موزه چیست؟
موزههای تاریخی ایران چگونه شکل گرفت؟
عدهای از هنرمندان و خانوادههای مستعدی که در اروپا زندگی میکردند تصمیم گرفتند که اشیاء باارزش و آثار هنری خود را در مکانی قرار دهند که هم حفاظت شوند و هم همگان از دیدن آنها بهنوعی با تاریخ و فرهنگ یک ملت آشنا شوند. تاریخ تأسیس اولین موزه تاریخی ایران به زمان بعد از سفر ناصرالدینشاه به اروپا برمیگردد که بعدازآن انواع مختلفی از موزههای تاریخی ایران در کشور رونق گرفت.
موزه ایران باستان
از موزه های تاریخی ایران با مساحت 2744 مترمربع باهدف موزه مردمشناسی بنا شد، موزه ایران باستان بود که در سال 1313 به دستور رضاشاه در خیابان 30 تیر تهران توسط یکی از معماران فرانسوی (آندره گدار) با جدیت تمام اجرایی شد. طرح و برنامه اجرایی شدن موزه ایران باستان به مدت 3 سال به طول انجامید و سرانجام در سال 1316 برای بازدید عموم افتتاح شد.
هنگام حضور در فضای موزه شما در طبقه اول با تاریخ ایران پیش از اسلام و در طبقه دوم با تاریخ ایران پس از اسلام آشنا خواهید شد. از کهنترین آثار موزه ایران باستان دستساختهای از سنگ کوارتز است که از رودخانه کشف رود شرق مشهد با قدمت طولانی در کنار سایر آثار پارینهسنگی میانی و نوسنگی بهدستآمده است.
وجود آثاری مربوطه به انسانهای نئاندرتال در فلات مرکزی و غارهای منطقه زاگرس (خرمآباد و بیستون) به همراه آثاری از دوره پارینهسنگی جدید بخش قابلتوجهی از موزه ایران باستان را به خود اختصاص داده است.
کاوشهای متعددی که در کشور انجامشده است موجب شده موزه ایران باستان به لحاظ کمی و کیفی گسترش یابد و بهعنوان مکان امنی برای آثار مربوط به دورههای پارینهسنگی، پارینهسنگی میانی و نوسنگی کشور به شمار رود. بعدها در سال 1375 بهطور رسمی موزه ایران باستان تفکیک شد و به ساختمان کناری آن انتقال یافت.
مسیر دسترسی: تهران، میدان امام، خیابان امام، ابتدای خیابان 30 تیر
موزه آذربایجان
موزه آذربایجان که از مهمترین موزههای تاریخی ایران و جزء بهترین موزههای ایران به شمار میرود در شهر آذربایجان قرار دارد. موزه آذربایجان نیز با معماری آندره گدار فرانسوی در جوار مسجد کبود شهر تبریز ساختهشده است. در موزه آذربایجان نیز که بعد از موزه ایران باستان دومین موزه باستانشناسی به شمار میرود، شما میتوانید در فضای آن با ایران پیش از اسلام و دوران اسلامی آشنا شوید.
ایده اصلی ایجاد موزه آذربایجان بعد از برپایی کتابخانه تربیت جهت نمایش سکههای تاریخی در سال 1306 و 1307 گرفتهشده است. افتتاح موزه آذربایجان سالها به طول انجامید و پسازآن آثار هنری و تاریخی شهر تبریز در معرض نمایش قرار داده شد.
ساختار موزه آذربایجان به گونه ایست که در آن 3 سالن، 800 مترمربعی به همراه سالنی جهت نمایش سکهها، مهرها، سفالهای دوره ایلخانی، طرحهای اسلیمی در طبقه اول آن وجود دارد. در بدو ورود و قرار گرفتن فضای ساختمان در طبقه همکف شاهد آثاری از پیشازتاریخ و پیش از اسلامخواهید بود.
ازجمله آثاری که در این موزه تاریخی ایران خواهید دید: سفالهای با قدمت 7 هزار سال بهدستآمده از تپه اسماعیلآباد، سنگهای معدنی سرپانتین جیرفت، مجسمه الهه زن استان گیلان، سنگ بسمالله، اجساد زن و مردی از یک گورستان 3 هزارساله و ریتون های چند هزارساله در موزه آذربایجان است.
