سیر و سفر در تاریخ تفریحی است که به جرأت می توان گفت طرفداران زیادی دارد؛ این تفریح با قدم نهادن در دل بناهایی که از زمان های دور به یادگار مانده اند میسر می شود. اکثر این بناها معماری بسیار زیبا و جالبی دارند و به قدری باشکوه هستند که دل هر بیننده ای را به وجد می آورند. در این میان شهر نصف جهان ایران یعنی اصفهان سهم عظیمی دارد و دارای بناهایی است که هر یک مانند نگینی می درخشند و چشم ها را به سمت خود خیره می کنند. یکی از مهم ترین جاهای دیدنی اصفهان مسجد شاه اصفهان است که با نام های مسجد جامع عباسی و مسجد سلطانی هم شناخته می شود. قدمت این بنای زیبا به چهارصد سال پیش برمی گردد و شاه عباس اول این مسجد باشکوه را در میدان معروف نقش جهان (میدان امام) اصفهان بنا کرد تا نمادی از علم و هنر معماری ایرانیان در جهان باشد.
برای اقامت در شهر بزرگ و زیبای اصفهان می توان به سایت ایران هتل آنلاین مراجعه کرد و لیست هتل های اصفهان را مشاهده نمود؛ سپس بعد از یک مقایسه اجمالی یکی از هتل ها را به دلخواه انتخاب و به طور آنلاین رزرو کرد تا در تمام طول سفر بابت محل استراحت آسوده خاطر بود. سایت ایران هتل آنلاین می تواند برای رزرو هتل در هر شهر دیگری از ایران نیز بهترین گزینه باشد. ازجمله شهرهای گردشگری ایران علاوه بر اصفهان می توان به دو شهر کیش و قشم اشاره نمود؛ هتل های کیش و نیز هتل های قشم از آن دسته مواردی هستند که لیست آن ها در سایت ایران هتل آنلاین موجود است، به طوری که می توان هر یک را به راحتی مشاهده و رزرو کرد.
معرفی کلی مسجد شاه اصفهان
مسجد شاه اصفهان که امروزه با نام مسجد امام نیز شناخته می شود نمونه ای بی نظیر از معماری اسلامی اصفهانی است. خلاقیت های به کار رفته در این مسجد مهارت معماران ایرانی در زمان های دور را به رخ جهانیان می کشاند. این بنا که دارای صحنی حدود 5000 مترمربع است از آن دسته بناهایی می باشد که حتی گردشگران خارجی را نیز به سمت خود جذب می کند. مسجد امام که در حال حاضر یک میراث جهانی محسوب می شود در تاریخ 15 دی ماه 1310 به عنوان یک اثر ملی در ایران به ثبت رسید و امروزه در کنار سایر بناهای دیگر مانند عالی قاپو، مسجد شیخ لطف الله، بازار قیصریه و غیره در اصفهان همه روزه عده بسیاری را به گرد خود جمع می کند. این مسجد در شهر اصفهان و در میدان نقش جهان واقع شده است. بهترین زمان بازدید از مسجد ایام نوروز بوده و ساعات بازدید معمولا از ۹ تا ۱۱:۳۰ و ۱۳ تا ۱۶:۳۰ به جز ایام سوگواری و اعتکاف و ساعات برگزاری نماز جمعه است. لازم به یادآوری است گردشگران داخلی و خارجی می بایست در بدو ورود هزینه ای را جهت ورودی پرداخت نمایند.
در سفر به اصفهان اولین پیشنهاد بازدید از میدان نقش جهان است؛ میدانی باشکوه که در جنوب آن گنبد بزرگ فیروزه‌ای رنگی جلوه نمایی می کند، گنبدی که 52 متر ارتفاع و 25 متر قطر خارجی دارد. داستان ساخت این مسجد به یک نذر برمی گردد. نذری که مربوط به شاه طهماسب صفوی بود اما به وسیله نوه اش شاه عباس صفوی ادا شد. وی مسجد امام را به بهترین شکل ممکن ساخت؛ مسجدی که با رنگ های فیروزه ای و آبی خود در کمال سادگی ظرافتی چشم نواز دارد و از هر نظر با مسجد جامع یا همان مسجد عتیق اصفهان رقابت می کند.
تاریخچه مسجد شاه
با اینکه اختلاف نظرهایی در مورد زمان ساخت مسجد امام وجود دارد اما طبق آنچه که بر کتیبه سردر اصلی حک شده، آغاز ساخت آن در سال 990 خورشیدی به دستور شاه عباس صفوی انجام شده است. در واقع شاه دستور ساخت مسجدی را داد که در تمام شهرهای ایران و حتی جهان بی مانند باشد. ساخت مسجد حدود 18 سال به طول انجامید و یک سال پس از مرگ شاه عباس به اتمام رسید. تزئین بنا و افزودن بخش های مختلف به آن بعد از این نیز متوقف نشد و همواره ادامه یافت به طوری که آخرین تاریخی که برای تکمیل بنا بر سردر مدرسه سلیمانیه آن حک شده 1046 خورشیدی است. خوشبختانه با گذشت این همه سال مسجد امام آسیب جدی ندیده و همواره پابرجا است.
