روستای تنگی سر کردستان نمونه ای از یک معماری پلکانی

کشور ایران و مخصوصا استان سرسبز و شاداب کردستان مملو از جاذبه های طبیعی و مصنوعی زیادی است که هر یک در جایگاه خود به نحوی نگاه ها را خیره می کند و لذتی در دل می افکند که تجربه اش مسرت بخش است. از جمله ی این جاذبه ها می توان به روستاهایی اشاره کرد که واقعا زیبا و جالب و دیدنی است. روستاهایی که هر یک با نوع معماری و چیدمان خاصی که دارند زندگی اهالی خود را به شکلی توصیف می کنند که معمولا درکش برای هر فرد شهرنشینی دشوار و البته جالب توجه است. امروز می‌خواهیم در مورد روستای تنگی سر از بهترین جاهای دیدنی کردستان صحبت کنیم.از جمله ی این روستاها، روستاهایی با معماری پلکانی است که تعداد آنها در استان کردستان کم نیست. روستاهایی که خانه هایش به شکل پلکان بر هم سوار شده و از دور که بنگریم تصور رفت و آمد در آن برایمان سخت است و روستا در مقابل چشمانمان مانند یک ماکت زیبا که تنها در رویا وجود دارد به نظر می رسد.
یکی از این روستاهای رویایی و فوق العاده چشم نواز روستای تنگی سر کردستان است که در نزدیکی شهر سنندج قرار دارد. روستایی با خانه هایی که اجازه ی قرارگیری بر یکدیگر را به هم داده اند و در کمال صلح و آرامش در جوار هم در حال زندگی اند. این روستا نیز یکی دیگر از ماسوله های منطقه ی غرب است که شاید برای عده ی زیادی از افراد ناشناخته باشد.

معرفی کلی
روستای پلکانی تنگی سر که در نوع خود ماسوله ای بسیار زیبا و البته تا حدی ناشناخته است در استان کردستان از غرب کشور ایران قرار دارد. تنگی سر را ماسوله گویند چون دارای معماری پلکانی است به این معنا که سقف هر خانه حیاط خانه ی دیگری است و بدین ترتیب خانه ها بدون اینکه هیچ مشکلی در رفت و آمد در آنها پیش اید بر روی هم قرار گرفته اند و چهره ای زیبا از ساخته ی دست بشر در دل وسیع طبیعت را پدید آورده اند. روستای تنگی سر با توجه به ویژگی های طبیعی و تاریخی که دارد یکی از دوازده روستای گردشگری استان کردستان می باشد. در پاسخ به این سوال که روستای تنگی سر کجاست باید عرض کنیم این روستا در 80 کیلومتری شهرستان سنندج به عنوان مرکز استان کردستان، در قلب کوه های سر به فلک کشیده ی شاهو و در بین دو شهرستان کامیاران و سنندج در دهستان گاورود، در ابتدای منطقه ی ژاورود شرقی (دوداو) قرار دارد و از جنوب به باغ های روستای نیر، از شمال به باغ ها و مراتع روستای بیساران، از غرب به باغ ها و مراتع روستاهای شیان و محراب و از شرق به مراتع روستاهای گواز و سریز می رسد. پس برای رفتن به روستای تنگی سر باید ابتدا به سنندج بروید. در ۶۸ کیلومتری سنندج به سه راه سو می رسید، تابلوی روستای تنگی سر را ادامه دهید تا به آن برسید.

علاوه بر معماری بی نظیر و فوق العاده زیبا و تماشایی یکی از جاذبه های روستای تنگی سر سنندج مراسمی است که هر ساله در ایام عید نوروز با یاری مردمان مهربان و خونگرم روستا برگزار می شود. مردمی که در اوج خوش برخوردی از مهمانان پذیرایی می کنند و آنان را با دل و جان میزبانند. مراسم روستای تنگی سر بسیار پر طرفدار است و عده ی زیادی برای شرکت در ان راهی این روستای دیدنی می شوند و جدای از مراسم از هوای پاک و مناظر اطراف و فرهنگ و سنت و هنر مردمان روستا و نیز از تماشای چیدمان خانه ها بر دل سخت کوه لذت فراوان می برند.