موزه رضا عباسی
موزه رضا عباسی بهرسم گرامیداشت نقاش سرشناس دوره صفویه رضا عباسی در سال 1356 در مقابل دانشگاه خواجهنصیرالدین طوسی ساخته شد. آثاری که در 3 تالار موزه رضا عباسی به نمایش گذاشتهشدهاند متعلق به دوران پیشازتاریخ تا قرن سیزدهم است.
موزه رضا عباسی در مکانی که قبلاً یک نمایشگاه عرضه مبلمان و محصولات آرایهگری داخلی بود بهوسیله مسئولان وقت ایجاد شد و در همان سال 1356 توسط فرح پهلوی افتتاح شد اما دیری نپاید که یک سال بعد یعنی در 1357 موزه رضا عباسی تعطیل شد. بعد از باز و بسته شدن موزه رضا عباسی در بازه سالهای 1356 تا 1379 سرانجام و برای آخرین بار مرمتها به همراه گسترش فضای موزه، سرپرستی موزه به اداره میراث فرهنگی سپرده شد.
ازجمله آثاری که در موزه تاریخی رضا عباسی شاهد آن خواهید بود: مجموعههای بینظیر پیش از میلاد تا اوایل قرن بیستم است که بهخوبی سیر تکامل فرهنگ و هنر در بخش مرمت و نگهداری، کتابخانه و بخش انتشارات به نمایش درآمده است.
مسیر دسترسی: در شهر تهران هوشمندانه سفر کنید و به خیابان شریعتی، نرسیده به پل سیدخندان بروید.
موزه آبگینه
موزه آبگینه که از موزههای تخصصی شیشه و سفال است در یک بنای تاریخی متعلق به دوره قاجار قرارگرفته است که در شهر تهران قرار دارد و بهعنوان یکی از آثار ملی کشور در سال 1377 به ثبت رسیده است.
موزه آبگینه درگذشته محل کار یکی از سیاستمداران و نخست وزیران ایران به نام احمد قوام ملقب به قوامالسلطنه بوده است. بعد از ایشان ساختمان فعلی به مدت 7 سال به سفارت مصر واگذار میشود که بعدها به سفارت افغانستان و محل بانک بازرگانی تبدیلشده است.
در سال 1355 دفتر فرح پهلوی ملک حاضر را برای احداث موزه آبگینه خریداری میکند و مرمت و بازسازی آن را به یک معمار ایرانی- اتریشی واگذار میکند. معمار ایرانی که طراحی بنا و مرمت آن را عهدهدار شده بود، ساختمان را بهصورت 8 ضلعی در فضای 7 هزار هکتاری یک باغ بنا کرد که با تماشای آن دوره سلجوقی برای شما تداعی میشود.
بنای موزه آبگینه 2 طبقه و 5 تالار دارد که در تالارهای (تالار صدف، تالار زرین، تالار لاجورد) آن قدیمیترین بلورهای شیشهای و سفالهای دوران قبل از اسلام و بعد از اسلام قرار دارند. در کنار تالارهای موزه آبگینه بخشهایی مانند زیرزمین، دبیرخانه، ریاست و کتابخانه قرار دارد.
موزه فرش
موزه فرش به دستور فرح پهلوی در یک مساحت 12 هزار متری تهران ساخته شد و توسط ایشان در سال 1356 افتتاح شد. آنچه از بهترین موزه فرش ایران مشهود است نمایش فرشهای بسیار نفیسی است که حاصل تلاش هنرمندان کشور میباشند. موزه تاریخی فرش تهران که باهدف تحقیق در صنعت فرش ایرانی تأسیسشده بود مکان مناسبی جهت نمایش گلیم فرشهای ایرانی نیز به شمار میآمد.
موزه فرش تهران دارای نفیسترین نمونههای قالی و گلیم از قرن نهم هجری تا زمان فعلی در کشور است و بهعنوان یک مکان مناسب برای پژوهش در حوزه صنعت فرش کشور برای دوست داران هنر به شمار میرود.
آنچه در موزه تاریخی فرش ایران شاهدش خواهید بود: 135 تخته فرش از مهمترین مراکز قالیبافی اصفهان، کاشان، خراسان، کرمان، تبریز و کردستان، تابلو فرشهای باارزش تبریز و فرشهای آن، قالیچههای تصویری شاهنامه، کتابخانه با 3500 جلد کتاب در زبانهای مختلف است.
