مهم ترین موزه های استان گیلان

استان گیلان منطقه ای تاریخی است که در حدود دلتای سپید رود واقع شده است. حضور انسانها و تمدن های متعدد در این استان نشانگر موقعیت خاص و پر اهمیت آن می باشد. یافته های باستان شناسی در گیلان نشان از وجود تمدن های سه هزار ساله همچون مارلیک و املش دارد. بنابراین آثار غنی بر جای مانده از تمدن های کهن و پیشینه ی تاریخی این سرزمین که نشانگر فرهنگ بومی منطقه است، منجر به شکل گیری موزه های مختلف در استان شده است. با رزرو هتل های رشت، همچون هتل بزرگ گیلان (کادوس) رشت، در تعطیلات نوروز از آثار هنری تمدنهای پیشین دیدن نمائید.

لیست مهمترین موزه های استان گیلان
الف. موزه های تحت پوشش اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان گیلان :
1. موزه ی رشت ( رشت- مردم شناسی و باستان شناسی).
2. موزه ی چای ایران ( لاهیجان- تخصصی چای).
3. اکو موزه ی میراث روستایی ( رشت، سراوان – اکو موزه «موزه در فضای باز» ).
4. موزه ی فومن ( فومن، ساختمان اداره ی کل ارشاد اسلامی – مردم شناسی).
5. موزه ی بنای تاریخی قلعه رودخان (فومن، ارتفاعات روستای قلعه رود خان ).

ب. موزه های تحت نظارت اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان گیلان :
1. موزه ی نظامی انزلی ( بندر انزلی، خیابان تکاوران – موزه ی تخصصی نیروی دریایی انزلی).
2. موزه ی جانور شناسی و حشرات دانشکده ی کشاورزی ( رشت، جاده تهران، دانشکده ی کشاورزی – تخصصی جانور شناسی).
3. موزه ی آبزیان ( دانشکده ی عالی علمی کاربردی میرزا کوچک خان) (رشت، شهر صنعتی – تخصصی شیلات).
4. موزه ی شرفی ماسوله ( فومن، ماسوله – خصوصی مردم شناسی) .
5. موزه ی اداره کل محیط زیست استان گیلان ( رشت- موزه ی تخصصی محیط زیست).

معرفی مهمترین و پر مخاطب ترین موزه های استان گیلان
موزه ی تاریخی رشت، موزه ی میراث روستایی گیلان در رشت، موزه ی چای ایران در لاهیجان، موزه ی مردم شناسی ماسوله و موزه ی نظامی انزلی (کاخ میان پشته) از موزه هایی هستند که در استان گیلان، بیشترین مخاطبان را جهت بازدید به خود اختصاص داده اند. لذا در اینجا به معرفی بیشتر این موزه ها می پردازیم :
موزه ی میراث روستایی گیلان: موزه ی میراث روستایی گیلان در 18 کیلومتری آزاد راه رشت – قزوین و قبل از پلیس راه و در جاده ی سراوان به شفت واقع شده است. بازدید از این موزه همه روزه از ساعت 9 صبح الی 18 عصر امکان پذیر می باشد. بهاء بلیط ورودی برای هر فرد ایرانی حدود 3000 تومان و برای اتباع خارجی حدود 20000 تومان می باشد. این موزه که یک اکو موزه خوانده می شود، در پارک جنگلی سراوان رشت و در استان گیلان واقع شده است. موزه ی میراث روستایی در زمینی به مساحت 260 هکتار قرار دارد. فاز اولیه ی مطالعات مقدماتی موزه ی مذکور از اوایل سال 1381 آغاز شده و نخستین کارگاه طرح مذکور در حوزه ی فرهنگی و معماری جلگه ی شرق سپید رود نیز در اردیبهشت 1384 راه اندازی گردید.

موزه ی میراث روستایی بناهای 9 روستای اصیل و سنتی استان گیلان را که نماد های معماری کهن این سرزمین در آنها آشکار است، انتخاب کرده و سپس در این موزه دوباره چینی نموده است. از این تعداد روستاهای منتخب، یک مورد در جلگه ی شرقی استان یعنی لاهیجان و رودبنه و روستای دوم متعلق به جلگه ی مرکزی رشت می باشد. روستای سوم نیز مربوط به فومن است. در واقع تلاش نمودند تا بر پایه مطالعات صورت گرفته مردم شناسی این 9 منطقه را در حوزه های فرهنگی و معماری نشان دهند. و برای هر کدام از این حوزه ها، مکان ویژه ای را در محل موزه در نظر گرفته اند.

