غار کرفتو کردستان

معمولا زمانی که نامی از یک غار قدیمی به گوش می رسد ذهن آدمی به سمت تونلی طبیعی در دل کوه کشانده می شود اما برخی از غارها هستند که دست نشانده ی دستان هنرمند عده ای از افراد بشرند و بسیار محکم و استوار و در کمال اقتدار و ابهت و در اوج زیبایی زمانی مورد استفاده ی مردمی بوده اند که امروزه همگی به تاریخ پیوسته اند. غار کرفتو هم یکی از همین شگفتی‌ها و از جاهای دیدنی کردستان است.

چشم انداز غار کرفتو
یکی از بزرگترین و شگفت انگیزترین این غارها و البته زیباترین و جالب ترین آنها غار کرفتو کردستان واقع در غرب کشور ایران است. غاری از جنس آهک که بخش بزرگی از آن به سبک معماری صخره ای بسیار هنرمندانه و با ظرافت کامل به دست بشر کنده کاری شده است. قدمت غار کرفتو به دوره ی سوم زمین ‌شناسی باز می گردد و کتیبه هایی از دوران قبل از اسلام (احتمالا هزاره چهارم و اواخر هزاره پنجم) را در آن یافته اند. غار کرفتو یک اثر باستانی تاریخی و طبیعی است و موجب شگفتی همگان مخصوصا باستان شناسان و تاریخدانان شده است. شگفتی از این بابت که ایرانیان باستان بدون در اختیار داشتن هیچ گونه ابزار پیشرفته ای و با وسایل ابتدایی و دستی به کندن این شاهکار معماری پرداخته اند و چنین اثر هنری را در اوج دقت خلق کرده اند. یک نمونه عکس غار کرفتو در زیر قابل مشاهده است.

نزدیک ترین شهر به غار کرفتو شهر دیواندره است اما از آنجا که دیواندره شهر کوچکی است و هتل آنچنانی در آن موجود نیست گردشگران عزیز می توانند جهت اقامت، دومین شهر نزدیک به غار یعنی سقز را که تنها حدود 75 کیلومتر از غار فاصله دارد انتخاب کنند. شهر بزرگ و زیبای سقز دارای چند هتل مجلل با امکانات رفاهی کامل است که با مراجعه به سایت ایران هتل آنلاین می توان در مورد هر یک از آنها اطلاعات کافی کسب کرد و با خیال راحت به سمت کردستان و غار کرفتو آن بار سفر بست. از جمله هتل های سقز می توان به هتل کورد (چهار ستاره)، هتل ماد (سه ستاره) و هتل آزادی (یک ستاره) اشاره کرد. هتل کورد که فاصله ی چندانی از مرکز شهر ندارد در 5 طبقه شامل 40 باب اتاق دارای امکانات جانبی خوبی مانند استخر و سونا و سالن بدن سازی می باشد. با اقامت در سقز می توان از جاذبه های آن نیز دیدن کرد.

معرفی کلی
استان کردستان استانی واقع در شمال غرب ایران که بر دامنه های رشته کوه های زاگرس جا خوش کرده است استانی سرسبز و مملو از جاذبه های گردشگری است. چهره ی این استان در فصل بهار و تابستان واقعا دیدنی است. با سفر به کردستان در دو فصل اول سال می توان تصویری از بهشت برین خداوند بر زمین را مشاهده کرد. جای جای این استان سرشار از جاذبه های طبیعی و تاریخی است به طوری که قطعا به یک سفر به آن اکتفا نخواهید کرد و با پا نهادن در این خطه ی زیبا از ایران باز به سمت آن بار سفر خواهید بست.

چشم اندازی از غار کرفتو
یکی از مکان های تاریخی استان کردستان که از جمله مهم ترین اثار باستانی این استان و نیز غرب کشور ایران به شمار می رود غار کرفتو است. آدرس غار کرفتو به طور دقیق کشور ایران – استان کردستان – شهرستان دیواندره – نزدیک روستای یوزش باش کندی است. غار کرفتو حدود 70 کیلومتر از شهرستان دیواندره و از سمتی دیگر حدود 75 کیلومتر از شهرستان سقز فاصله دارد. این اثر باستانی باارزش در 20 بهمن 1318 یعنی حدود 80 سال پیش در لیست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

