امامزاده نور گرگان، زیارتگاهی پر از تاریخ

تمام خطه سرسبز شمال کشورمان از گیلان تا گلستان را که بگردید گاهی در میان جنگل های مه آلود، گاهی بر فراز کوه ها و گاهی در میانه شهرها و روستاها امام زاده های کوچکی را می بینید که نزد مردم، محل احترامند و قداست خاصی دارند. اغلب این امام زاده ها چندین قرن قدمت دارند و حالا علاوه بر قداست و وجهه مذهبی شان، ارزش تاریخی و فرهنگی نیز دارند. این بار هم به بهانه یک زیارت دلچسب راهی گرگانی می شویم که با پیشینه چندین هزار ساله اش پر از تاریخ است و تا همین چند سال پیش استرآباد نامیده می شد. خودمان را به کوچه پس کوچه های قدیمی شهر می رسانیم و به زیارت امام زاده ای می رویم که گرگانی ها آن را امام زاده نور می نامند و سال ها بزرگانشان را در آن به خاک می رساندند. امام زاده نور در بین اهالی تاریخ و معماری هم آن قدر شهره است که بسیاری از تاریخ نگاران در بازدید از گرگان از آن سخن گفته اند. پاشنه کفشتان را ور بکشید و دستتان را به ما بدهید، تا در یک سفر دل انگیز خودمان را به امام زاده نور برسانیم.

امام زاده نور
در محله سرچشمه که قدمتش به سده ها می رسد و در مجاورت راسته نعلبندها و خیابان امام خمینی گرگان، تابلویی قرار گرفته که ورودی امام زاده نور را به نمایش می گذارد. از درب ورودی ساده امامزاده که بگذریم حیاط آجرکاری شده و یک بنای برج مانند به چشمتان می خورد. بنایی دوازده ضلعی که به معماری مقبره های این ناحیه شباهتی زیادی دارد و گرگانی بودنش را به رخ می کشد. بنایی آجری که سقف شیروانی و شیب دار مدرنش در مقایسه با بدنه بنا آنقدر ناملموس است که شما را کنجکاو می کند که قبلا چه شکل و شمایلی داشته است. اما دور تا دور بنای چند ضلعی را که بگردید آجرکاری های حیرت انگیز و بی نهایت زیبا چشمانتان را خیره خواهد کرد.

گل انداز، خفته و راسته، گره سازی و برجسته سازی متدهای آجرکاری هستند که با ظرافت تمام در نیمه بالایی دیواره های بنا به کار رفته اند و جلوه ای باور نکردنی به آن بخشیده اند. این آجرکاری ظریف و ستودنی که با اشکال مختلف بر روی اضلاع به چشم می خورد یادگاری از هنرمندی ایرانیان در دوره سلجوقی است. ایلخانی ها که بعد از اخت شدن با فرهنگ ایرانی شروع به ساخت و ساز و ترمیم خرابی ها کردند از هنرهای دوره سلجوقی هم نهایت استفاده را بردند. این بنا که به قول اکثر باستان شناسان متعلق به قرن نهم هجری است در زمان ایلخانیان ساخته شده ولی آجرکاری سلجوقی برجسته ترین زینت بخش آن است. اگر می پرسید که چطور تاریخ ساخت بنا را حدس زده اند باید بگوییم یک کتیبه در ابتدا بر بالای درب ورودی قرار داشته که سال 867 هجری قمری را نشان می داده است و البته حالا اثری از این کتیبه نیست.

از آجرکاری ها و پنجره های جنوبی نورگیر بنای زیبا که چشم بگیرید و به نگاهی به درب ورودی بیاندازید یک مقرنس کاری آجری خارق العاده هوش از سرتان خواهد پراند. تزئینات ظریف و زیبا نشان از هنرمندی و تسلط سازندگان بنا است که چطور با آجر این بنای ساده را روح و جان بخشیده اند. کنده کاری های زیبا بر روی آجرها این مقرنس را در میان آثار تاریخی دوره سلجوقی سرآمد کرده اند.

اما قبل از اینکه وارد بنا شویم بهتر است چرخی در حیاط امام زاده بزنیم. چیزی در حدود شصت سال قبل این حیاط پر از مقبره هایی بود که سنگ قبرشان کاملا پیدا بود چرا که از سده ها قبل حیاط امام زاده یکی از گورستان های اصلی استرآباد بود که از قضا محل دفن رجال و افراد شهیر این منطقه بوده است. سنگ قبرهایی که که گاه متعلق به 400 الی 450 سال پیش بوده است و نشان می دهد این قبرستان حداقل چیزی در حدود 600 سال قدمت داشته است. حالا اگرچه اثری از این گورستان باقی نمانده اما هنوز هم آثاری از چند سنگ قبر در حیاط امام زاده به چشم می خورد. از حیاط دلباز امام زاده که دل بکنیم خودمان را به درب ورودی می رسانیم.