در کنار دیدن از روستای تنگی سر می توان از زیبایی های سنندج هم بهره برد. خانه کرد به عنوان بزرگترین موزه ی مردم شناسی قوم کرد در غرب کشور، مسجد جامع، عمارت های آصف دیوان و مشیر و خسرو اباد، مجموعه ی تفریحی ابیدر، بازار قدیمی سنندج، نظرگاه خضر زنده و خیلی مکان های دیگر که با دیدن از آنها می توانید لذت سفر خود را دوچندان کنید.

قدمت و وجه تسمیه ی روستای تنگی سر
متاسفانه هنوز مطالعات دقیق و علمی درباره ی قدمت و تاریخچه ی روستای تنگی سر انجام نشده است و از این بابت است که آن را ماسوله ای کمتر شناخته شده می خوانند، اما اهالی آن، قدمت روستای خود را متعلق به هزاران سال قبل می دانند و اعتقاد دارند که روستایشان زمانی شکل گرفته و به وجود آمده که افرادی در دل کوه شروع به ساخت خانه و منزل و سرپناه برای خود کرده اند و روستا کم کم توسعه یافته تا به شکل امروزی درآمده است.

راجع به اینکه چرا نام تنگی سر بر این روستا گذاشته شده نیز تحقیقات دقیق و علمی موجود نمی باشد اما طبق گفته ی اهالی روستا که البته چندان دور از واقعیت هم به نظر نمی رسد از انجا که این روستا در دره های پست و میان کوه های بلند قامت قرار گرفته و تنگه ای به شکل w را شکل داده نام تنگی سر بر آن نهاده شده است.

جاذبه های روستای تنگی سر
روستای تنگی سر کردستان جدای از معماری پلکانی جالب و زیبایش از موهبت های دیگری هم برخوردار است که هر یک در جایگاه خود یک جاذبه است که هر فرد گردشگر صاحب ذوقی را به سمت خود می کشاند و او را به تماشای این همه شگفتی دعوت می کند. در ادامه به برخی از این جاذبه ها اشاره شده و اندک مطلبی راجع به هر یک بیان می شود اما شنیدن کی بود مانند دیدن! پس پیشنهاد می شود به این دیار سفر کنید و از نزدیک با آن و حال و هوا و مردمانش اشنا شوید.

جاذبه ی اول: معماری پلکانی
اولین و مهم ترین جاذبه ی روستای تنگی سر معماری و چیدمان خانه های آن است. معماری که در برخی دیگر از روستاهای کردستان نیز به چشم می خورد. چیدمانی که چشمان بشر را مات و مبهوت نگه می دارد و او را به فکر فرو می برد. در این معماری خانه ها با مستقر شدن بر هم مانند یک مجتمع مسکونی واحد به نظر می رسند. شاید یکی از دلایل استفاده از چنین چیدمانی کمبود زمین برای ساخت خانه باشد که باعث می شود از بام هر خانه به عنوان حیاط برای خانه ای دیگر هم استفاده شود و دو خانه بدون اینکه ذره ای دچار اختلاف شوند از این زمین مشترکا استفاده کنند و این خود نشانی بر سخاوت و همبستگی و ذات خوب ساکنان روستاست. این در حالی است که هر خانه زمین کمی را برای خود تصاحب کرده تا دیگران نیز بتوانند در روستا سکونت کنند. دلیل کمبود زمین هم تعداد زیاد افراد روستا به سبب وجود باغ و باغات و مراتع در این منطقه است که موجب کمبود زمین کافی برای سکونت همه شده است. با توجه به اینکه خانه های روستا بر دامان کوه بنا شده اند ناخواسته در دام شیب تندی افتاده اند و ارتباط خانه های پایین تر با آنهایی که در بالا قرار دارند از طریق تعداد زیادی پله امکان پذیر است.

دومین جاذبه: کوچه های سرپوشیده

سومین جاذبه: وجود رودخانه ای پراب
هر کجا نامی از آبادانی و سرزندگی باشد بدون شک پای ابی روان و خروشان در میان است. در تنگی سر هم که اهالی روستا برای زندگی در آن دست و پا می شکنند رودخانه ای وجود دارد که در کمال صلابت از میان روستا می گذرد و همواره حیات را به اهالی ارزانی می دارد. این رودخانه بخشی از رود پر اب و معروف سیروان است. با ایستادن در بخش بالایی روستا می توان جنب و خروش رود را بهتر و بیشتر دید و از تماشای آن به وجد امد. رودی که ابش در این منطقه از اب چشمه هایی که همواره جاری اند تامین می شود.