در واقع موزه ی میراث روستایی را می توان نخستین اکو موزه در خصوص معرفی تاریخچه، نوع فرهنگ و زندگی مردم در فضای باز معرفی نمود. در موزه ی مذکور، مواردی نظیر کار، معیشت، صنایع دستی، مسکن و انواع فضاهایی که در حوزه ی خانوادگی وجود دارد، باز سازی شده و به نمایش در آمده است. در این موزه مردم به تماشای تاریخ و فرهنگ مردم استان گیلان می نشینند. و با شیوه ی زندگی مردم گذشته ی این منطقه از نزدیک آشنا می شوند. در اطراف موزه نیز محل هایی مختص به بازارچه های فروش صنایع دستی ،چایخانه ها و محل هایی در خصوص برگزاری برخی از مراسم تعبیه شده است.


همچنین در موزه ی میراث روستایی، نحوه ی ساخت صنایع دستی استان نظیر حصیر بافی، کوزه گری، آهنگری و ….. در کارگاه ساخت صنایع دستی از نزدیک قابل رویت می باشد. در قسمت های مختلف موزه زنانی با لباس های رنگارنگ سنتی حضور دارند که مشغول پختن نان های سنتی هستند. در کنار نان، پخت آش و سایر غذا های محلی گیلان همچون ترشه تره، کباب ترش، باقلا قاتق و …. انجام می گیرد. در بخشی از موزه نیز لباس های محلی اجاره داده می شود، و گردشگران می توانند با پوشیدن یکی از این لباس ها در فضای سنتی موزه به گشت و گذار بپردازند.

موزه ی تاریخی رشت: این موزه در شهر رشت و در خیابان طالقانی (بیستون)، روبروی زایشگاه دکتر فامیلی واقع شده است. بازدید از این موزه همه روزه از ساعت 9 صبح الی 5 بعد از ظهر امکان پذیر می باشد. ساختمان این موزه بنایی با قدمت 70 ساله می باشد، که در یک زیر زمین به وسعت 700 متر مربع و با زیر بنای حدود 560 متر مربع قرار گرفته است. گفته شده بنای مذکور در گذشته متعلق به شخصی به نام « میرزا حسین خان کسمایی» بوده است. وی آزادی خواه، شاعر و نیز روزنامه نگاری مشهور بود. همچنین این شخص را از رجال دوره ی مشروطیت و نهضت جنگل نیز معرفی نموده اند. در حدود سال 1349 هجری شمسی، این بنا توسط وزارت فرهنگ و هنر وقت، خریداری شده است. آنگاه مرمت و بازسازی های لازم در آن صورت گرفته است.

موزه ی رشت پس از تشکیل سازمان میراث فرهنگی کشور، در اختیار مدیریت برنامه ریزی موزه ها و نمایشگاه ها قرار می گیرد. آنگاه در سال 1367 عملیات مرمت به صورت اساسی در آن صورت گرفته و سپس بازگشایی می گردد. این موزه دارای دو بخش مردم شناسی و باستان شناسی می باشد. غرفه های مربوط به بخش مردم شناسی در طبقه ی اول ساختمان قرار دارند. در آغاز ورود به موزه، در جهت راست غرفه ای قرار دارد که در آن یک مجسمه ی مومی از یک مرد چوپان تالشی به صورت ایستاده و با پیراهن، جلیقه، شلوار و گیوه، در حالی که چماقی به دست گرفته مشاهده می شود. همچنین پیر مردی چانچو به دست ( چانچو چوبی بوده که بر دوش می نهادند.) که برای فروش مرغ و تخم مرغ های خود به شهر آمده بود، در کنار مرد چوپان رویت می شود. همچنین مجسمه ی زنان و مردان دیگر با مشاغل مختلف و سایر فعالیت ها نظیر ابریشم کشی و چله کشی که همه و همه در ارتباط با مردم شناسی استان گیلان هستند، در این بخش به نمایش نهاده شده اند.

در بخش باستان شناسی موزه ی رشت که در زیر زمین یا سرداب ساختمان واقع شده است، حدود 28 ویترین شیشه ای به صورت دو طبقه و 11 ویترین دیواری تعبیه شده است. در این بخش مهم ترین اشیاء تاریخی و باستان شناسی مکشوفه ی استان به نمایش در آمده است، که قدیمی ترین آن متعلق به پیکان های سنگی از منطقه ی پیر کوه می باشد. تاریخ این اشیاء حدود سه هزار سال قبل از میلاد مسیح تخمین زده شده اند. اشیاء سفالی، اشیاء زینتی، ظروف، سنگ قبر های دوران اسلامی، سکه ها، زیور آلات و ….. از جمله آثار هنری به نمایش گذاشته شده در این موزه به شمار می آیند.