یک جفت درب قدیمی کنده کاری شده در برابر چشمانتان ظاهر می شود که منبت کاری خارق العاده اش چشم ها را نوازش می دهد. روی این درب اما تاریخ 867 هجری قمری حک شده است که نشان می دهد این درب یادگار دوره تیموریان است. از درب ورودی و تاریخی بنا که بگذریم ضریح طلایی اما زاده در برابر چشمانتان ظاهر می شود. ضریحی که دور تا دورش با کتیبه ای از سوره سوره های قرآنی آراسته شده و یادگار سال 1344 هجری شمسی است و آن طور که از گزارشات به نظر می رسد با کمک های مردم گرگان بر روی مقبره نصب شده است. بنا اما برخلاف نمای بیرونی دوازده ضلعی اش یک اتاق مربعی است که ضریح درست در میانه آن قرار گرفته است.

به ضریح نزدیک شده و سلام می دهیم و زیارت نامه می خوانیم. ضریح طلایی شبیه اغلب حرم های مطهر است اما در دل این ضریح طلایی یک مقبره قرار گرفته که در درون یک صندوق چوبی تاریخی قرار دارد. مقبره گچی اما مزین به آیات قرآنی است که به شکل یک کتیبه دور تا دور مقبره را فرا گرفته اند و البته به خط کوفی اصیل نگاشته شده اند که باز هم یادگار دوران سلجوقی است. ظرافت گچ کاری های این مقبره زبانزد است و هنرمندی خالقش را به رخ می کشد. این مقبره گچی اما در یک صنوقچه چوبی نفیس قرار گرفته است که به زیبایی تمام منبت کاری شده است. روی صندوقچه چوبی هم آیات شریف سوره بقره که به آیت الکرسی شهره است، حک شده است. در انتهای این آیات تاریخ 525 هجری قمری بر روی صندوقچه نقش بسته است که نشان از قدمت بالای مقبره دارد. همین تاریخ حک شده بر روی مقبره و همچنین تاریخ حک شده بر روی درب سبب شده تا در سال احداث این بنا گمانه زنی های فراوانی صورت بگیرد اما آنچه که امروز بر اساس یافته به واقعیت نزدیکتر است ساخت بنای امام زاده در قرن نهم هجری صورت گرفته است حتی اگر مقبره قدمت بیشتری داشته باشد.

از مقبره که فاصله بگیرید و نگاهی به اتاقک چهار گوش بیاندازید ستون های آجری کوتاه در چهار گوش بنا جاخوش کرده است اما مهم ترین بخش این بنا محرابی است که زیبایی اش نفس گیر است. یک محراب گچ کاری شده بدون رنگ که کتیبه ای دور تا دور آن را فرا گرفته و مزین به آیات قرآن است. آیاتی به خط کوفی که با ظرافت تمام حک شده است.

طرح های اسلیمی زیبا با کنده کاری هایی ظریف بیرون قوس محراب را آراسته اند که لچک نامیده می شوند و در دو طرف محراب واژه مبارک الله حک شده و دور تا دورش با انواع طرح های هندسی به زیبایی تمام آراسته شده اند که در معماری ایرانی شمسه نامیده می شوند. اینکه این زیبایی را نفس گیر می دانیم از آن بابت است که تنها به کمک آجر و گچ و با توجه به امکات محدود آن روزها چنین شگفتی ظریف و چشم نوازی خلق شده است. محراب اما اندکی آسیب دیده است و قسمتی از کتیبه ی اطراف آن پاک شده است اما هنوز هم زیبایی و ظرافتش به خوبی هویداست. داخل محراب هم به همان زیبایی است که تصور می کنید.

مزین به نقوش اسلیمی و کنده کاری های زیبا و نقوش هندسی ظریف که نیمه بالایی محراب را در بر گرفته است. نیمه پایینی محراب هم به همان سبک آجرچینی کل بنا ساخته شده است.
قداست و حال خوب امام زاده نور سبب شده تا این مکان مقدس برای گرگانی ها ارزش بالایی داشته باشد و هر سال مراسم تحویل سال نو را اینجا در امام زاده نور برگزار کنند. این امام زاده چند سالی است که در فهرست آثار ملی هم به ثبت رسیده است. اگر عازم گرگان شدید حتما سری به محله سرچشمه بزنید. امامزاده درست روبروی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری گرگان قرار گرفته است.

اقامت در گرگان
گرگان با طبیعت جادویی و پیشینه تاریخی بلند بالایش یکی از مقاصد محبوب گردشگری است. آب و هوای استثنایی و طبیعتی هزار رنگ سبب شد تا این شهر در گستره استان گلستان در تمامی فصول جزو مقاصد محبوب باشد . اگر روز روزگاری قصد سفر به گرگان و اقامت در شهر را داشتید حتما سری به ایران هتل آنلاین بزنید. رزرو آنلاین تمام هتل های گرگان از هتل قصر بوتانیک گرگان گرفته تا اقامتگاه های بوم گردی، در ایران هتل به صورت کاملا آنلاین مهیاست. قبل از رزرو هتل حتما سری به گنجینه نظرات مسافرین قبلی بزنید تا تجربه رزرو و اقامت بهتری را داشته باشید و مطمئن باشید که با کمترین قیمت و گاهی با تحفیفات فوق العاده کار رزروتان را به پایان خواهید رساند.