شیوه معماری مسجد
شاه عباس صفوی، هنر معماری را یکی از زمینه های رقابت با امپراتوری عثمانی می دانست. به همین دلیل همواره دستور ساخت بناهای باشکوهی را در اطراف میدان نقش جهان به عنوان میدان اصلی اصفهان می داد. یکی از باشکوه ترین این بناها مسجد امام بود که در مقایسه با دیگر مساجد اصفهان و حتی مساجد مشابه مانند مسجد وکیل در شیراز چهره ای بسیار بزرگ تر و باشکوه تر داشته و همواره از مهم ترین مساجد ایران در طول تاریخ بوده است.
از جمله ویژگی های بارز معماری این بنا وجود گنبدخانه است؛ ویژگی که در دوران صفوی در ساخت مساجد همواره رعایت شده است. این در حالی است که قبل از صفویان، مساجد به جای گنبدخانه دارای شبستان ستون دار بوده اند. صحن گنبدخانه مسجد امام دارای ابعادی به اندازه 5/22 در 5/22 متر است. این گنبد از هر دو سمت داخل و خارج با کاشی های منحصر به فردی تزئین شده است. در اطراف گنبد چهار ایوان وجود دارد که ویژگی دیگری از معماری مساجد ایرانی محسوب می شوند. وجود این گنبدخانه و چهار ایوان در مسجد امام آن را به یکی از ممتازترین بناهای معماری ایرانی اسلامی تبدیل کرده است.
در حالت کلی مسجد امام دارای یک گنبد اصلی، 4 مناره و 2 شبستان در شرق و غرب بوده و از اطراف با 4 ایوان و حیاط احاطه شده است. این مسجد دارای یک محراب مرمری یکپارچه است که از زیباترین محراب ها در بین مساجد هم دوره خود محسوب می شود. علاوه بر اینها دو مدرسه به نام های سلیمانیه و ناصریه در دو طرف آن وجود دارند. به منظور صرفه جویی در زمان و هزینه، از روش کاشی کاری هفت رنگ برای تزئین دیوارهای این مسجد استفاده شده است. در تزئین سایر بخش های این بنا ماهرترین خوش نویسان، منبت کاران و سنگ تراشان به کار گرفته شده اند و با وجود تعداد زیاد هنرمندان، ظاهر و باطن مسجد به طرز عجیبی واحد و یکپارچه است. در ساخت این مسجد 18 میلیون قطعه آجر و 475 هزار کاشی به کار رفته است؛ علاوه بر موارد گفته شده، در پایین دیوارها از قطعات بزرگ و یکپارچه سنگ مرمر تراش‌خورده استفاده شده است.
نکات جالب توجه درباره مسجد شاه
اولین نکته جالبی که در مورد این مسجد وجود دارد اختلاف زاویه قبله با میدان نقش جهان است. اختلاف زاویه ای که در نهایت توسط شیخ بهایی، ریاضی دان مشهور دوره شاه عباس حل شد. مورد بعدی انعکاس صدا در مرکز گنبد مسجد است که مانند بلندگو عمل می کند. نکته جالب دیگر درباره مسجد شاه، سنگ شاخص ساعت است که اذان ظهر را به خوبی نشان می دهد. مورد آخر نیز کشف شبکه دالان زیرزمینی آب اصفهان در کف مسجد است که در سال 1395 اتفاق افتاد.
تزئینات مسجد امام اصفهان
در این مسجد زیبا تزئیناتی به کار رفته که از جمله ناب ترین آن ها مربوط به زمان صفوی است؛ تزئیناتی که مهارت و هوش هنرمندان و معماران آن دوران را به عرصه نمایش می گذارند. اولین بخش از تزئینات این بنا کاشی کاری هایی است که به طبعیت از زمان سلجوقیان در قرن پنجم به جای نقاشی روی دیوار انجام شده است. لازم به ذکر است کاشی همواره یکی از مهم ترین اجزای مساجد ایرانی بوده که در ظرافت دادن به این اماکن به کار رفته است.
مسجد امام بسیار بزرگ تر از مسجدی مانند شیخ لطف الله بود؛ از این رو بایستی روش جدیدی برای کاشی کاری آن به کار گرفته می شد. در این روش کاشی ها را با ابعاد کوچک ساختند و رنگ های مختلفی از آن ها را در کنار هم قرار دادند تا طرح های مورد نظر ایجاد شوند. این نوع کاشی کاری را که بسیار زیبا و دارای ظرافت خاصی است، هفت رنگ می نامند. در کاشی های هفت رنگ مسجد امام، رنگ آبی بر سایر رنگ ها برتری دارد و کاشی ها در طرح، رنگ و نقش هایی استفاده شده است که به مسجد یک ماهیت آسمانی و معنوی هدیه می دهد.
