه ای است با قدمتی حدود 4500 سال و طبق نظر برخی دانشمندان ژاپنی در حدود 8000 سال یکی از قدیمی ترین موجودات زنده دنیاست. شکوه و عظمت این درخت موجب تعجب همگان شده و نه تنها گردشگران بلکه دانشمندان و گیاه شناسان را نیز از سراسر دنیا برای تحقیق و بررسی به نزد خود دعوت کرده است. این درخت که شهرتی جهانی دارد دارای ارتفاع ۲۵ متر، دور تنه ۵/۱۱ متر و محیط ۱۸ متر می باشد. سرو کهنسال ابرکوه در جنوب شهر و در كنار محله قدیمی ابرکوه، پشت آسیاب، واقع شده است.
گنبد عالی
گنبد عالی که بنایی هشت ضلعی است از جمله آثار تاریخی شهر ابرکوه می باشد که بر قامت کوهی بلندبالا، در مسیر جاده ابرکوه به طرف بخش بهمن قرار دارد. با ایستادن در کنار این گنبد، تمام شهر ابرکوه را می توان دید. برخی آن را مربوط به دوران دیلمیان و برخی دیگر زمان ساختش را به دوران سلجوقیان نسبت میدهند. در هر صورت این بنا یکی از کم نظیرترین نمونه های معماری ایران کهن است. مخصوصا اینکه کارشناسان معتقدند با اینکه عمر آن به هزار سال می رسد همچنان بر فراز ابرکوه، محکم و استوار ایستاده است. یکی از ویژگیهای این بنای زیبا این است که اولین بنای استان یزد است که به عنوان یک اثر ملی در ایران به ثبت رسیده است.
مسجد جامع
مسجد جامع ابرکوه بنایی مربوط به دوره سلجوقی با ویژگی های شاخص منحصر به فرد است. از جمله اینکه دارای دو محراب است. این مسجد در دوران سلطنت «سلطان ابوسعید ایلخانی» در قرن هشتم هجری قمری بازسازی شده و محراب گچبری زیبایی در ایوان شرقی آن نصب شده است. این بنا از نظر معماری، جزء بناهای چهار ایوانی است که دارای دهلیز، شبستان و محراب است. بیشتر قسمت های مسجد جامع از آثار دوره مغولی است و برخی بخش های آن از جمله شبستان گنبددار مسجد که متعلّق به پایان سلطنت ابوسعید ایلخانی است، قدمت بیشتری دارد.
مسجد بیرون
این مسجد شامل دو ایوان، گنبدخانه، شبستان و حیاط مرکزی است و در جنوب شهر ابرکوه قرار دارد. از آنجا که محل ساخت آن در گذشته بیرون از حصار شهر بوده به «مسجد بیرون» شهرت یافته است. ضخامت دیوارهای مسجد بیرون بیش از یک متر و 70 سانتیمتر است. کتیبه ای از جنس کاشی معرق، تقریبا به عرض 65 سانتیمتر در رنگ های سفید و آبی بر سردر ورودی این مسجد نصب شده که متن حک شده بر آن به 3 خط می باشد. مهم ترین خط آن خط نسخ است که از انواع خطوط کتیبه های مورد توجه در دوران تیموری در قرن نهم هجری است. طبق گفته هایی که وجود دارد ظاهرا این مسجد محل استراحت حضرت علی بن موسی (ع) در سفر از مدینه به مرو بوده است.
مناره های نظامیه
مناره های نظامیه به دست «نظام الملک ابرقویی» از بزرگان قرن هشتم هجری قمری ساخته شده است. این مناره ها با عنوان مناره های نظام الملک بر روی سردر مجموعه نظامیه استوارند. مجموعه نظامیه شامل مسجد، مدرسه و بازار است و در خیابان اصلی شهر قرار دارد. نظام الملک ابرقویی این مجموعه را در سال ۷۱۸ هجری قمری یعنی در دوره ایلخانیان بنا کرده است. بدنه مناره ها، با آجر و کاشی های فیروزه ای رنگ مزین شده به عبارت «الله اکبر» پوشیده شده است. این مناره های تاریخی و زیبا در 9 مرداد 1312 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
قلعه شهرسب
قلعه شهرسب قلعهای بسیار بزرگ است که سردری بلندبالا دارد و قدمت آن به دوره صفویه برمی گردد. کوچه ها و خانه های این قلعه به صورت شطرنجی طراحی شده اند. این قلعه با دو حصار متحدالمرکز و جمعاً شانزده برج، از معدود قلعه های استان یزد است که معماری آن تقریبا سالم مانده است. ارگ شهرسب 17 هزار متر مربع مساحت دارد و مصالح به کار رفته در آن خشت خام، گل، سنگ، چوب و آجر پخته است.
