چهارشنبه سوری چیست؟ (آداب و رسوم)
چهارشنبه سوری از دو واژه ی چهارشنبه که یکی از روزهای هفته به شمار می آید و سوری که به معنی جشن و پایکوبی می باشد، تشکیل شده است. این جشن به جشن مبارزه با تاریکی نیز معروف است و به نوعی طلایه دار نوروز به شمار می آید. آئین چهار شنبه سوری در شب چهارشنبه ی پایانی سال برگزار می شود. این جشن در کنار بر پایی مجالس شادمانه، دارای آئین های مشخص بوده که در طی زمان پایبندی به آنها کمرنگ تر شده و در حال حاضر شکل سنتی آن بی رنگ شده است. این آئین در ادوار مختلف ایران برگزار می شده است و امروزه نیز در تمامی نقاط این سرزمین بر پا می شود. افروختن آتش، قاشق زنی، فال گوش ایستادن، کوزه شکنی، گره گشایی و آجیل مشکل گشا که هر کدام از آنها اصول و روش های منحصر به فرد خود را دارند، از آئین های اصلی چهارشنبه سوری به شمار می آیند. 
عنصر بنیادین و اصلی آئین چهارشنبه سوری، آتش می باشد. بر پا داشتن سه کپه آتش، اشاره به سه پند بزرگ ایرانیان باستان (پندار نیک،کردار نیک،گفتار نیک) داشته است. و مردم با توجه به این نیت از روی آتش می پریده اند. و با گفتن عباراتی نظیر «زردی من از تو، سرخی تو از من» و « غم برو شادی بیا، محنت برو روزی بیا» نگرانی ها، رنج ها و بیماری های سال گذشته را به آتش سپرده و با آرامش خیال و شعف به استقبال نوروز می رفته اند. در برخی موارد نیز هفت کپه آتش بر پا می شده است و این نشان از تقدس عدد هفت در ایران باستان داشته است. در خاتمه بر این باور بودند که خاکستر آتش چهارشنبه سوری نحس است. چرا که افراد با پریدن از روی آن، بیماری و زردی خود را به آتش داده و در مقابل سرخی و شادابی آتش را دریافته اند. و معمولا زنان با جمع نمودن خاکستر، آن را در سر چهار راه ها قرار داده و یا در آب روان می ریزند. و هنگامی که به خانه باز می گردند، به اهل خانه می گویند که از عروسی آمده و تندرستی و شادابی را برای اعضای خانواده به ارمغان آورده اند. سپس از او استقبال شده و اینگونه تندرستی و شادی سال آینده را به درون خانه منتقل می نمایند.
قاشق زنی نیز یکی دیگر از رسوم چهارشنبه سوری به شمار می آید. دراین رسم دختران و پسران جوان با پوشاندن صورت خود توسط پارچه و زدن قاشق به کاسه بر در خانه ی دوستان، همسایگان و نزدیکان رفته و اهل خانه با شنیدن این صدا به بیرون از خانه آمده و کاسه های آنان را از شیرینی، شکلات و آجیل چهارشنبه سوری و نیز در برخی موارد پول پر می نمودند. گفته شده است که زند اوستا به این آئین اشاراتی داشته و آن را استفاده ی ارواح از زبان بدنی به جای زبان گفتار می داند.
فال گوش ایستادن نیز از دیگر رسوم رایج چهارشنبه سوری به شمار می آید. در این رسم دختران جوان نیت نموده و در پشت دیوار ها و یا راه ها به صحبت های رهگذران گوش می دادند و با تفسیر سخنان آنها، همانند یک فال پاسخ نیت خود را می یافتند. امروزه این رسم کاملا منسوخ شده و کسی آن را به جای نمی آورد. از رسوم کهن دیگر در این خصوص، خوردن آجیل مشکل گشا می باشد. در گذشته پس از بر پایی آتش و پایان آن، افراد خانواده، دوستان و نزدیکان در کنار یکدیگر جمع شده و دانه های کدو، تخم هندوانه، پسته، بادام، فندق، تخم خربزه، شاهدانه و گندم را که از زمستان باقی مانده بود، بر روی حرارت آتش قرار داده، با نمک متبرک نموده و آنگاه می خوردند. این رسم نیز امروزه منسوخ شده و آجیل های خریداری شده از مغازه ها جایگزین آن شده است. 
