قلعه ناصری ایرانشهر

کشور ما مملو از زیبایی ها و جاذبه های منحصر به فردی است که چشم بازدیدکنندگان را به خود میخکوب می کنند. ایرانشهر که در سیستان بلوچستان یکی از استان های جنوبی ایران قرار گرفته، سهم به سزایی در این جاذبه های دیدنی دارد. شهری با آداب و رسوم خاص و متفاوت و با غذاها و ترشی های بسیار خوشمزه که بر ارزش آن می افزاید. دیدنی های ایرانشهر با مردمانی بسیار گرم و صمیمی به همین جا ختم نمی شود، بلکه دارای اماکن تاریخی است که همگی بیانگر قدرت، اصالت و تمدن این شهر دیدنی هستند. شما می توانید با اقامت در یکی از هتل های ایرانشهر مانند هتل قصر ایرانشهر، بدون دغدغه برای اقامت به این شهر قدم بگذارید و در این خطه از سرزمین ایران، لحظات خوشی را سپری نموده و خاطرات ماندگاری را بسازید. ازجمله مکان هایی که می توانید هنگام سفر به ایرانشهر در الویت قرار دهید که حتما از آن دیدن کنید، قلعه قاجاری یا قلعه ناصری ایرانشهر است. قلعه ای که با وجود تمام شباهت هایی که به قلعه ها و دژهای تاریخی دارد، تفاوت ها و ویژگی های خاص خودش را نیز داراست و از دیدن آن پشیمان نخواهید شد. در ادامه با معرفی این بنای تاریخی پررمزوراز که جای جای آن نشانگر هنر و معماری ایرانی است با ما همراه شوید.

در گذشته دور یکی از رسومات و اقدامات اساسی که شاهان هر حکومت می بایست انجام می دادند، ساختن قلعه در سراسر قلمرو خود با هدفی مشخص بوده است. این بناها که به نوعی پایگاه نظامی و سیاسی آن حکومت به شمار می رفته، برای هر حاکم بسیار مهم و حائز اهمیت بوده است و شاهان قاجاری نیز از این قاعده مستثنی نبوده اند. به دلیل دور بودن ناصراالدین شاه قاجار به ایرانشهر پیشنهاد ساخت قلعه در این شهر را حاکم سیستان و بلوچستان آن زمان به شاه میدهد و ناصرالدین شاه هم فورا قبول کرده و دستورش را صادر می کند. قدمت این دژ حدودا به 130 سال قبل برمیگردد یعنی در سال 1264 که تصمیم به ساخت قلعه گرفته شد. همانطور که بیان شد تمام قسمت های قلعه ناصری نشاندهنده هوش سرشار و هنر معماری هنرمند و معمار مشهور و بنام آن زمان یعنی استاد حسین معمار باشی کرمانی است.

مدت زمانی که معماران ایرانی به سرپرستی استاد حسین مشغول ساخت این اثر تاریخی مهم که هم در گذشته وهم در زمان حال مورد توجه همگان بوده، هفت سال است. بعد از اتمام ساخت این بنا به دلیل اینکه دستور ساخت از سمت ناصرالدین شاه صادر شده بود به قلعه ناصری شهرت یافت. باید بگوییم که قلعه برای پادشاهان قاجاری آنچنان که باید خوش یمن نبود زیرا طولی نکشید که رضاشاه پهلوی قدرت را به دست گرفت و این قلعه را تسخیر کرد و نامش را هم به قلعه ایرانشهر تغییر داد؛ از این رو دیگر این بنا کارکرد قبلی خود را نداشت بلکه تبدیل به پادگان و بعد هم به مدرسه شد. در هر صورت مهم نبود که قلعه در تسخیر چه کسی بود مهم این بود که این بنای مهم با آن دیوار های بلند و با صلابت که دور تا دورش کشیده شده بود، منفعت زیادی به مردم ایرانشهر می رساند. هر چند که با زوال حکومت پهلوی این پایگاه مهم نظامی نادیده گرفته شد و مدتی بدون استفاده و متروک باقی ماند و همین امر هم باعث تخریب قسمت هایی از این بنای زیبا گشت؛ اما با همه این تفاسیر قسمت اعظم و مهم این قلعه وسیع همچنان پابرجا به جا مانده است.

