مرکز جمهوری خودمختار نخجوان مقصد این باره سفر ماست. یکصد و چند کیلومتر مرز مشترک میان این دو سرزمین ما را بر آن داشته تا سری به زیبایی های کشور همسایه بزنیم. در این میان سری به آرامگاه یک بانو که نماد باشکوه و پرآوازه شهر نخجوان است، می زنیم. مقبره مومنه خاتون در نخجوان دلیل اصلی ما برای آغاز این سفر است. اگر علاقمندید سری به مقبره، آرامگاه مومنه خاتون بزنید و یا به دنبال رزرو هتل در نخجوان هستید حتما با ما همسفر شوید. 
نخجوان
شهر نخجوان مرکز جمهوری خودمختار نخجوان است. کشوری کوچک در کوهپایه های قفقاز که جزو خاک جمهوری آذربایجان است اما از نظر یکپارچگی خاکی، کاملا از این کشور جداست. این کشور کوچک زمستان های سرد و تابستان های گرمی دارد ولی مناطق جنگلی آن از آب و هوای معتد تری دارند. ایران، ارمنستان و ترکیه کشورهایی هستند که این جمهوری کوچک را احاطه کرده و با آن مرز مشترک دارند. در این میان رودخانه ارس فصل مشترک ما با نخجوان و یادگار روزهای تلخ معاهده ترکمنچای است. 
سرزمین نخجوان در طول تاریخ بارها میان ایران و رقیبان سیاسی آن روزگار دست به دست شده و محل پیکارهای بسیاری بوده است. ساسانیان، اشکانیان، مادها، هخامنشیان و حتی صفویان روزگاری بر این منطقه حکمرانی کرده اند. اسلام و ریشه های فرهنگ ایرانی در آداب و رسوم و ابنیه تاریخی از جمله عواملی هستند که عمیقا دو ملت را به هم پیوند می دهند. علاوه بر این قرابت و نزدیکی، وجود ابنیه تاریخی متعدد و البته طبیعت چشمگیر نخجوان سبب شده تا این جمهوری مورد توجه بسیاری از هموطنان ما قرار بگیرد. 
اگر قصد سفر به نخجوان را داشتید حتما مسیر زمینی مرز جلفا را انتخاب کنید. طبیعت خارق العاده این منطقه آنقدر چشم نواز است که بارها شما را به این سو خواهد کشاند. پایتخت این جمهوری کوچک، شهر نخجوان است که در چهل کیلومتری شهر مرزی جلفا قرار گرفته است. نخجوان را می توان خواهرخوانده شهر مراغه در تبریز نامید چرا که بسیاری از نمادهای معماری دوران سلجوقیان به وفور در مقبره های آن به چشم می خورد. بیایید سری به مهم ترین و مشهورترین نماد شهر نخجوان بزنیم.
آرامگاه مومنه خاتون
آدرس: نخجوان، خیابان نظامی گنجوی، خیابان آذربایجان، تفرجگاه عجمی
ساعات بازدید: 9 الی 18
هزینه بلیط: رایگان
بی شک نماد شهر مسلمان نشین نخجوان، مقبره مومنه خاتون است. آرامگاه مومنه خاتون در نزد مردم تمام جمهوری نخجوان از جایگاه والایی برخوردار است. چیزی که از همان ابتدا می بینیم یک برج بلند چند ضلعی با سقفی مسطح در یک فضای باز و سر سبز است که درست در مرکز شهر قرار گرفته است.
در نگاه اول ارتفاع برج بالای 15 متر به نظر می آید اما برج روبروی شما یک برج 25 متری است که در ابتدا 32 متر ارتفاع داشته و به مرور زمان دچار فرسایش شده و تا 25 متر کاهش یافته است. این برج تاریخی متعلق به قرن دوازدهم میلادی است اما اگر ظاهر آن خیلی نونوار به نظر می رسد به دلیل بازسازی دقیق و گسترده ای است که از سال 1999 تا 2003 میلادی انجام گرفته است. 
برج تماما از جنس آجر است و کاشی های آبی فیروزه ای آن را زینت داده اند. تمام آجرها در نهایت ظرافت تراش خورده و کل بنا را در برگرفته اند. نقش های روی دیوارهای برج چنان نمای جذابی را ایجاد کرده اند که از دیدنشان سیر نمی شوید.