چشم انداز غار
غار کرفتو به معنای غار خورشید است چون در زبان محلی کرف به معنای غار و تو به معنای خورشید می باشد. این غار از پر جاذبه ترین مکان های گردشگری استان کردستان محسوب می شود. غار طبیعی و آهکی کرفتو در زمان های مختلف مورد استفاده های متفاوت بشر قرار گرفته و به همین خاطر بارها دستخوش تغییر حالت شده است. ویژگی خاص این غار معماری صخره ای و حفر آن در قالب چهار طبقه در دل کوه است. در معماری این غار علاوه بر ساخت اتاق ها و راهروهای عبوری و ایجاد ارتباط بین اتاق ها به ساخت پنجره و نور گیرهایی برای دریافت روشنایی نیز توجه شده است. بر دیوار برخی از اتاق ها نقش های زیبایی از حیوانات، انسان و گیاهان کنده کاری شده است. غار کرفتو یکی از دیدنی ‌ترین آثار بجا مانده از روزگاران قدیم است. این غار نمونه ای از الفت بین انسان و طبیعت است چون از دو بخش طبیعی و دست کند انسان تشکیل می شود.
از جمله امکانات مناسب در غار کرفتو می توان به آنتن دهی تلفن همراه، وجود پارکینگی نسبتا بزرگ، آب آشامیدنی، سرویس بهداشتی، پمپ بنزین در 15 کیلومتری و وجود یک فروشگاه مواد خوراکی اشاره کرد. از دیگر اقداماتی که سازمان میراث فرهنگی منطقه برای رفاه بازدیدکنندگان از این غار زیبا انجام داده است برق کشی و نصب نرده های چوبی و ساخت پله های سنگی و نوررسانی مناسب به فضاهای داخلی می باشد تا بازدیدکنندگان عزیز از دیدن این مکان لذت بیشتری ببرند و با مشکلات کمتری مواجه شوند. غار کرفتو از جالب ترین جاذبه های طبیعی واقع در غرب کشور است که با هنر و سعی و تلاش انسان آمیخته شده تا بهتر از آنچه هست مورد استفاده قرار گیرد و امروزه به یک مکان فوق العاده تفکربرانگیز تبدیل شده است. غار کرفتو درست همزمان با غارهای دیگری مانند غار كانی میكائیل که در یک کیلومتری شمال کرفتو قرار دارد استفاده می شده است.

نوررسانی داخل غار
بهترین زمان برای بازدید از غار کرفتو و نیز طبیعت سرسبز و آب و هوای مطبوع اطراف آن، فصل بهار و تابستان و تا حدی پاییز است چرا که هوای این منطقه در فصل زمستان بسیار سرد می‌ شود و جاده‌ هایی که به غار کرفتو می رسند معمولا پوشیده از برف اند. بالا رفتن از پله های ورودی غار و بازدید از آن نیز در زمستان بسیار سخت و دشوار خواهد شد. در کنار بازدید از غار کرفتو می توان از جاذبه های نزدیک به آن شامل دریاچه ی تخت سلیمان، زندان دیو و تپه ی باستانی زیویه نیز دیدن کرد.

برای رسیدن به غار کرفتو و دیدن از شگفتی های آن ابتدا به دیواندره بروید. جاده را به سمت سقز ادامه دهید. پس از پیمودن ۳۷ کیلومتر، به سه راهی تکاب در سمت راست خود می رسید. در این سه راهی مسیری را که تابلوی راهنما برای غار کرفتو نشان می دهد پیش بگیرید. فاصله ی این سه راهی تا غار کرفتو حدود ۳۳ کیلومتر است که جاده ی آن آسفالت و یک بانده است. در مسیر دو عدد سه راهی دیگر نیز وجود دارد که تابلوی راهنما جهت رفتن به سمت غار کرفتو را نشان می دهد. طبق تابلو ها بروید تا به غار می رسید.

تاریخچه ی غار
قدمت غار کرفتو حدود دو هزار سال قبل از میلاد مسیح تخمین زده شده است. این قدمت خود نشان از وجود تمدنی غنی در این منطقه دارد. طبق آنچه واضح است غار کرفتو در دوره ی مزوزوییک یعنی حدود ۶۵ تا ۲۵۱ میلیون سال پیش در زیر اب مدفون بوده تا اینکه در اواخر همین دوره در اثر خشکسالی کم کم سر از اب بیرون آورده است. این غار غاری آهکی و در اصل طبیعی است که انسان ها در دوره های مختلفی از تاریخ آن را به کار گرفته تا اینکه در نهایت با انجام اعمالی مانند حفاری و کنده کاری آن را در چهار طبقه با معماری صخره ای به شکل امروزی درآورده اند. البته آنچه امروزه از این غار قابل رویت است تمام آن چیزی نیست که وجود داشته است چرا که بخش هایی از غار به مرور زمان و بر اثر حوادث طبیعی از بین رفته یا تغییر شکل داده است.

