زندان اسکندر یزد

زندان اسکندر یا مدرسه ضیائیه، یکی از آثار ارزشمند دوران اسلامی است که در شهر یزد واقع شده است. این بنا که شاخصه های اصیل معماری ایرانی – اسلامی را به نمایش گذاشته، حدود سال 631 ه.ق توسط عارفی مشهور به نام ضیاء الدین حسین رضی بنا شده است. از متعلقات این اثر می توان به چاهی با حدود دو متر که در میانه ی حیاط قرار دارد و نیز سردابی با عمق حدود 5 متر اشاره نمود. گنبد زیبای اثر، از دیگر جاذبه های بنا به شمار می آید، که دارای 18 متر ارتفاع می باشد. گچبری های استادانه و تزئینات آبرنگی طلایی و لاجوردیِ باقیمانده در اطراف گنبد، چشم هر بیننده ای را به خود خیره می نماید. این ویژگی های ارزشمند که در ساقه و دورا دور گنبد مشاهده می شود، به طور راسخ اصالت معماری اش را به نمایش گذاشته است و از این حیث همواره مورد توجه گردشگران داخلی و خارجی قرار دارد. این بنا که در برخی روایات، کاربری اولیه اش به عنوان زندان معرفی شده است، امروزه به جهت فضای دل انگیز معماری خاص و ارزشمندش، با بازدید شمار زیادی از گردشگران مواجه می باشد. لذا با سفر به شهر تاریخی یزد و رزرو هتل های یزد نظیر هتل داد یزد، از این جاذبه تاریخی دیدن نموده و لحظات خاطره انگیزی را تجربه نمائید.

زندان اسکندر یزد آدرس مشخصی دارد و دسترسی به آن سخت نیست. این اثر در محله تاریخی فهادان در شهر یزد، کوچه رختشوی خانه، کوچه حمام نو و در همجواری بقعه دوازده امام واقع شده است. که امکان بازدید از این بقعه نیز در یک مرحله صورت می گیرد. همچنین بنای مدرسه ی ضیائیه، به خانه لاری ها ( موزه سکه و مردم شناسی ) نزدیک می باشد. بازدید از این بنا همه روزه از شنبه تا جمعه بین ساعات 8 صبح تا 17، امکان پذیر می باشد.

در خصوص تاریخچه و تعلق بنا، موارد متفاوتی عنوان شده است، که در اینجا به گوشه ای از آن ها اشاره می کنیم. بنای زندان اسکندر یا مدرسه ضیائیه متعلق به سده هفتم هجری می باشد. این اثر در سال 631 ه.ق توسط عارف مشهوری به نام ضیاء الدین حسین رضی، بنیان نهاده شد و پس از وی پسرانش با نام های مجد الدین حسن و شرف الدین علی در حدود سال 705 ه.ق این اثر را به اتمام رساندند. بنای تاریخی زندان اسکندر، در تاریخ 23 اسفند 1346، با شماره تاریخی 770 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. عنوان شده که این بنا بیش از هفت قرن، محلی جهت تدریس و مجالس بحث و بررسی علما و بزرگان بوده است. رونق مدرسه ضیائیه احتمالا در دوران آل مظفر صورت گرفته است، چرا که در این دوران شهر یزد از لحاظ علمی و فرهنگی به اوج رسیده بود.

وجه تسمیه این بنا می تواند به نوعی در ارتباط با روایات و پیشینه تاریخی بنا صورت گرفته باشد. برخی روایات موجود، قدمت ساخت بنا را به زمان حمله اسکندر مقدونی نسبت داده اند و عنوان شده که در آن زمان بنای مذکور دارای کاربری زندان بوده و بعد ها این تغییر کاربری از زندان به مدرسه صورت پذیرفته است. در برخی موارد نیز ذکر شده که این زندان در ابتدا «کثه» نام داشته است که مخالفان اسکندر در آن زندانی بوده اند. تغییر نام «کثه» به «زندان اسکندر»، احتمالا به جهت ترس مردم از اسکندر صورت گرفته است. نام دیگر آن یعنی مدرسه ضیائیه نیز به عارف مشهور ضیاء الدین حسین رضی ارتباط می یابد، که عنوان شده این بنا را در سال 631 ه.ق بر پا داشته است. همچنین برخی از افراد نظیر معین الدین نظری که از مورخین سده نهم هجری می باشد، بنای زندان اسکندر را تحت عنوان «زندان ضحاک» معرفی نموده و معتقد است که این بنا به ضحاک تعلق داشته است.

