تاریخ شناسان معتقدند که بر اساس کتیبه نصب شده بر سر در مسجد، این بنا در سال ۸۴۵ ه.ش ساخته شده است. البته تاریخ نصب این کتیبه مربوط به سال ۸۷۰ ه.ق است. در این سال ابوالمظفر جهانشاه بن قره یوسف، یکی از مقتدرترین شاه های سلسله قراقویونلوها بر تبریز حکومت می کرد. جان بیگم خاتون، دختر (به گفته برخی مورخان همسر) جهانشاه دستور ساخت مسجد کبود را صادر نمود.
نظارت بر نحوه ساخت این بنا بر عهده عزالدین بن ملک قاپوچی بوده است. او یکی از معماران به نام آن دوره بوده است، از همین رو ساخت این مسجد مهم را به او محول کرده بودند.
معماری مسجد کبود:
سبک معماری این مسجد بسیار خاص و زیبا است. کاشی کاری بی نظیر این بنا آن را به یکی از مهم ترین آثار اسلامی معاصر تبدیل نموده است. کاشی های لاجوردی رنگ به کار رفته در تزیین این مسجد، سبب شده تا همه مسجد کبود را با نام فیروزه اسلام بشناسند.
از سبک معماری آذری در ساخت جای جای مسجد کبود استفاده شده است. این بنای آجری یادآور خاطرات تاریخی زیادی می باشد. صحن این مسجد وسعت زیادی دارد و مربع شکل است. بر اساس معماری اسلامی، حوضی در صحن ساخته شده تا وضو گرفتن در آن انجام گیرد.
اتاق های زیادی در اطراف مسجد وجود دارد که اغلب توسط مستمندان و یا محصلان مورد استفاده قرار می گرفته است. یکی از شاخصه های مسجد کبود، وجود دو گنبد مجزا در آن است.
گنبد اصلی مسجد بر روی صحن بزرگ و گنبد جنوبی بر روی صحن کوچک جنوبی ساخته شده است. گنبد ابتدایی این مسجد یکی از بزرگترین گنبدهای آجری قرن نهم به شمار می رفت که قطری به اندازه ۱۷ متر و ارتفاعی ۲۰ متری داشت. بخشی از سقف این مسجد با استفاده از طلا و لاجورد تزیین شده است.
البته هفت گنبد کوچکتر نیز وجود دارد که سقف شبستان های اطراف مسجد را تشکیل داده است. در ساخت هیچ یک از گنبدها سازه ای به جز آجر استفاده نشده است. این امر برای بسیاری از معماران امروزی عجیب است.
در قسمت جنوبی صحن کوچک یک سردابه به همراه دو مقبره وجود دارد که در هنگام بازسازی مسجد کشف شده اند. تاریخ شناسان معتقدند که این دو مقبره متعلق به جهانشاه و دختر و یا همسر او است، اما مدارکی دال بر این موضوع وجود ندارد.
کتیبه ای در میان کاشی کاری های معرق این بنا وجود دارد که نصب آن به سال ۸۷۰ ه.ق باز می گردد. کتیبه ای دیگر نیز بر سر در ورودی مسجد نصب شده است. این کتیبه ها به خطوط زیبای کوفی و ثلث مزین شده اند و خطاطی آنها بر عهده نعمت الله البواب بوده است. نعمت الله البواب یکی از خوشنویسان به نام سده نهم هجری بوده است.
در بخشی از دیوارهای شبستان های اطراف بنا، سنگ هایی از جنس مرمر وجود دارند که برخی از آیات قرآن بر روی آنها حک شده اند. در صحن اصلی نیز تعداد ستون وجود دارند تا بار ناشی از سقف را به دوش بکشند.
در پایه این ستون ها محفظه های کوچکی تعبیه شده است که به گفته مورخان اغلب از این محفظه ها به عنوان جا کفشی استفاده می شده است. در این بنا همچنین راه پله هایی نیز وجود دارد که امکان دسترسی به ایوان ها را فراهم می کند.
محوطه مسجد به وسیله گل های رنگارنگ گل کاری شده اند. هم جواری این مسجد با بوستان خاقانی سبب شده تا مسئولان مجسمه ای از این شاعر بزرگ را در محوطه مسجد قرار دهند. با تمام این اوصاف محوطه مسجد کبود برای هر بازدید کننده ای جذاب است.
مسجد کبود در گذر تاریخ:
این بنا در گذر سال های مختلف دستخوش تغییرات زیادی شده است. فرسایش و خرابی بخش هایی از این مسجد سبب شده تا بازسازی هایی بر روی آن انجام گیرد. البته این بازسازی های متعدد سبب تغییر در نمای این بنا نشده است.
مسجد کبود در زلزله ای که در سال ۱۱۵۸ ه.ش رخ داد، دچار خسارات فراوانی شد. بخش های زیادی از مسجد تخریب شد و گنبدهای آن فرو ریخت. خرابه های بنای مسجد به مدت ۱۵۰ سال بدون مرمت و تعمیر رها شد. سپس در سال ۱۳۱۸ ه.ش تصمیماتی در خصوص مرمت بخش های باقی مانده مسجد نظیر طاق ها و پایه ها گرفته شد.
این مرمت سازی از اواسط سال ۱۳۱۸ ه.ش شروع شد و تا سال ۱۳۵۵ ه.ش ادامه یافت. در طی این فرآیند همچنین گنبد اصلی و گنبد کوچک مسجد که در زلزله به صورت کامل تخریب شده بودند، توسط استاد محمدرضا معماران بنام بازسازی گشت. اما بازسازی تزیینات داخلی بنا همچنان تا به امروز به طور کامل انجام نگرفته است.
اما برای بار دیگر بنای این مسجد در سال ۱۳۹۳ ه.ش دچار آسیب شد. در این سال حدود ۵۰ نفر از مردم با بهانه بر پایی نماز جماعت در این مکان گرد هم آمدند. آنها پس از تسخیر مسجد کبود، نماز جماعت را در آن به جای آوردند و سپس دست به تغییراتی در این مکان زدند.
آدرس مسجد کبود:
برای دیدن این بنای زیبای ایرانی و اسلامی ابتدا باید به استان آذربایجان شرقی، شهر تبریز سفر کنید. به خیابان منصور این شهر بروید. قبل از رسیدن به میدان ساعت پارک خاقانی را خواهید دید. مسجد کبود در این پارک زیبا قرار گرفته است.
اما برای ورود به این مکان باید بلیط ورودی تهیه نمایید. هزینه تهیه بلیط برای هر ایرانی ۲۵۰۰ تومان و برای هر گردشگر خارجی حدود ۱۵۰۰۰ تومان است. مراکز خرید بسیاری نیز در نزدیکی این مکان وجود دارند که می توان سوغاتی های تبریز را از آنجا خرید.
هتل های زیادی نیز در اطراف مسجد کبود و در سطح تبریز وجود دارند که بهترین گزینه برای اقامت محسوب می شوند. رزرو آنلاین هتل می تواند به دسترسی ساده تر شما به هتل های مجلل تبریز کمک کند.