غار کرفتو بزرگ ترین غار کنده کاری شده توسط انسان است که طولی بالغ بر 750 متر دارد. این طول یک مسیر پر پیچ و خم است که از آن راه های فرعی زیادی به شکل دهانه و دالان بازدیدکنندگان را به قسمت های مختلف از غار هدایت می کند. البته تا به امروز کسی موفق به کشف تمام مسیرهای غار و تهیه ی نقشه غار کرفتو به طور کامل نشده است. البته در سال ۱۹۶۳میلادی یعنی حدود 55 سال پیش شخصی به نام سر اورل اشتین به کمک همکار هنرمندش ایوب خان از غار کرفتو بازدید کرده و از اتاق‌ ها و مسیرها و سایر بخش های غار نقشه ‌ای تهیه کرده که البته به دلیل عدم دسترسی به تمام بخش ها این نقشه نیز کامل نیست. این غار دارای اتاق ها و راهرو ها و دالان های زیبای بسیاری است که در طول تاریخ به مرور به سبب استفاده های مختلف اشخاص متفاوت از آن ایجاد شده است و آن را به یکی از مشهورترین غارهای دست کند بشر تبدیل کرده است. این شهرت به سبب بافت بی نظیر غار است که در نوع خود بی همتاست. سکونت در غار کرفتو را در کل می توان به 4 دوره نسبت داد؛ دوره ی پیش از تاریخ، دوره ی اشکانیان، دوره ی ساسانیان و دوره ی اسلامی. این گفته طبق کاوش هایی که طی سال های متفاوت انجام شده و نیز با توجه به آثاری همچون ظروف سفالی، مهره های عقیق، اشیائ مفرغی و گورستان های قدیمی که در منطقه کشف شده و تحقیقات زمین شناسی و غارشناسی بیان می شود.

موقعیت قرارگیری غار
غار کرفتو بر سطح زمین واقع نشده بلکه برای رسیدن به داخل آن بایستی حدود 100 متر از سطح زمین بالا برویم. بدین منظور پلکان هایی تعبیه شده که تعدادشان زیاد اما ارتفاعشان کم است تا شخص با توانی متوسط موفق به بازدید از این همه زیبایی و جذابیت شود. تعداد این پلکان ها بیش از 180 مورد است اما طبیعت اطراف غار به قدری زیباست که لذت بالا رفتن از پله ها به هیچ عنوان اجازه ی خستگی به هیچ بازدیدکننده ای را نمی دهد. غار کرفتو در مکان و موقعیتی قرار گرفته که اصطلاحا بادگیر نیست به این معنا که باد نمی تواند به درون آن نفوذ کند. این موقعیت قرارگیری در این منطقه ی سردسیر کوهستانی باعث شده است برف در زمستان بر دامنه ی جنوبی آنقدر ننشیند که راه به داخل غار را مسدود کند اما بر زمین جنوب شرقی غار لباس کاملا سفید بپوشاند. یکی از ویژگی های عجیب غار کرفتو این که در زمستان هوای داخل غار نسبت به هوای خارج از آن بسیار گرم تر و در تابستان بسیار خنک تر است که احتمالا از همان موقعیت قرارگیری نشات می گیرد.

بخش طبیعی غار
غار کرفتو دارای یک دالان اصلی بزرگ طبیعی به طول بیش از 600 متر است و ارتفاع سقف آن بین 1 تا 17 متر متغیر است. دالان های دیگری که همگی از ابتدا به طور طبیعی وجود داشته اند و هیچ یک به دست بشر کنده نشده اند به این دالان اصلی ختم می شوند. این دالان ها در گذشته های بسیار دور دارای آب به مقدار فراوان بوده اند. آنچه این اب ها به دالان ها ارزانی داشته اند شکل های بسیار زیبا و در نوع خود بی نظیری است که همگی بر اثر پدیده ی فرسایش ناشی از وجود این آب ها در این دالان ها پدید آمده اند و بر زیبایی و جذابیت غار افزوده اند. شکل هایی که در تمام طول این دالان ها خود نمایی می کنند و جلوه ای جالب به غار می دهند. از دیگر موارد جالب و دیدنی در این غار آثاری از حیواناتی است که برای ما ناشناخته اند و نیز آثاری از گوزن مارال و خیلی موارد دیگر است که البته سخت قابل رویت اند و در هر چهار طبقه بر دیواره ی غار به چشم می خورند.

