شب یلدا، تاریخچه و آداب و رسوم

 مراسم این شب از هزاران سال پیش تا کنون به صورت با شکوهی در میان مردم برگزارمی‌شده است. در این شب آداب و رسومی وجود داشته که به مرور زمان دچار تغییرات زیادی شده‌اند. خیلی از این آداب و رسوم نیز از بین رفته و اضافه شده‌اند. در ادامه به برخی از این رسوم زیبا اشاره می‌کنیم:

آتش روشن کردن در یلدا

در باور مردمان گذشته آتش نماد روشنی و رهایی از نحسی‌ها و زشتی‌ها بوده است. به همين خاطر مردم در شب چله برای داشتن احساسی خوشايند و دوری از پلیدی‌ها آتش برمی‌افروختند تا مجلسی صمیمی‌تر و گرم‌تر در کنار همدیگر داشته باشند.

قصه خوانی و مثل گویی در شب یلدا

يكی از آداب زیبا در جشن شب يلدا خواندن قصه برای سپری کردن آخرین شب پاییز بوده است. افراد قديمی و مسن‌تر قصه‌هایی جذاب از ديو و پری كه شنيدنشان برای افراد كم سن و سال جذاب بوده می‌خواندند. جالب است بدانید با توجه به فرهنگ‌های مختلف در هر شهری قصه‌هایی متفاوت ازسوی بزرگان نقل می‌شده است. به عنوان مثال خواندن داستان های شاهنامه در بين مردمان خراسان و خواندن قصه زیبای حسین کرد شبستری در میان آذربایجانی‌ها بسیار شهرت داشته است.

فال حافظ شب یلدا

یکی دیگر از برنامه‌های شب یلدا که از دیرباز تا به امروز بسیار رواج داشته است، حافظ‌‌خوانی یا همان گرفتن فال حافظ است. در بلندترین شب سال از سوی بزرگترهای مجلس برای دیگر افراد فال حافظ گرفته می‌شود. مخاطب فال نیت می‌کند و بزرگ مراسم کتاب غزلیات حافظ را به نیت او باز و اشعار زیبای آن را با صدای رسا و و گیرا نقل می‌کند.

شاهنامه خوانی در شب یلدا

شاهنامه خوانی نیز در گذشته مورد استقبال زیاد مردم قرار می‌گرفته است. در درازترین شب سال نیز اشعار زیبا، روان و حماسی شاعر شیرین سخن فردوسی از سوی افراد بزرگ‌تر و باسوادتر نقل می‌شده است. ناگفته نماند زمانی که این اشعار با صدایی بلند و به شیوه نقالی ذکر می‌شوند اشعار زیبایی و صلابتی دو چندان می‌گیرند.

سفره شب یلدا شامل چه چیزهایی است؟

میزبان بر سر سفره این شب انواعی از خوراکی های لذیذ را برای پذیرایی از مهمانان تداراک می‌بیند. میوه ها و آجیل ها نمونه‌هايی از اين خوراكی‌ها هستند. در ادامه در اين مورد بيشتر توضيح می‌دهيم:

چیدمان سفره شب یلدا

میوه و آجیل از اجزای تشکیل دهنده سفره شب چله هستند. در گذشته نیز علاوه بر میوه و آجیل های آن زمان که در اصطلاح زرتشتیان لرک نام داشتند، با گذاشتن  وسایل دیگری مانند عطردان، آتشدان و بخوردان زیبایی دو چندان به سفره‌های خود می‌دادند.

میوه های مخصوص شب یلدا

همانگونه که همه ما می‌دانیم انار اصلی‌ترین میوه مورد استفاده دراین شب است. اما اینکه چرا این میوه از زمان  گذشته تا به امروز همچنان عضو جدایی ناپذیر سفره‌های ما ايرانيان است، دليلی محكم و خاص دارد. زیادی دانه های انار نماد زیادی، برکت و فراوانی و سرخی این میوه زیبا نمادی از شادی و صمیمیت در میان مردم بوده است.

