موقعیت جغرافیایی قره کلیسای آذربایجان غربی
لازم به ذکر است امکان دسترسی از مسیرهای تبریز و ارومیه نیز به این منطقه وجود دارد. از مسیر تبریز، این کلیسا حدود 270 کیلومتر با تبریز فاصله دارد؛ پس از گذر از شهرهای مرند، ضیاء الدین و شوط به قره کلیسا می رسیم. بین شهر شوط و قره کلیسا حدود 35 کیلومتر فاصله است و در واقع قره کلیسا در میانه راه شوط به چالدران قرار گرفته است. فاصله ارومیه تا قره کلیسا نیز حدود 275 کیلومتر می باشد و در این مسیر باید از شهرهای سلماس، خوی و چالدران بگذریم. جاده خوی به سمت چالدران حدود 100 کیلومتر مسافت وجود دارد و این جاده نسبتا فرعی و کوهستانی می باشد. از امکانات رفاهیِ این بنا جهت بازدید می توان به امکان تردد معلولین با ویلچر، وجود پارکینگ، سرویس بهداشتی و نیز پوشش شبکه اشاره نمود.
پیشینه تاریخی قره کلیسا
بر اساس نتایج پژوهشی ولفرام کلایس (معاون موسسه باستان شناسی آلمان در ایران)، در گذشته حومه بنای مذکور یک دریاچه مصنوعی، کارگاه های متعدد جهت تولید مواد غذایی، چراگاه حیوانات و غیره وجود داشته است. مورخان مشهور ارمنی تاریخ ساخت قره کلیسا را به اوایل دوران مسیحیت نسبت داده اند و عنوان شده که کلیسای مذکور بر روی آرامگاه تادئوس مقدس، بنا گردید. برخی منابع تاریخ سازه اولیه ی بنا را قرن چهارم میلادی عنوان کرده اند؛ این کلیسا در ادوار مختلف و در طی مناقشات سیاسی و جنگ های پی در پی مورد تخریب قرار گرفت که یکی از این جنگ ها حمله چنگیز خان مغول بوده است. عنوان شده که قره کلیسا در دوران هلاکوخان و وزارت خواجه نصیر الدین توسی مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است.
همچنین در نتایج عنوان شده است که در طی قرن 14 میلادی، زلزله ای مهیب بنای اولیه قره کلیسا را به طور کامل تخریب نموده است. بنای فعلی توسط شخصی به نام اسقف زاکاریا و دو تن دیگر که از برادران وی بوده اند، ساخته شده است. قره کلیسا در تاریخ یازدهم بهمن ماه 1334 با شماره ثبت 405 در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت. همچنین این بنا به منظور حفظ کهن ترین نماد های معماری ارامنه، در7 ژوئیه ی سال 2008 میلادی در فهرست میراث جهانی یونسکو نیز به ثبت رسید.
ویژگی های معماری در بنای کلیسا
همانطور که گفته شده بنای قره کلیسا بر روی آرامگاه تادئوس مقدس بنا شده است؛ تادئوس یکی از حواریون بوده است که جهت تبلیغ دین و آئین مسیحیت به سرزمین های مختلف سفر می نمود. طبق کتیبه موجود در بنا می توان اذعان نمود که بخش قدیمی یا سیاه رنگ آن با بخش جدید و سفید رنگ کلیسا تلفیق یافته است و مبدل به یک شاهکار در معماری شده است. حتی عنوان شده است که تزئینات بخش سیاه کلیسا توسط اسقف زاکاریا در بازسازی به وسیله سنگ های سفید با نقوش هندسی ایجاد شده است؛ وی اینگونه توانسته است در بنا شاهکاری از تزئینات را خلق نماید. وجود دو گنبد کوچک مخروطی شکل که دارای پنجره های متعدد هستند، جلوه ای دل انگیز به بنا بخشیده است. گفته شده که کلیسای اولیه دارای سقفی صاف، گنبدی هرمی شکل و دوازده وجهی بوده است. پایه گنبد از نوارهایی به رنگ های سیاه و سفید پوشانده شده اند. وجود دو گنبد مشابه و همجوار در بنا، دو قله کوه آرارات را تداعی می نمایند. ایجاد دیوارهای آجری و گچی که در عین سادگی و زیبایی ساخته شده اند، ساختاری منحصر به فردی را به کلیسا می بخشد. از دیگر ویژگی های خاص بنای قره کلیسا می توان به وجود سنگ نوشته ها و حجاری ها اشاره نمود.