موزه هنرهای معاصر
موزه هنرهای معاصر که از شناختهشدهترین موزههای تاریخی ایران است با تلاشهای مستمر کامران دیبا، پسرعموی فرح پهلوی در سال 1356 در تهران با زمزمههایی از موزه هنرهای معاصر در گوش ملکه ایران به دنبال تأسیس موزه برای نمایش هنر ایرانی بود. ملکه ایران که خود به هنرهای ایرانی علاقهمند بود در این خصوص پسرعمویش را همراهی میکرد تا محمدرضا را متقاعد کنند تا تحت برنامه تمدن بزرگ، چهره بزرگ ایران را به جهان نشان دهند. سرانجام تلاشهای کامران دیبا و ملکه ایران در محمدرضا اثر کرد و هتل لاله (هتل اینتر کنتیننتال)، موزه هنرهای معاصر، پارک لاله (پارک فرح) و موزه فرش توسط محمدرضا برای مدرنتر کردن تهران بهعنوان پایتخت کشور اجرا و به سرانجام رسید.
نوع معماری که در موزه تاریخی هنرهای معاصر وجود دارد ترکیبی از هنرهای سنتی و مدرن است و الگوی آن بادگیرهای کویری ایران است که بهنوعی معماری نوین در ایران محسوب میشود. موزه هنرهای معاصر تهران دارای آثار گران بهایی از هنرهای تجسمی و اثرهای مهمی از جنبشهای اروپایی مانند پاپ آرت، فوتورئالیسم، مینی مالسیم و هیجاننمایی انتزاعی در یک فضای 8500 مترمربعی است.
آنچه در موزه تاریخی هنرهای معاصر شاهدش خواهید بود: 9 گالری از آثار نقاشان باهدف دائمی و فصلی وجود دارد که 3 مورد از این آثار بهصورت دائمی و 6 مورد دیگر بهصورت موقتی است، کتابخانه تخصص، بخشهای جنبی: سینما تک، کتابفروشی و رستوران وجود دارد که همراه آثار باغ تندیس، گنجینه، نقاشی ایرانی، گنجینه عکسها به نمایش گذاشته میشود.
در موزه هنرهای معاصر شاهد آثاری از هنرمندان فاخر مانند پیکاسو، پولاک، جاکومتی، ارنست و… خواهید بود. در بخش گنجینه موزه هنرهای معاصر 3 هزار اثر گرانبها از اساتید هنرهای تجسمی نگهداری و در معرض نمایش قرار دادهشده که 400 مورد از این آثار ارزشی استثنائی دارد.
کاخموزه نیاوران
محله نیاوران که از نی آوران گرفتهشده است به این معنا بوده که درگذشته مردم برای برداشت نی به این منطقه سفر میکردند و ازآنپس نی آوران به نیاوران تغییر نام یافت و باغ ییلاقی فتحعلی شاه قاجار در آن ساخته شد و پس از او محمدشاه و ناصرالدینشاه قاجار در توسعه این باغ تا باغ صاحبقرانیه تلاشهای زیادی کردند.
پروژه ساخت باغ نیاوران توسط محمدرضا پهلوی در دستور کار قرار گرفت و در سال 1346 در مساحت 9 هزار مترمربعی به اتمام رسید. هدف محمدرضا از ساخت این باغ میزبانی از مهمانان خارجیاش بود اما دیری نپاید که همین مکان به محل سکونت محمدرضا پهلوی و خانوادهاش تغییر وضعیت داد.
آنچه در فضای بنای موجود نظرتان را به خود جلب خواهد کرد یک سرسرای بزرگ با اتاقهای متعددی است که هرکدام در زمان سکونت خانواده محمدرضا پهلوی کاربرد مختص خود را داشته است و درمجموع زینتبخش این عمارت بودهاند. بعد از انقلاب اسلامی کاخ نیاوران تسخیر و به اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی واگذار شد. در زمان حاضر از کاخ نیاوران بهعنوان موزه استفاده میشود و در ایام سال پذیرای بازدیدکنندگان محترم است با رزرو هتل در تهران می توانید از این موزه دیدن کنید.
آنچه در کاخموزه نیاوران شاهدش خواهید بود: باغ کتیبهها، کوشک احمدشاهی، موزه جهاننما، کتابخانه اختصاصی، موزه خودروها، مدرسه و ظروف چینی بسیار زیبایی از کارخانههای فرانسه و آلمان در کنار فرشهای نفیس ایرانی.
مسیر دسترسی: تهران، باغ نیاوران