اشکال هندسی که روی آجرها در هم پیچ و تاب خورده اند، آیات قرآن، اسما متبرک و خط کوفی که با اشکال هندسی درآمیخته، بر روی بدنه برج به چشم می خورند که بر زیبایی و چشم نوازی هر چه بیشترش افزوده اند.
اشکال هندسی از ضلعی به ضلع دیگر متفاوتند اما این تفاوت اصلا به چشم نمی آید. ظرافت در تمام قسمت های برج به چشم می خورد و نام مبارک الله زینت بخش نهایی هر ضلع از این مقبره زیبا است. مقبره مومنه خاتون در میان جهانیان به شاهکار معماری قرون وسطی شهره است.
یک گشت کلی دور برج نشان از ده ضلعی بودن آن دارد. معمار مشهور این برج عجمی ابن ابوبکر نخجوانی بوده که آن را به دستور آتا بیگ شمس الدین ائل دنیز ساخته است. این مقبره بر روی معماری مقبره هایی که بعد از این بنا ساخته شده اند تاثیر فراوانی گذاشته است و در فهرست آثار جهانی یونسکو به عنوان یکی از آثار ارزشمند نخجوان به ثبت رسیده است. آرامگاه در بین بومیان به گنبد آتابی شهره است. حتما می پرسید چه کسی در این مقبره زیبا آرام گرفته است؟
مومنه خاتون
تنها تاج محل هند نمایانگر عشق و وفاداری یک پادشاه به همسرش نیست. مومنه خاتون همسر مسلمان، سیاستمدار، باوفا و بسیار دانای طغرل دوم، از سلسله پادشاهان سلجوقی، بوده است. پادشاه پس از مرگ همسرش دستور ساخت این مقبره زیبا را صادر کرده است. ساخت این مجموعه حتی پس از مرگ پادشاه نیز ادامه پیدا کرده و نهایتا در زمان قزل ارسلان، پسر مومنه خاتون به پایان رسیده است.
برخی بر این باورند که پادشاه و پسرش نیز بعد از مرگ در همین مکان به خاک سپرده شده اند اما سال ها بعد پیکرشان بنا به دلایلی به روسیه انتقال یافته است. لوحی به خط کوفی بر سر ورودی مقبره نصب شده است که نشان از تاریخ پایان ساخت مجموعه دارد. کتیبه ای دیگر حاوی نام معمار بنا است. جمله ای با مفهومی جالب بر روی این مقبره نقش بسته است که مضمونش فانی بودن انسان ها و به یادگار ماندن این بنا در طول تاریخ است.
داخل مقبره مومنه خاتون
بیایید از درب هلالی و کمی آسیب دیده بنا وارد آرامگاه شویم. اغلب آرامگاه های نخجوان از دو قسمت سرداب و نمازخانه تشکیل شده اند. مقبره مومنه خاتون نیز از این امر مستثنی نیست. در بدو ورود یک درب به سرداب و دیگری به قسمت نمازخانه منتهی می شود.
در طبقه بعدی به وضوح استوانه ای بودن محیط را حس می کنید. اینجا دیگر خبری از مقبره و یا عبادتگاه نیست بلکه پر از قاب عکس هایی است که قرار است اطلاعاتی را در اختیار شما قرار بدهند. 
تصویری بزرگ از یک بانو در مرکز توجهات است. سه پنجره کوچک در انتهای سقفی که برخلاف نمای بیرون نوک تیز به نظر می رسد نور را به داخل هدایت می کنند. نمای بیرون بسیار جذاب تر است اما حال خوش بنا در درون آن نیز القا می شود.
فضای بیرونی مقبره
بازدید از آرامگاه چیزی در حدود سی دقیقه زمان می برد اگر وقت کافی داشته باشید می توانیم گشتی در اطراف آرامگاه بزنیم. در یک فضای وسیع در کنار مقبره تعداد زیادی مجسمه سنگی به چشم می خورد که در نگاه اول شنا به نظر می رسد. بله، شیرهای سنگی! شبیه مجسمه هایی که در برخی مناطق کشورمان به عنوان سنگ مزار مورد استفاده قرار می گرفته است.