بنای زندان اسکندر یا مدرسه ضیائیه، دارای معماری ساده و در عین حال زیبایی می باشد. مصالح ساخت این بنا فقط از خشت خام بوده است و نمی توان کاشی های تزئینی بی شماری را در آن مشاهده نمود. اما تزئینات اندک و خاصش، جذبه فوق العاده ای به آن بخشیده است و از این منظر بسیار مورد توجه قرار دارد. هر چند که بنای مذکور در طی سالیان گذشته مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است، اما می توان عنوان نمود که مهمترین دلیل پابرجایی و ماندگاری آن، مصالح موجود یا خشت خام بوده است.

در میانه حیاطِ بنا، چاهی با قطری حدود 4 متر قرار گرفته است و همچنین دارای سردابی به عمق 7 متر می باشد. فاصله دهانه آن نیز حدود 5/9 متر می باشد. در کف سرداب، حوضی قدیمی بر جا مانده که احتمالا از آثار اولیه ساختمان در قرن هفتم می باشد. گنبد زیبای اثر که تزئینات خاص خود را به نمایش گذاشته است، دارای ارتفاعی حدود 18 تا 20 متر می باشد و گچبری های استادانه و تزئینات آبرنگی طلایی و لاجوردی زیبایی را به نمایش گذاشته است؛ که البته امروزه بخشی از این تزئینات باقی مانده است. قابل ذکر است که گنبد بنا، پس از پیروزی انقلاب اسلامی توسط معماری به نام استاد آخوند خرمی، با استفاده از آجر مورد مرمت قرار گرفته است.

در برخی منابع عنوان شده است که معماری زندان اسکندر دارای سبک آذری است و ساخت آن در چهار مرحله صورت پذیرفته است. همچنین ذکر شده که گنبد خانه قدیمی اثر، همزمان با حمله مغولان به ایران بنا شده است. که در آن زمان بنا، یک مدرسه نبوده است. دو قرن بعد در اوایل سده ی هشتم توسط نوه بانی اولِ گنبد، در همجواری آن مدرسه ای بنا گردید. در این محل خانه مدرس نیز وجود داشته، که از طریق هشتی دسترسی به آن امکان پذیر بوده است. علاوه بر دارا بودن ایوانچه مقابل حجره ها، بنا دارای چهار ایوان نسبتا بلند تر نیز بوده که آن را چهار ایوانی نموده است.

از نکات حائز اهمیت دیگر در خصوص بنای زندان اسکندر، وجود کتیبه هایی در چهار دیوار داخلی گنبد بوده است، که امروزه اثر چندانی از آن باقی نمانده است و در طی زمان بسیاری از این آثار از بین رفته اند. برخی نشانه های اندک باقی مانده نیز حاوی اطلاعات ارزشمندی می باشند که ازجمله می توان به وجود خط های کوفی و نیز نحوه نگارش آن که در ارتباط با ساخت بنا بوده است، اشاره نمود. شبستان بنا نیز دارای محراب بوده و در اطراف صحن آن هم چندین رواق قرار دارد. در ضلع غربی محرابِ شبستان، رواقی نسبتا بزرگ تر و محرابی از جنس گچ موجود است. همچنین صحن دیگری در محوطه زندان اسکندر موجود است که به صحن پایانی معروف می باشد. صحن مذکور دارای 38 پله با عمق حدود 2/8 متر از سطح زمین می باشد؛ که کاربرد آن دسترسی به آب بوده است.

هتل سنتی فهادان یزد که دقیقا روبروی زندان اسکندر قرار گرفته یکی از زیباترین هتل های یزد است. این هتل در دوره قاجار ساخته شده است و بعد از آن متعلق به یک تاجر تهرانی بوده و به همین دلیل این بنا به خانه تاریخی تهرانی ها نیز معروف است. علاوه بر این هتل تاریخی، هتل کهن کاشان، خانه مسافر نخل مهر یزد و هتل فاضلی نیز در نزدیکی زندان اسکندر یزد قرار گرفته اند. تمامی این هتل ها را می توانید با تضمین کمترین قیمت از ایران هتل آنلاین رزرو کنید.