حالا دیگر زمانش رسیده که به سراغ طراحی و معماری قلعه برویم. این اثر مهم تاریخی مانند تمام قلعه های آن زمان، با مصالح مشابه یعنی خشت و گل ساخته شده و آجرهای بسیاری روی هم قرار گرفته اند تا دیوار هایی با ارتفاع تقریبا هفت متر که دیوارهای بلندی به حساب می آیند، ساخته شوند. مطمئنا برای ساخت این اثر تاریخی مصالح و مواد بسیاری به کار رفته است زیرا وسعت قلعه بسیار زیاد و حدود 36000 متر بوده و دارای 9 برج برای دیده بانی نیز است.

این قلعه تاریخی تمام قسمت ها و ویژگی هایی که یک قلعه باید داشته باشد را دارا است که این بخش ها شامل حوض خانه های بسیار بزرگ، شاه نشین و مهمان خانه های مجلل که با نقش و نگارهای بسیار زیبا مزین شده اند. سربازخانه که جزو مهم ترین قسمت قلعه به شمار می رود در این دژ مستحکم وجود دارد؛ همچنین نمی توان از حمام های متعدد، اصطبل ها و انبارهای قلعه نیز چیزی نگفت. اگر بخواهیم در مورد معماری قلعه ناصری بگوییم می توانیم به دیوارهای بیرونی آن اشاره کنیم که همگی با الهام گرفتن از اشکال هندسی به بهترین شکل ساخته شده اند. معماران ایرانی قسمتی را به شکل دایره و نیم دایره که اغلب در بالای برج قابل مشاهده است در آورده اند و در قسمتی دیگر خشت و گل ها را با هنرمندی تمام به شکل دیگری یعنی لوزی در آورده اند. در بخش دیگر دیواره های قلعه شکل های مثلثی بسیار ظریف و بی نقصی را می بینیم که زیبایی این بنا را به سر حد کمال رسانده اند. پنجره ها و قسمت هایی که برای نور خورشید تعبیه شده اند نیز به زیبایی طراحی شده و جلوه گری می کنند.

همه این اشکال هندسی با ظرافت و هنرمندی مثال زدنی که مخصوص معماران ایرانی است، کنار هم قرار گرفته اند و دیوارهای نسبتا بلند قلعه همگی با مصالح درجه یک ساخته شده اند که بعد از یک قرن در برابر گرما و سرما و بلایای طبیعی، همچنان سرپا مانده اند و مجموعه ای بسیار زیبا و دل انگیز را به وجود آورده اند. سالیانه افراد زیادی برای مشاهده این جلوه های هنری به ایرانشهر سفر می کنند. هر چقدر که از زیبایی ها و معماری خاص این اثر ماندگار بگوییم آنگونه که باید نمیتوانیم تمام جاذبه های دیدنی اش را به تصویر بکشیم پس از شما می خواهیم که خودتان برای دیدن این هنرمندی مردمان کشورمان قدم به سیستان و بلوچستان و شهر با تمدن ایرانشهر بگذارید تا از مشاهده این شهر و مکان های تاریخی و دیدنی اش از جمله قلعه ناصری، لذت ببرید.

همانطور که می دانید سیستان و بلوچستان یکی از استان های جنوبی کشورمان است که به سبب موقعیت جغرافیایی دارای آب و هوایی گرم و خشک می باشد؛ از این رو سفر به این خطه در فصول گرم سال مانند تابستان توصیه نمی شود. برای آنکه اوقات خوشی را تجربه کنید می توانید فصل بهار یا اوایل پاییز را برای سفرتان انتخاب کنید.