هندوانه نیز از دیگر میوه های این سفره زیبا و رنگارنگ است. با این که خوردن این میوه در فصل زمستان به خوشمزگی و دلچسبی در فصل تابستان نیست اما به دلیل رنگ قرمز و یادآوری گرمای تابستان از آن استفاده می‌شود.

آجیل ها و تنقلات خوشمزه شب یلدا

پسته، تخمه، بادام زمینی و درختی، انجیر خشک، توت، کشمش، نخود و… از جمله تنقلات اصلی در جشن شب یلدا محسوب می‌شوند. البته از خوراکی و دسرهای شیرین دیگر نیز مانند پشمک، شیرنی‌های محلی و.. هم برای زیبایی هر چه بیشتر سفره شب یلدا استفاده می‌کنند.

بردن شب یلدایی برای تازه عروس ها

بردن هدیه يلدا برای تازه عروس از زمان‌های دور در ميان مردم رايج بوده است. آخرین شب پاییز كه يكی از خاص‌ترين شب ها برای تازه عروس و داماد‌ها است به  زیبایی هر چه تمام‌تر از طرف خانواده داماد برگزار می‌شود.

در شب چله از طرف خانواده داماد هدایایی متنوع و زیبا آماده می‌شود. این هدایا در سینی‌هایی بزرگ با تزئینی زیبا روانه خانه عروس و داماد می‌شوند. عروس و داماد نیز با استقبالی گرم از مهمانان پذیرایی می‌کنند.

ناگفته نماند رسم هدیه بردن در بلندترین شب سال شهرهای مختلف کشورمان متفاوت است. در برخی شهرها به جای قرار دادن هدیه در سینی آنها را در سبدهای چوبی با تزئیناتی خاص می‌گذارند. ولی در مجموع می‌توان گفت این رسم در بین تمام ایرانیان به شیوه‌ها و سلایق متفاوت برگزار می‌شود.

هدايای متنوع درازترین شب سال كه راهی خانواده عروس و داماد می‌شود از تنوع بالایی برخوردار است:

• کله قند یکی از این هدایا است. شما می‌توانید این هدیه شیرین راکه نماد شیرین کامی عروس و داماد است به شیوه‌های مختلف تزئین کنید.
• میوه ها یکی دیگر از هدایای ارسالی به خانه عروس و داماد هستند. میوه هایی مانند هندودانه و انار را می‌توانید به طرز زیبایی تزئین كنید و جلوه خاصی به آنها دهید.
• پارچه یکی از هدایای زیبا برای هدیه به عروس و داماد است.
• در صورت داشتن توان مالی طلا نیز یکی دیگر کادوهای ارسالی به خانواده عروس و داماد است.
• از پول نقد نیز می‌توان برای دادن کادو به تازه‌عروس و دامادها در شب چله استفاده کرد. با دادن این کادو عروس خانوم‌ها می‌توانند به سلیقه خود اقدام به خرید کنند.
• کتاب حافظ را نیز می‌توانید در کنار سایر هدایای مالی برای هدیه به عروس و داماد در نظر بگیرید.

ناگفته نماند تمام هدایای بالا را طبق نظر و سلیقه خود می‌توانید تزئین و یا از کمک افرد حرفه‌ای استفاده کنید.

بازی های شب یلدا

يکی از ویژگی‌های شب یلدا جمع شدن اقوام در کنار یکدیگر است. زمانی که این گردهمایی با انجام بازی های گروهی همراه می‌شود لذتی دو چندان برای مهمانان به ارمغان می‌آورد. از جمله سرگرمی‌های که می‌توان به راحتی و با امکاناتی اندک در جشن شب یلدا انجام داد، حافظ و شاهنامه خوانی، پانتومیم، گل یا پوچ، یه قل دو قل، بازی‌های حدسی، مشاعره و بسیاری از بازی‌های خلاقانه دیگر  است.

آداب و رسوم شب یلدا در شهرهای مختلف ایران

آداب و رسوم شب یلدا در آذربایجان

آداب و رسوم شب یلدا در گیلان

آداب و رسوم شب یلدا در کرمان

آداب و رسوم شب یلدا در تهران

آداب و رسوم شب یلدا در اصفهان

جشن شب یلدا در سایر شهرهای ایران