بخش دست کند غار
در دهانه ی غار بنایی عظیم و باشکوه و مستحکم در چهار طبقه با دست بشر در دل کوه کنده کاری شده است که دارای سبک معماری صخره ای می باشد. در هر طبقه ی آن چندین اتاق به شکل تودرتو با ارتفاع متغیر 1 تا 12 متر و تعدادی پنجره و نورگیر برای دریافت روشنایی فضای بیرون و دالان ها و راهروهایی به شکل پله ای برای ایجاد ارتباط بین طبقات مختلف ساخته شده است. جالب اینکه پنجره های هر طبقه و در ورودی اتاق ها چفت و بستی محکم و مختص به خود دارد تا امنیت هر اتاق و طبقه به خوبی تامین شود. متاسفانه بر اثر گذشت زمان و ریزش برخی از قسمت های تشکیل دهنده غار تعداد دقیق اتاق ها و راهرو ها قابل شمارش نیست اما خوب چیدمان کل بنا کاملا واضح و روشن است.

یکی از موارد جالب توجه و قابل دقت در بازدید از این غار تصاویری انتزاعی از جانوران و گیاهان مختلف به شکل های متفاوت است که بر دیوارهای تعدادی از اتاق ها و راهروهای غار نقش بسته است. زیباترین بخش غار طبقه ی سوم آن است چرا که اتاق ها، سقف ‌ها، پله‌ ها، نورگیرها، ورودی ‌ها و پنجره‌ های این طبقه به قدری هنرمندانه و با ظرافت تمام کنده کاری شده است که هر بازدیدکننده ای را در عمق زیبایی خود فرو می برد. شکل کمانی سقف اتاق ها و راهروها واقعا دیدنی و از نظر معماری بااهمیت است. تزئیناتی که در پنجره های این طبقه به کار برده شده با اثر ارزشمندی مانند تپه نوشیجان شهر ملایر در استان همدان که از دوران مادها به یادگار مانده قابل مقایسه است.

از دیگر نکات جالب طبقه ی سوم کتیبه ای یونانی بر سردر ورودی یکی از اتاق هاست که متاسفانه به مرور زمان بخش زیادی از آن از بین رفته است. آنچه واضح است این که محتوای کتیبه راجع به الهه ی یونانی هراکلس است لذا برخی غار کرفتو را معبد هراکلس یا هرکول ( بزرگترین پهلوان اسطوره ‌ای یونان و روم باستان) می خوانند. بخشی از محتوای این کتیبه بدین شرح است: «این خانه ی هراکلس است، هر کس در ان وارد شود در امان است». به دلیل وجود این کتیبه برخی معتقدند مدتی غار کرفتو محل سکونت سلوکیان (جانشینان اسکندر مقدونی) بوده که بعد از فتوحات مهرداد دوم اشکانی به سمت غرب ایران آمده اند.

شاید باورش برایتان سخت باشد اما آثاری از اشپزخانه و سیستم ابرسانی در غار کرفتو به چشم می خورد. وجود یک تنور کوچک به قطر ۴۳ سانتی متر و عمق ۳۰ سانتی متر که احتمالا برای پخت غذا و نان از آن استفاده می کردند خود نشان از وجود اشپزخانه دارد. سیستم ابرسانی نیز به شکل یک سیستم یکپارچه عمل می کرده به این ترتیب که شیارها و حوضچه های کنده شده در غار، آبی را که از چشمه های پایین دست کوه به دست می آمده به تمام قسمت های آن می رساندند تا ساکنان بتوانند از آن استفاده کنند. در ابتدای ورودی غار یک حوضچه به طول 2 متر، عرض ۷۰ سانتی متر و عمق ۷۲ سانتی متر وجود دارد و قطر مجرای خروجی آب در تمام قسمت های آن ۱۲ سانتی متر است.