کوزه شکنی نیز در گذشته یکی دیگر از رسوم رایج چهار شنبه سوری به شمار می رفته است. آنها کوزه های سفالین کهنه ی خود را از بام خانه ها به پایین می انداختند و آنها را می شکستند و اینگونه کوزه ی نو را جایگزین می نمودند. این رسم هم اکنون نیز در برخی نواحی ایران معمول بوده و بر این باورند که بلاها و قضاهای بد در طول سال، در کوزه متراکم می شود و با شکستن آن می توان این بلایا را دور نمود.
چهار شنبه سوری در ایران باستان
جشن چهار شنبه سوری یک بازتاب از چندین آداب و رسوم مردمان ایران باستان به شمار می آید. این جشن که آمیزه ای از رسوم مختلف و متفاوت است، همانطور که در قبل نیز ذکر شد، در آخرین چهارشنبه ی هر سال بر پا می شده است. از گذشته های دور ایرانیان تلاش می کردند تا با خانه تکانی، شستشو و اجرای مراسم چهارشنبه سوری به استقبال نوروز رفته و در شادی با یکدیگر شریک شوند. شب چهارشنبه سوری به شب چهارشنبه ی سرخ نیز معروف است. و نخستین جشن پیش از نوروز به شمار می رود. بر اساس آئین کهن ایرانی، در شب چهارشنبه ی آخر سال، آتش بزرگی بر پا می شده است و تا صبح فردا و هنگامی که خورشید طلوع می نمود، این آتش روشن باقی می مانده است. در این آئین مردم با عنوان نمودن جملاتی نظیر اینکه از آتش می خواستند تا زردی، بیماری، رنج ها و مشکلاتشان را از بین برده و سرخی، گرمی و نیز نیرویی جدید را در آغاز سال به آنها ببخشد.این جملات علاوه بر دور نمودن رنج ها و بیماری ها می تواند اشاره به تطهیر و پاکسازی مذهبی نیز داشته باشد.
یکی از منابعی که به این آئین اشاره نموده است، شاهنامه ی فردوسی می باشد. این مساله نشانگر قدمت جشن چهارشنبه سوری بوده است. برخی از صاحب نظران آئین چهارشنبه سوری را بسیار قدیمی تر از دین زرتشت معرفی نموده و معتقدند این مراسم قبل از آن نیز بر پا می شده است. و به نوعی این جشن را یکی از جشن های ایران در قبل از مهاجرت آریایی ها معرفی می نمایند. اما می توان اظهار داشت که ارتباط آتش با آئین زردشت و پاسداشت آن توسط پیروان این آئین نمی تواند بی ارتباط با آنها باشد. هر چند که آئین ها و آداب ور سوم در گذر زمان دستخوش تغییرات شده و رنگ و بوی منطقه ای به خود می گیرد.
فلسفه چهار شنبه سوری
جشن چهارشنبه سوری همانند سایر جشن های باستانی ایران دارای فلسفه و جوهر وجودی می باشد. آتش در باور ایرانیان نماد پاکی، طراوت، تندرستی، زندگی و سازندگی به شمار می رفته است و آن را به عنوان بارزترین نماد خداوند بر روی زمین می شناختند. در فرهنگ پارسی، چهارشنبه سوری به منزله ی پیش درآمد و مقدمه ی عید نوروز به شمار می رفته است، که در طول تاریخ قبل از تحویل سال نو، بر پا می شده است. این آئین امروزه نیز در بین اقوام مختلف ایرانی از جایگاه خاصی برخوردار است.
از آنجا که تاریکی، ظلمت، بدی ها و زشتی ها نماد اهریمن به شمار می رفته است، لذا با بر افروختن آتش تلاش بر آن بوده تا به روشنی معرفت در روح و جان راه یافته و آثار نامبارکی را پاک نمایند. این آئین باستانی که در فرهنگ سرزمین ایران پایدار مانده است، با خرد، اخلاق و منش نیاکان ما در آمیخته بوده و ایمان به یگانه ی هستی، امید به زندگی و نبرد با اهریمنان را تداعی می نماید، که در قالب نمادها و آئین های متفاوت نمایشی به اجرا در آمده است.
جشن چهار شنبه سوری که یک آئین کهن و زیبای ایرانی است، در گذر زمان دستخوش تغییرات بسیاری شده است. و می توان عنوان نمود که بیشتر آئین های اصلی و فرعی خود را از دست داده است. در برخی موارد آتش بازی های خطرناک و نیز میهمانی های خانگی جایگزین آن شده است. اما با تمامی این موارد، این آئین هر ساله در جای جای سرزمین ایران بر پا می شود. و تلاش بر این است که سنت های دیرینه ی آن پا بر جا باقی بماند.
