هر شخصی با نیت های مختلف در طول زندگی خود سفر های بسیاری را تجربه می كند. گاهی سفر كاری و درمانی، برخی مواقع نیز با نیت تفریح و گردش مقصدی را برای گذراندن لحظاتی دوست داشتنی انتخاب می كند. سفر به هر دلیلی كه باشد بی شك مقدماتی را نیاز دارد. از مهم ترین تصمیمات در سفر ها می توان به انتخاب و رزرو هتل و محلی برای اسكان در طول سفر و در مقصد اشاره كرد. در سال های اخیر به دلیل گسترش فرهنگ گردشگری و صنعت هتل داری انتخاب محل اقامت كاری سهل و ساده شده است. در حال حاضر می توان كاملا هوشمندانه سفر كنید.
كاروانسراها از جمله مكان های پر كاربرد در “ایران” باستان بوده اند. در گذشته های دور قبل از وسعت صنعت به ویژه صنعت حمل و نقل ماشینی، استفاده از چهارپایان برای حمل و نقل و تجارت امری كاملا رایج بوده است. به همین دلیل مسافرت ها اغلب مدت ها به طول كشیده و مسافران روزها و گاهی ماه ها در بین راه ها به سفر می پرداختند. به همین دلیل در بین راه، محل هایی را برای اقامت و استراحت مسافران و چهارپایان آن ها ساخته كه به كاروانسرا معروف بوده اند. در این مقاله شما را با یكی از معروف ترین كاروانسراها و جاذبه های دیدنی مشهد در زمان خود در استان خراسان رضوی كنونی آشنا می كنیم. كاروانسرای «رباط شرف خراسان رضوی» نمادی از قرن های در در دل بیابان های این استان است.
همان طور كه از معنای كلمه كاروانسرا مشخص است، این واژه به معنی خانه مسافران و محل تجمع بین راهی مسافران می باشد. اغلب كاروانسرا ها در بین مسیر های اصلی و در میانه راه ها به ویژه راه های تجاری و مهم و جاده هایی كه اغلب بازرگانان از آن گذر می كردند ساخته و بنا شده اند. از مهم ترین راه های جهان در زمان های گذشته كه شرق جهان را به غرب آن متصل می كرده و محل گذر بازرگانان و تجار و مسافران بوده است، می توان به جاده “ابریشم” اشاره كرد. جاده ای كه در قاره”آسیا” از مهم ترین بزرگراه ها و شاه راه های داد و ستد در دوران خود بوده است. در كنار این جاده حیاتی كاروانسرایی بنا شده كه پس گذشت قرن ها هنوز با زیبایی هر چه تمام تر پابرجا مانده است.
اگر از سمت “مشهد” به طرف “سرخس” برویم، یعنی از جاده قدیم “نیشابور” به “مرو” می توان با گذشتن از شهر “مزدآوند” و رسیدن به روستای “شورلق” به كاروانسرای زیبا “رباط شرف” نزدیك شویم. در فاصله 5 كیلومتری این روستا در كنار جاده ای قدیمی كاروانسرای زیبا “رباط شرف” خود نمایی می كند. كاروانسرایی كه با وجود گذشت سال ها از ساخت آن همچنان نیز عظمت و وسعت آن به چشم می آید. سال ساخت این كاروانسرا را سال 508 هجری قمری می دانند. یعنی همان سالی كه “غزها” به این منطقه حمله كرده اند. البته طبق نوشته های باستان شناسان از جمله “آندره گدار” فرانسوی این كاروانسرا در آن شورش تخریب و در سال های بعد مجددا بازسازی شده است. كاروانسرایی با حدود 5000 متر وسعت كه از حیاط ها و ایوان های بسیاری به صورت تو در تو ساخته شده است. ورودی زیبای این كاروانسرا نشان از جلال و شكوه این بنا می دهد. ورودی مجزا در زیر سر دری با شكوه با آجر كاری های منحصر به فردی جذابیت این بنا را چند برابر كرده است.
با ورود به این كاروانسرا اتاق ها و ایوان های زیبایی چشم نوازی می كنند. این مجموعه در دو قسمت ساخته شده است. قسمتی در جلو كه حیاطی بزرگ و استراحتگاه هایی برای مسافران و اسطبل هایی برای نگهداری حیوانات آن ها پیش بینی شده است. در قسمتی دیگر از این كاروانسرا می توان حیاط هایی چهار ایوانی را دید. حیاط هایی كه برای اقامت ثروتمندان و مقامات و فرمانروایان ساخته شده است. برج های بلندی در دور تا دور این كاروانسرا دیده می شود كه محلی برای دیده بانی و شاید برای پیش بینی از حملات دشمنان و راهزنها ساخته شده و مورد استفاده قرار می گرفته است.
تاریخ ساخت این كاروانسراها همان طور كه اشاره شد به زمان “سلجوقیان” بر می گردد. از جاذبه های كم نظیر این بنا می توان به آجركاری های بی بدیل آن اشاره كرد. گچ بری ها و آجركاری هایی كه در گوشه گوشه این مجموعه به چشم می خورد. در وسط حیاط این مجموعه حوضی زیبا كه شاید آبشخور حیوانات مسافران بوده قرار دارد. در اطراف این كاروانسرا می توان دو محراب و مسجد را دید كه محلی مناسب برای نماز گزاران در این كاروانسرا می باشد. پیش بینی تمام امكانات مورد نیاز مسافران در این محل در زمان خود، نشانگر بزرگی و عظمت این بنا می باشد. اغلب این كاروانسراها را افراد ثروتمند یا به دستور پادشاهان در زمان خود ساخته شده اند.
كاروانسرای “رباط شرف” با تمام كاروانسراهایی كه در نقاط مختلف كشور دیده می شود تفاوت های چشم گیری دارد. ساخت این كاروانسرا به مانند كاخی بزرگ با تزئینات بی نظیری نشانگر هنر و فرهنگ مردم در آن زمان می باشد. در این بنای تاریخی كه تماما با آجر ساخته شده است، هنر نمایی معماران و هنرمندان باعث شده كه این بنا در حال حاضر از جمله بناهای فاخر در بین تاریخ نگاران و هنر دوستان می باشد. طاق های بلند آجری و گچ بری های زیبا در گوشه گوشه این كاروانسرا می تواند هر بیننده ای را به قرن ها پیش برده و محو تماشای خود می كند.
این بنا به گفته تاریخ نگاران به دست یكی از وزرای سلطان “سنجر” به نام” شرف الدین ابوطاهر بن سعدالدین علی قمی” كه از حكام شهر “مرو” بوده است ساخته شده است. به دلیل كویری بودن این منطقه در زمان گذشته این كاروانسرا در دل بیابان های بی آب و علف محل مناسبی برای اقامت تجار و تجدید قوای آن ها بوده است. در سال های اخیر سفال ها و سكه هایی مربوط به قرن ششم و همچنین كتیبه های تاریخی در این بنا كشف شده است كه نشانگر اهمیت این كاروانسرا در زمان خود بوده است.
در سفر به این استان و بازدید از این بنای زیبا می توان به دیگر نقاط گردشگری و جاذبه های تاریخی این استان نیز كه در نزدیكی كاروانسرا قرار گرفته اند سری زد. از برترین جاذبه های این منطقه می توان به آرامگاه “شیخ لقمان” از عرفای بنام این ناحیه اشاره كرد. از دیگر جاذبه های این منطقه می توان به:غار “مزدوران”، “رباط ماهی”، دریاچه “بزنگان”، سد “دوستی”، پل “خاتون” و دیگر دیدنی های كم نظیر این دیار اشاره كرد.
