ارگ کریم خان زند

کریم خان زند که لقب وی «وکیل الرعایا» است از هوشمندترین و دلسوزترین پادشاهان ایرانی به شمار می رود. او در شیراز بناهای زیادی را ساخت که در حال حاضرهر کدام از آنها یک قطب گردشگری محسوب می شود. از صفات اخلاقی او بسیار گفته اند و در وصفش حکایات جالب و پندآموز زیادی گفته شده است. که یکی از آنها به شرح زیر است: روزی مردی نالان و بر سر زنان نزد کریم خان می آید.

کریم خان از او می پرسد “چه شده”؟ و مرد با درشتی جواب می دهد: “دزد همه مال و اموالم را برده و الان آه در بساط ندارم”. کریم خان می پرسد:”وقتی که دزد به خانه ات زد تو کجا بودی”؟ مرد جواب می دهد : “خواب بودم”. کریم خان می گوید:”چرا خوابیدی تا اموالت را سرقت کنند؟ ” مرد جواب می دهد: “من خوابیدم چون فکر می کردم تو بیداری”. خان بزرگ زند لحظه ای سكوت می كند و سپس می گوید«اين مرد راست می گويد ما بايد بيدار باشيم.» و سپس دستور می دهد خسارتش را از خزانه جبران كنند.
همچنین در داستان ها آمده است که کریمخان زند برای قدرتمند ساختن فنداسیون ساختمان ارگ در مصالح کارگران سکه های طلا می ریخته تا آنان به شوق یافتن سکه، کاه گل ها را محکم تر بکوبند و با انگیزه ی بیشتری کار کنند .

ارگ کریمخان زند
در ساخت این بنا از بهترین معماران و مرغوب ترین مصالح استفاده شده است. شیراز پایتخت کریم خان و این ارگ محل زندگی وی بوده است.

معماری
دو سبک معماری در ساخت این بنا به کار رفته است. معماری مسکونی در ساخت بخش درونی و معماری نظامی در ساخت بخش بیرونی ارگ.

معماری مسکونی
اتاق ها به گونه ای کنار هم ساخته شده اند که بدون بیرون آمدن از فضای داخلی قابلیت رفت و آمد دارند. اجزای معماری در داخل اتاق ها شامل: ارسی، پستو، طاقچه و کتیبه های بالای آن، سر در، کفپوش، قطاربندی و نقوش تذهیبی بسیار زیبا است.

معماری نظامی
این بنا از بهترین جاهای دیدنی شیراز است که با نمای آجری ارگ از دیوارهای کنگره دار 12 متری و چهار برج 14 متری ساخته شده است.
روی برج ها اتاقک های مناسبی جهت دیده بانی و تیراندازی به هنگام جنگ و ناودان هایی برای باران ساخته شده است. هر برج سه طبقه دارد که به وسیله راه پله هایی به شکل دورانی به هم متصل اند. جالب است بدانید یکی از این برج ها مانند برج پیزا کج شده است.

شاهنشین
دو شاهنشین در تالار مرکزی وجود دارد: شاه نشین شمالی که برای زمستان بسیار مناسب است با دو ستون سنگی با تزئینات گل شاه عباسی روبه روی آن. یک نیم کاسه مقرنس نیز رو به حیاط وجود دارد که زیر آن بخاری قرار دارد.
شاه نشین جنوبی که کارکردی تابستانه دارد رو به روی حوض بزرگ است و ستون هایی از جنس چوب سرو با نقوش تزئینی مارپیچ دارد.

حوض
جنس سنگ های حوض بزرگ وسط حیاط از نوع آهکی معروف به اتابک است و به همین دلیل در برابر آب بسیار مقاوم است. آب آن از قنات رکن آباد تامین می شده و به همین دلیل از نظر املاح معدنی بهترین آب شیراز به شمار می رفته است.

حمام ارگ
سربینه این حمام ویژه توسط راهرویی به گرم خانه که شامل خزینه، نورخانه و فضای گرم خانه است متصل می شود.

بازار وکیل
کریم خان زند بعد از دیدن بازار قیصریه لار و بازارچه بلند اصفهان (از آثار دوران شاه عباس کبیر) تصمیم به ساخت این بازار گرفت. در بازار بزرگ وکیل می توان از شیرمرغ تا جان آدمیزاد را یافت. این بازار همیشه شلوغ است و اگر می خواهید از معماری داخلی و بی نظیرش لذت ببرید یا از حجره هایش کالایی خاص را تهیه کنید باید با ازدحامش نیز کنار بیایید. اما همین رفت و آمد مردم به نوبه خود از جذابیت های بصری بازار است چرا که هر گردشگر هم زمان می تواند مردمی از سطوح مختلف اجتماعی ، فرهنگی و اقتصادی را کنار هم و در حال خرید ببیند.