جاذبه ی چهارم: کوه های بلند قامت
منطقه ی کردستان منطقه ای کوهستانی است و اکثر روستاهای ان در اطراف کوه قرار دارند اما برخی از آنها مانند تنگی سر در موقعیتی واقع شده اند که هر چهار طرف روستا را کوه های بلندقامتی محصور کرده و همین باعث شده تا منظره ای جالب و زیبا بر زمین خدا نقاشی شود و گردشگران از تماشای ان به دنیایی دیگر سفر کنند و در عالمی دیگر قدم بردارند.
جاذبه ی پنجم: چهره ی زیبای طبیعت و تنفس هوای پاک

تفریحات رایج گردشگران در روستا
با گشت و گذار در روستا می توان علاوه بر جاذبه های آن با مردم نیزآشنا شد، از غذاهای محلی آنها خورد و فرهنگ و سنت و زبان و شیوه ی زندگیشان را دریافت. با عکاسی از خود در دل طبیعت و ثبت مناظری که پیش روی قرار می گیرد و شما را وادار به گرفتن عکس می کند هم می توان خاطرات شیرین سفر را برای همیشه در ذهن ماندگار کرد، عکس هایی که می تواند بهترین یادگیری از این سفر رویایی باشد. فعالیت مثبت دیگری که سفر شما را خوش آب و رنگ تر می کند و فرد به فردتان را غرق در خوشی می گرداند بر پا کردن بساط پیک نیک برای یک گردش روزانه در دل سرسبز و شاداب طبیعت است.

اطلاعات بیشتری در مورد اهالی روستای تنگی سر
تعداد افرادی که در این ماسوله ی زیبا روزگار به سر می برند حدود 2000 نفر در قالب 500 خانوار است. شغل اکثر مردم روستا دامداری است و به سبب ان به تولید محصولات لبنی هم می پردازند. فعالیت دیگری که مردم روستای تنگی سر به آن مشغول اند کشاورزی و باغداری است، از جمله محصولات زراعتی و باغداری روستا می توان به توت و گردو اشاره کرد هر چند به دلیل صعب العبور بودن منطقه کشاورزی در آن تا حدی دشوار است. جدای از این موارد برخی از اهالی نیز با هنر دست خود کسب درآمد می کنند و به تولید صنایع دستی روی می آورند. زبان مردم تنگی سر کردی است. این مردم پوشش اصیل خود را جایگزین نکرده و همچنان لباس محلی کردی بر تن می کنند. مردم این منطقه بسیار خونگرم و مهمان نوازند که با سفر به آن می توان این را متوجه شد. روستای تنگی سر مراسمات سنتی جالبی دارد که از جمله معروف ترین آنها مراسم ایام نوروز است که واقعا جالب و دیدنی است. به طوری که همه ساله خیل عظیمی از جمعیت را به سمت این روستا فرا می خواند.

امکانات روستای تنگی سر
در این روستای نه چندان بزرگ سه مسجد به نام های مسجد جامع، مسجد هژاره و مسجد حضرت محمد (ص) بنا شده است که وجود آنها خود دلیلی بر ایمان و اعتقاد اهالی به اسلام و علاقه به علادت خداوند یکتاست. مورد بعدی دو مدرسه ابتدایی و راهنمایی است، متاسفانه در روستا مقطع دبیرستان تدریس نمی شود. ساختمان دهیاری، کتابخانه، دفتر مخابرات و پست بانک، خانه بهداشت، شرکت نفت و گاز، زمین فوتبال و والیبال و پارک کودک، شبکه آب و برق و پخش تعدادی از شبکه های تلویزیونی از دیگر امکانات روستای تنگی سر به شمار می رود.

آب و هوا و بهترین فصل سفر به روستا
آب و هوای روستای تنگی سر به دلیل قرارگیری روستا در میان کوه ها نمونه ی بارزی از اب و هوای سرد و کوهستانی استان کردستان است. بهترین فصل برای سفر به این روستا فصل بهار و تابستان است. البته پاییز روستا هم تماشایی است اما خوب هوایی سرد دارد و بارندگی ممکن است موجب بالا آمدن سطح آب رودخانه و ایجاد مشکلاتی در مسیر عبور و مرور شود. زمستان هم که با تن پوشی از برف چهره ی روستا را می پوشاند. حال اگر بخواهید در مراسم عید نوروز روستا شرکت کنید و غرق در شادی شوید بایستی در ایام نوروز و تقریبا در پنج روز اول آن به روستا سفر کنید.