موزه ی تاریخ چای ایران (لاهیجان): موزه ی تاریخ چای ایران در لاهیجان، به موزه ی کاشف السلطنه نیز معروف می باشد. این موزه در شهرستان لاهیجان و در انتهای خیابان کاشف السلطنه، بعد از میدانی به نام دکتر حشمت و در بین خیابان های شهید هاشمی نژاد و کاشف شرقی واقع شده است. این موزه یکی از جاذبه های گردشگری شهر لاهیجان به شمار می آید. مزار کاشف السلطنه بر روی تپه ای از مزارع چای که توسط شخص او در سال 1307 هجری شمسی خریداری گردیده بود، واقع شده است. در آغاز مزار وی بنا بر حسب وصیت خود ایشان بدون سقف و حفاظ در میان بوته های چای قرار گرفته بود.


اندکی بعد دو درصد از درآمد چای را جهت ساخت آرامگاهی در شان ایشان اختصاص دادند. این بنا به سبک معماری غربی طراحی و ساخته شده بود. و دارای اسکلتی از بتن مسلح و نمایی از سنگ تیشه ای طوسی رنگ و نیز زیر بنای حدود 512 متر مربع می باشد. در سال 1371 هجری شمسی کل این مجموعه به سازمان میراث فرهنگی کشور واگذار گردید، و محیط ساختمانی مستطیل شکل همجوار با برج آرامگاه به احداث موزه ی تاریخ چای ایران اختصاص یافت. این مجموعه امروزه با داشتن ادوات، وسایل سنتی و تخصصی در خصوص چای و نیز مدارکی در ارتباط با چگونگی فعالیت های شخص کاشف السلطنه همه روزه پذیرای گردشگران داخلی، خارجی و نیز بومیان منطقه می باشد.

موزه ی مردم شناسی ماسوله: موزه ی مردم شناسی ماسوله که در 63 کیلومتری شهرستان رشت واقع شده است، در سال 1381 تاسیس شد. این موزه دارای سه بخش از مجموعه اشیاء مربوط به فرهنگ مردم ماسوله می باشد. در بخش اول اسناد و وسیله های مربوط به یکصد سال پیش ِ منطقه ی ماسوله و اطرافش به نمایش نهاده شده است. بخش دوم نیز دارای اسناد و وسایل مربوط به دو قرن قبلِ منطقه ی ماسوله و روستاهای اطراف آن می باشد. بخش سوم موزه نیز دارای آثار چهار قرن اخیر است. اثاثیه ها، ابزار و آلات جنگی، صنایع دستی مختلف، وسایل شکار و …. که نشانگر سبک زندگی مردم منطقه است، در این موزه به نمایش درآمده است.


موزه ی نظامی انزلی ( کاخ میان پشته ): این کاخ موزه ی نظامی در شهرستان انزلی، در منطقه ی میان پشته و مابین دو پل انزلی و غازیان در محوطه ای نسبتا وسیع واقع شده است. کاخ میان پشته ی انزلی، یکی از کاخ های رضا شاه پهلوی بود که به جهت تفریح و استراحت شخص شاه مورد استفاده قرار می گرفت. مساحت کلی زمین این کاخ حدود 102666 متر مربع می باشد. و زیر بنای دو طبقه ی آن حدود 1168 متر مربع است. کاخ مذکور دارای 11 اتاق، یک سالن پذیرایی، چهار سرویس حمام و دستشویی می باشد. سقف همه ی اتاق های کاخ از بتن آرمه و روی آنها از داخل اتاقها دارای تزئینات زیبای گچبری می باشد. حاشیه ی اتصال دیوار ها نیز دارای تزئینات مجسمه ی گچی هستند.

در اتاق های کاخ، لوستر های زیبای کریستالی آویزان است. در سرسرا نیز لوستر بزرگ 60 شاخه ی کریستالی که دارای زنجیری می باشد، آویزان گردیده است. این عمارت سپید که در میان درختان نارنج، سرو و کاج همراه با پنجره های زیبایش جلوه گری می کند، مجموعه آثار هنری زیبا و ظریف، سلاح های سبک و ادوات نظامی دوران زندیه تا پهلوی، کلاه خود، سلاح های سبک همچون ششلول و …. را به نمایش نهاده است.