حوض دختر گبر اقلید فارس، گودالی به عمق تاریخ

حوض دختر گبر اقلید فارس یک حفره سنگی (متعلق به قرن 5 تا 7. م) است که آن را شناسنامه اقلید می نامند. یادگاری از دوران ساسانی که قدیمی ترین کتیبه ایران به خط پهلوی بر روی دیوار آن نقش بسته است. حوض دختر گبر اقلید، سند افتخار تمدن کهن این شهرستان است. شهرستان اقلید با 44 اثر تاریخی که به ثبت ملی رسیده اند، میراث با ارزشی را در دل خود جای داده است به گونه ای که اقلید را کلید فتح استان فارس می نامیدند؛ زیرا برای دستیابی به فارس اول باید اقلید فتح می شد. برای بازدید از این اثر زیبا بهترین راه رزرو هتل های شیراز از طریق سامانه ایران هتل آنلاین است؛ به عنوان مثال هتل بزرگ شیراز هتلی پنج ستاره است که در کنار دروازه قرآن این شهر قرار گرفته است.

در دامنه، تپه ای به نام تل قلات دخمه ای قرار دارد که شبیه گودالی است که مردمان محلی نام آن را حوض دختر گبر گذاشتند و به همین نام معروف شد. بر دیواره این گودال کتیبه ای نوشته شده است که به عنوان شناسنامه آن در نظر گرفته شده است. حوض دختر گبر در اصل محل دفن فردی مهم در دوران یزدگرد سوم ساسانی است. کاوش های باستان شناسی صورت گرفته، نشان هایی از شیوه دفن مردگان در آن تاریخ را به دست آورده است. حوض دختر سه پله، یک حوض با عمقی کم و یک کتیبه به خط پهلوی ساسانی دارد که این کتیبه به طول 2 متر و عرض 88 سانتیمتر است. کتیبه ای که با خود تاریخ این منطقه را حمل می کند. با رمزگشایی کتیبه یاد شده مشخص شد که حوض سنگی به نام دخمه در این کتیبه ثبت شده است. در این حوض یک فرد می تواند با زانویی جمع شده دفن شود.

یکی از شیوه های تدفین در دوران ساسانی دفن استخوان های مردگان در شکاف ها و حفره هایی در دل کوه و سنگ بود؛ گاهی به این حفرات دخمه گفته می شد. در گذشته بر روی این حوض سنگی، سرپوشی از جنس سنگ قرار داشت. کتیبه ای که در حوض دختر گبر قرار دارد یکی از مهمترین کتیبه های دوران ساسانی است. البته بخش هایی از این کتیبه آسیب دیده و از بین رفته است؛دلیل اهمیت این کتیبه شیوه نگارش آن است که به صورت عمودی و با خطوط شکسته نوشته شده است چراکه سبک خاصی در کتیبه های ساسانی است. نوشته های روی این کتیبه شامل اطلاعاتی در خصوص نام فرد متوفی و نسب وی، تاریخی که در آن کتیبه نگاشته شده و نام فردی که دستور ساخت آن را داده است، می باشد.

در بالای تپه ای که حوض دختر گبر در آن قرار دارد استودان هایی متعلق به دوران زرتشتیان کشف شده است. زرتشتیان قبل از آنکه استخوان های مردگان را در استودان قرار دهند، جسد را در محلی باز قرار می دادند تا روح از بدن او خارج شود. سپس آن را در فرورفتگی هایی که به آن استودان می گفتند دفن می کردند؛ زیرا آن ها معتقد بودند که مردگان ناپاک هستند و برای آنکه خاک و آب آلوده نشوند اجساد را به حیوانات و پرندگان وحشی می سپردند و سپس استخوان های باقیمانده آن را دفن می کردند. این سند تاریخی در سال 1334 کشف و در لیست آثار ملی ایران به ثبت رسید. مردم محلی اعتقاد دارند که اثر تاریخی یاد شده بسیار باارزش و مبارک است.

در حال حاضر مراقبت خاصی از این اثر تاریخی صورت نمی گیرد. اثرات مخربی که حوادث طبیعی بر روی این میراث ملی می گذارند به مرور زمان باعث از بین رفتن آن خواهد شد؛ به طوری که اکنون هشت سطر اول این کتیبه از بین رفته است. حوض دختر گبر بخشی از تاریخ این مرز و بوم را با خود دارد و حداقل کاری که می توان انجام داد ایجاد یک حفاظ شیشه ای بر روی این یادگار ساسانی و حافظت از آن در مقابل عوامل طبیعی است.

اقلید یکی از شهرهای استان فارس است و در گذشته به آن کلید گشایش استان فارس گفته می شد؛ کم کم کلید به کلیل و سپس به اقلید تغییر پیدا کرد. دلیل این نامگذاری آن است که دشمنان برای فتح فارس اول باید به فتح اقلید اقدام می کردند. این شهرستان دارای آب و هوایی سرد و کوهستانی است. ارتفاعات برفگیر این منطقه باعث جاری شدن چشمه های زیادی در فصول بهار و تابستان می شود به همین دلیل منطقه مذکور حاصلخیز و سرسبز است. اقلید در فصل تابستان میزبان عشایر بوده و شهری است که ارزش تاریخی بسیار زیادی دارد. قرار گیری آن در مسیر جاده شاهی از اصفهان به شیراز، باعث شد که این منطقه فعالیت های اقتصادی و اجتماعی گسترده تری داشته باشد. اقلید مرکز تربیت اسب های جنگی کوروش بود. در اسناد تاریخی از اقلید به عنوان شهری آباد و مهم در دوران قبل از اسلام یاد شده است. این شهر در فهرست مرتفع ترین شهرهای ایران رتبه ششم را دارد.

مسیر دسترسی