معماری
این بازار از نظر معماری سه فضای جداگانه دارد: قسمتی برای عبور مشتریان که به آن گذرگاه می گویند.حریم مغازه ها که که به دلیل جلوگیری از نم و رطوبت، دو متر بالاتر از سطح زمین ساخته شده است و فضای داخلی مغازه که جایگاه فروش است و اغلب پستو هم دارند.
بازار، پنج در دارد که در چهار طرف آن قرار گرفته اند. در قسمت شمال بازار چند کاروانسرای قدیمی به نام‌های روغنی، گمرک و احمدی ساخته شده‌است. امروزه این مجموعه به سرای فیل شهرت دارد. در زیر چهار سوق، حوض مرمری بزرگی قرار داشته که در حال حاضر به دلیل بالا آمدن کف بازار از بین رفته است. سامانه تهویه هوا نیز به دلیل بلندای زیاد سقف کامل است. در گذشته زیر سقف دریچه و روزنه هایی به نام جامخانه جاسازی شده بود که هوا و نور کافی را به بازار می رساند، اما پس از بازسازی این روزنه ها بسته شد و به جای آن مشبک هایی بالای مغازه ها ایجاد شد.

مسجد وکیل
مسجد وکیل (مسجد سلطانی) حوالی مجموعه آثار تاریخی کریم خان ساخته شده وبه واسطه همین در این مکان هماهنگی زیبایی بین دین و دنیا به وجود آمده است. در عین حال که در تزئین دیوارهای آن از میناکاری و رنگ های قرمز و سبز بسیار استفاده شده است اما خطوط و نقوش به کار رفته در آن ساده و بی آلایشند همانند مردمی که آنجا به نیایش و عبادت می پرداختند.

حمام وکیل
در ساخت این حمام از پیشرفته ترین اصول معماری استفاده شده است. به عنوان مثال در ورودی حمام کوچک است و با شیبی ملایم به داخل بنا که پایین تر از سطح زمین است می رسد وبه شکل زاویه دار به رختکن متصل است. تمام این ملاحظات برای جلوگیری از ورود سرما و خروج گرما بوده است.
سربینه به شکل یک هشت ضلعی است. در زیر گرم خانه دالان های باریکی است که هوای گرم و بخار آب در آن جریان داشته تا کف حمام زودتر گرم شود. دو طرف گرم خانه دو شاه نشین ساخته شده است.
در قسمت خزینه دو دیگ بزرگ قرار دارد که برای گرم کردن آب از آن استفاده می شده است. در دو طرف خزینه دو حاکم نشین ساخته شده است. نقش های آهک بری محشری که در زیر گنبد هستند از داستان های مذهبی و سنتی و رویاها و آرزوهای مردم آن زمان می آید.
در حال حاضر در صحنه وسیع میانی برای تجسم فضای گفته شده مجسمه های آدم نمایی که هر کدام مشغول به کاری هستند را ساخته اند.

آب انبار وکیل ( موزه آب )
به دستور کریم خان زند برای تهیه آب آشامیدنی مردم شیراز، آب انبارهایی در چند نقطه از شهر ساخته شد و به همین دلیل به آن ها آب انبارهای کریم خانی می گفتند که شامل: آب انبار حافظیه، دیوانخانه، هفت تن و وکیل است. آب انبار وکیل در جنوب حمام وکیل قرار دارد. این آب انباراز نظر ساختمانی بسیار محکم ومخزن آبش بسیار وسیع است و از طریق پلکانی سنگی، آب آن قابل دسترسی است. منشا کانال آبرسانی در زمان زندیه قنات رکن آباد بوده است. نقش بادگیرهای بلند بالای آن هم خنک کردن و تهویه فضای آب انبار است. جنس کانال های آب رسانی نیز از ساروج و سنگ است.

اطلاعات بازدید از مجموعه باستانی زندیه
زمان بازدید: شش ماه اول سال از 08:00 تا 20:30 و شش ماه دوم سال 08:00 تا 19:30

اقامت
از طریق رزرو هتل های شیراز مرغوب می توان با اطمینان خاطر به گشت و گذار در بین این آثار تاریخی پرداخت. با رزروهتل هایی نظیر هتل رویال شیراز، هتل سنتی وکیل شیراز، هتل زندیه شیراز اقامت راحتی داشته باشید.

زمان مناسب
برای بازدید از مجموعه زندیه هر زمان که به شیراز سفر کنید زمان مناسبی است. اما فصل پاییز به دلیل لطافت هوا و زیبایی طبیعت مناسبترین زمان است.

مجموعه زندیه در مرکز شیراز واقع شده است.

برای دسترسی به این اثر با وسایل نقلیه عمومی می توانید از دو راه اقدام کنید:
مترو: ایستگاه زندیه نزدیک ترین ایستگاه به ارگ است و پس از آن حدود 10 دقیقه پیاده روی تا میدان شهدا در پیش دارید که البته می توانید آن را با تاکسی نیز طی کنید.
اتوبوس: برای رسیدن به ارگ اتوبوس هایی را انتخاب کنید که در مسیرشان از میدان شهدا می گذرند. در این میدان از اتوبوس پیاده شده و چند قدم آن طرف تر ارگ را ببینید.