این مجسمه های سنگی در واقع سنگ مزار هستند و این محوطه بزرگ یک موزه روباز از سنگ قبرهاست که برخی به شکل قوچ، برخی به شکل صندوق، برخی بز و برخی به شکل و شمایلی متفاوت تر در کنار هم فضای جالبی را رقم زده اند. این سنگ ها متعلق به مناطق مختلف شهر نخجوان است که برای بازدید عموم در این ناحیه دور هم گردآوری شده است. فضای سبز اطراف مقبره مومنه خاتون نیز محل مناسبی برای برپایی پیک نیک خانواده های نخجوانی است.
کمی آن طرف تر درست پشت مقبره مومنه خاتون یک موزه جذاب به نام موزه فرش قرار دارد. موزه فرش در بنایی به نام سرای احسان خان قرار گرفته که متعلق به قرن هجدهم است.کاخ توسط آخرین خان از سلسله خوانین نخجوان ساخته شده است و چند دهه است که به عنوان موزه فرش مورد استفاده قرار می گیرد. بازدید از این موزه رایگان است.
سایر جاذبه های نخجوان
نخجوان بیشتر شبیه یک خانقاه و یا عبادتگاه است. لیست جاذبه های این شهر پر از مساجد و مقبره های تاریخی است.
یکی از جاذبه های جذاب نخجوان غاری است که به عقیده مردم آن، محل به خواب رفتن اصحاب کهف است. البته اینکه غار اصحاب کهف دقیقا در کدام منطقه بوده همانند یک راز سربسته است اما این غار نزد مردمان این منطقه از ارزش والایی برخوردار است و اگر سری به آن بزنید حتما چند نفری را در حال اقامه نماز خواهید دید. برخی از مردم نذورات و حتی قربانی هایشان را نیز به این مکان می آورند. منظره طبیعی مسیر منتهی به غار بسیار زیباست اما راه دستیابی به آن آنقدرها هم آسان نیست. قریب به چهارصد و اندی پله شما را تا رسیدن به ورودی غار همراهی می کنند. 
یکی دیگر از جاذبه های پرطرفدار نخجوان مقبره ای است که منتسب به حضرت نوح(ع) است. گرچه مقبره های متعددی در گوشه هایی دیگر از این جهان منتسب به این پیامبر بزرگوار هستند. مقبره متعلق به قرن ها پیش است و باز به همان سبک آرامگاه مومنه خاتون از دو بخش تشکیل شده است. بنابر اعتقاد مردم این منطقه کوه آرارات که در نزدیکی این مقبره قرار دارد محل فرود کشتی حضرت نوح بوده است. 
کمی آن طرف تر یکی دیگر از آثار تاریخی نخجوان به نام قلعه کهنه قرار دارد که مورد بازسازی قرار گرفته و بازدید از آن خالی از لطف نیست.
مقبره گلستان، مقبره قره باغلار، خرابه گیلان، مقبره یوسیف کوسیر اوغلی، خانقاه الینجه در کنار بسیاری از مساجد تاریخی همانند مسجد جامع نخجوان از دیگر جاذبه های تاریخی این منطقه است که زمینه مذهبی دارند.
معدن دوزداغ که یک معدن متروکه نمک بوده اما به دلیل خواص درمانی بی شمارش تبدیل به یک مرکز درمانی شده از دیگر جاذبه های پرآوازه منطقه است. نمای داخلی این معدن نمک بسیار جذاب است و افراد بسیاری از سراسر دنیا برای استفاده از مواهب این غار خود را به آن می رسانند.
بوزخانا، حمام اسماعیل خان، قلعه بابک، کاروانسرای جوغا تنها بخشی از جاذبه های تاریخی نخجوان هستند که می توانید سری به آن ها بزنید.
اقامت در نخجوان
اگر به دنبال اقامت در نخجوان و رزرو هتل چند ستاره هستید، فقط چند هتل محدود پیش روی شماست که البته خدمات بسیار مناسبی را ارائه می دهند. در این میان هتل تبریز یک سر و گردن از بقیه هتل ها بالاتر است، اما اگر به فکر اقامتی ارزان تر و مقرون به صرفه تر هستید سری به هاستل ها بزنید.