خانه های قدیمی
خانه آقازاده بنایی مربوط به دوره قاجار است که در میدان ابرقو، محله دروازه میدان واقع شده است. این عمارت زیبا یکی از عجیب ترین معماری ها در ایران است که عکس آن بر روی اسکناس های 2000 تومانی نیز نقش دارد. از جمله بخش های جالب این عمارت یک بادگیر دو طبقه است؛ بادگیری با ارتفاع ۱۸ متر و مساحت ۱۸ مترمربع که در دهانه آن ۱۹ دریچه تنظیم هوا وجود دارد که با بادگیر دوم مرتبط و هماهنگ است. این تنها بادگیر دو طبقه جهان است و معماری عجیبی دارد. بخش جالب بعدی یک کلاه فرنگی در کنار بادگیر است که تزئینات مقرنس کاری بسیار زیبایی در آن به کار رفته است. وظیفه بادگیر خنک کردن و نقش کلاه فرنگی نوردهی به فضای زیرین و تالار خانه است. خانه آقازاده که بیش از 800 مترمربع مساحت دارد متعلق به یکی از ثروتمندان ابرکوه به نام سید حسین ابرقویی بوده است. نوع معماری خانه آقازاده به صورت حیاط مرکزی است و برای استفاده در فصول مختلف از سال، در سه جبهه بنا شده است.
خانه سید علی آقا
این خانه در كنار خانه آقازاده قرار دارد. از نكات جالب این دو خانه ارتباط آنها از طریق ساباطی است كه بر روی كوچه ای كه بین آنها قرار دارد شکل گرفته است. این خانه نیز از اصول معماری خانه های مسكونی قدیم پیروی کرده و قسمت تابستان نشین و بادگیر آن در جبهه شمالی بنا قرارگرفته است، در این جبهه از مصالحی مانند گچ و گل، دم گیری های گچی، مقرنس های ساده اما زیبا و اندودهای نرم كاهگل استفاده شده است.
خانه موسوی
خانه موسوی نیز در همسایگی خانه سید علی آقا و خانه آقازاده قرار دارد. این خانه نیز دارای حیاط مركزی، گودال باغچه و حوض سنگی است. فضاهای سرپوشیده و اتاق های خانه در اطراف حیاط مرکزی تنها در 3 جبهه شمال و جنوب و غرب ساخته شده است. از ویژگی های خاص این بنا شکل هشت ضلعی دو طرف سرسرای جبهه جنوبی است. فضاهای این خانه نیز مانند بیشتر خانه های سنتی فلات مركزی، از روش 3 دری و 5 دری پیروی می كند. این بنا متعلق به دوران قاجار است.
خانه امیدسالار
اغلب خانه های زیبا و تاریخی ابركوه در محله خان نشین دروازه میدان واقع شده است. خانه امیدسالار نیز در این محله و در همسایگی سایر خانه های باشکوه قدیمی قرار دارد. این خانه نسبت به خانه های دیگر حیاط بزرگتری دارد و فضای بیشتری را اشغال کرده است. در خانه امیدسالار برای رسیدن به حیاط مرکزی باید از ورودی، هشتی و یک راهرو عبور کنیم. جبهه شمالی این بنا دو طبقه است و فضاهای فرعی و خدماتی در طبقه همكف قرار دارد. بر این طبقه ایوانی با پوشش مسطح تیرپوش و ستون های چوبی واقع شده است.
خانه قیومی
خانه قیومی در شمال بافت تاریخی ابرکوه و در محله درب قلعه قرار دارد. این خانه با خانه های دروازه میدان تفاوت هایی دارد. از جمله اینکه زیربنای آن کوچک تر است و در وسط حیاط به جای گودال باغچه یك حوض سنگی بنا شده است. عمق زیاد و طاق جناقی، تزئینات گچبری و تناسب فضاها نشان از قدمت بنا دارد و آن را به دوره صفوی نسبت می دهد. بر روی بام و پشت صفه جبهه جنوبی نیز یك نیم طبقه ساخته شده است كه از طریق پله به حیاط فرعی جنوبی راه دارد.
خانه صولت
خانه صولت که حدود هزار متر مربع مساحت دارد خانه دیگری در محله دروازه میدان است که قدمت آن به اواخر دوره زندیه و اوایل دوره قاجاریه می رسد. صاحب این خانه یكی از خان های روزگار قدیم به نام صولت بوده است. معماری این خانه نیز مانند اغلب خانه های ابركوه و خانه های فلات مركزی ایران، از روش درونگرا پیروی می كند، در نتیجه برای رسیدن به حیاط آن باید پس از گذشتن از ورودی و هشتی، یک راهروی طولانی طی شود. از خصوصیات این بنا می توان به سردری بلند و باشکوه، گچ بری ها و مقرنسکاری های زیبا، برج مراقبت بلند و 4 صفه در چهار سوی حیاط مركزی اشاره کرد. حیاط مرکزی این خانه حدود 150 متر مربع مساحت دارد و اطراف آن عمارتی در دو طبقه بنا شده است. خانه صولت امروزه موزه مردم شناسی ابرکوه می باشد.
دیگر جاهای دیدنی ابرکوه
از دیگر جاهای دیدنی ابرکوه می توان به خانه ارزانی در مجاورت خانه امیدسالار، یخچال خشتی آقازاده واقع در ورودی شهر ابرکوه از سمت استان فارس، قلعه رباط در مجاورت کمربندی ابرکوه، قلعه فیروزآباد و قلعه نو، منطقه حفاظت شده اعلاء، گنبد سنگی هک، خندقهای سنگی، قلعه سرورخان، آرامگاه عزیزالدّین نسفی (پیر حمزه سبزپوش)، سیدون علی نقیا، سرداب مخروطی شکل فیروزآباد، روستای شهرآباد (روستای دوقلوهای ایران)، یخچال برزن در کنار جاده ارتباطی روستای مریم آباد، سفره خانه سنتی کومه بی بی سید، قلعه خسروآباد و قلعه حاجی خان اسفندآباد اشاره کرد.