از جمله نقش هایی که در کاشی کاری مسجد امام استفاده شده، می توان نقش چلیپا به عنوان یکی از نقش های ایران کهن را نام برد که با به کارگیری در مسجد امام برای اولین بار در یک بنا از نوع مسجد استفاده شد. از دیگر سنت شکنی هایی که در تزئین این مسجد به کار رفته، استفاده از نقش های درخت، پرندگان و موجودات زنده است که با الهام از سبک تیموری در بخش هایی از شبستان مسجد به چشم می خورد. مسجد امام به قدری بزرگ بود که کاشی کاری آن در دوران طولانی حکومت شاه عباس به پایان نرسید و در زمان جانشینان وی کامل شد؛ البته شاید یکی دیگر از دلایل این طول کشیدن، دقت در رعایت ظرافت بوده است.
دومین مورد از تزئینات مسجد امام کتیبه های آن است و از مهم ترین آن ها می توان به کتیبه سردر اصلی مسجد اشاره کرد که توسط علیرضا عباسی، خوش نویس مشهور عصر صفوی نوشته شده است. از جمله مطالبی که در این کتیبه آورده شده دستور ساخت مسجد توسط شاه عباس و نام استاد علی اکبر اصفهانی به عنوان معمار و محب علی بیگ الله مباشر بنا است که همگی به خط ثلث نگارش شده اند. از دیگر هنرمندان خوش نویس که از هنر آن ها در تهیه کتیبه های این بنا استفاده شده است عبدالباقی تبریزی، محمدصالح اصفهانی، محمدرضا امامی و محمد غنی است. محتوای کتیبه های این مسجد بیشتر شامل سوره های قرآن، درود بر پیامبر (ص) و خاندان ایشان، اشعار فارسی، دستورات شاه عباس و تاریخ های مراحل ساخت و اتمام بنا است. البته چنین به نظر می رسد که برخی از کتیبه ها بعد از دوران صفوی از بین رفته یا دزدیده شده است؛ از جمله کتیبه مربوط به موقوفات مسجد که در ضلع جنوب غربی، بر یک سنگ مرمر با عبارت بسم الله الرحمن الرحیم شروع شده است.
آخرین مورد از تزئینات مسجد امام مربوط به سنگاب های آن است. سنگاب یک ظرف بزرگ و یکپارچه سنگی است که در قدیم در حیاط مساجد، امامزاده ها و اماکن عمومی قرار داده می شد تا آب باران در آن جمع شود و افراد بتوانند برای گرفتن وضو یا آشامیدن آب از آن استفاده کنند. معمولا داخل و خارج سنگاب ها به نقش و نگارهایی از اشعار بزرگان و نیز آیات قرآن مزین می شد؛ از این رو مردم آب درون آن را شفابخش می دانستند. نمونه هایی از این نوع ظروف در میان چینی ها، هندی ها، ژاپنی ها و پیروان سایر ادیان نیز دیده می شود.
در مسجد شاه اصفهان 7 سنگاب از دوران صفوی به یادگار مانده است که در جلوی درب ورودی، چهل ستون غربی و شرقی، گنبد غربی و شرقی، دالان مشرف به حیاط و انتهای مدخل ورودی اصلی مسجد قرار گرفته اند. جنس این سنگاب ها از سنگ یشم، مرمر و آهک بوده و روی برخی از آن ها کتیبه هایی حک شده است؛ برای مثال بر سنگاب یشمی چهل ستون غربی اشعاری در وصف حضرت علی کنده کاری شده است. تعدادی از این سنگاب ها دارای حفاظ شیشه‌ای هستند و برخی دیگر در دسترس عموم اند.
راه دسترسی مسجد شاه اصفهان
برای رفتن به مسجد امام می توان از وسایل نقلیه عمومی مانند اتوبوس، مترو و تاکسی استفاده کرد. چنانچه اتوبوس را انتخاب می کنید می توانید در ترمینال شرق اصفهان، سوار بر خط میدان امام حسین-باغ غدیر شوید و یا در ترمینال خوراسگان، بر خط میدان امام حسین–هشت بهشت سوار شوید. در هر دو حالت بایستی در ایستگاه میدان امام پیاده شده و خود را از طریق درب قیصریه به مسجد امام برسانید. در صورت تمایل به استفاده از مترو نیز باید در ایستگاه امام حسین از مترو پیاده شده و با استفاده از تاکسی یا اتوبوس به میدان امام بروید. لازم به ذکر است چنانچه قصد جستجوی مسجد در نقشه گوگل را دارید از نام مسجد جامع عباسی استفاده کنید. نکته دیگری که حائز اهمیت و البته جالب توجه است اینکه مسجد شاه اصفهان از معدود بناهای ایران است که در برنامه گوگل ارث به صورت سه بعدی بازسازی شده و قابل مشاهده است.
