کاخ موزه شهرداری تبریز

تبریز شهری پر از جاذبه های دیدنی است و در این میان عمارت شهرداری که با نام کاخ موزه شهرداری تبریز شناخته می شود خودنمایی می کند. بازدید از این مکان یک تیر و دو نشان است؛ اول اینکه با هنر معماری آلمانی ها طی سال های معطوف به 1320 آشنا می شوید، دوم اینکه می توانید همزمان از چندین موزه با موضوعات مختلف دیدن کنید. تبریز شهر بزرگ و زیبایی است و هتل ها و اقامتگاه های بسیاری دارد. پس پیشنهاد می شود قبل از سفر اقدام به رزرو آنلاین هتل کنید تا بابت اقامت در این شهر دچار سردرگمی نشوید. برای اقامت در تبریز وارد سایت ایران هتل آنلاین شده و بعد از جست و جوی نام تبریز در این وبسایت لیست هتل های آن را ببینید. یکی از بهترین برای انتخاب ها هتل های تبریز هتل شهریار است. این هتل پنج ستاره در اول جاده ائل گلی واقع شده است. هتل شهریار تبریز در سال 1387 افتتاح شده و در سال 1396 مورد بازسازی قرار گرفته است. این هتل در 10 طبقه بنا شده و دارای 202 باب اتاق اقامتی می باشد. هتل شهریار با پارک ائل گلی حدود 5/6 کیلومتر فاصله دارد و یکی از مزایای آن دسترسی آسان به دانشگاه تبریز است.

کاخ موزه شهرداری تبریز یکی از بناهای تاریخی، زیبا و مستحکم در این شهر است. این بنای بی نظیر شاهکاری از هنر معماری آلمانی ها بوده و علاوه بر زیبایی و جذابیت از موقعیت قرارگیری بسیار خوبی نیز بهره مند است. این بنا در واقع در مرکز شهر قرار دارد و از دیگر جنبه های زیبا و البته کاربردی آن می توان به وجود ساعت زنگداری که بر بالای برج قرار گرفته و همواره در هر لحظه زمان را نشان می دهد اشاره کرد. ساختمان کاخ موزه شهرداری تبریز یکی از آثار تاریخی و فرهنگی مهم این شهر به شمار می رود. بنایی که به ارزش آن پی برده شده و نامش در لیست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این بنا جزو مهم ‌ترین جاذبه ‌های گردشگری شهر تبریز محسوب می ‌شود؛ در نتیجه پیشنهاد می شود در سفر به تبریز بازدید از این عمارت زیبا را فراموش نکنید.

کاخ موزه شهرداری تبریز درست در مرکز شهر و در میدان شهرداری (میدان ساعت)، تقاطع خیابان امام خمینی و خیابان ارتش قرار دارد. این کاخ در زمینی به مساحت ۹۶۰۰ مترمربع و زیربنایی معادل ۶۵۰۰ مترمربع در محل گورستان متروکه کوی نوبر (ابتدای محله مقصودیه) در سه طبقه بنا شده و ساخت آن از سال ۱۳۱۴ تا ۱۳۲۰ هجری شمسی یعنی به مدت 6 سال طول کشیده است. ارتفاع برج ساعتی کاخ معادل 4/30 متر است و ساعت موجود در برج از همان زمانی که بر روی آن نصب شده تا به امروز همواره هر ۱۵ دقیقه یک ‌بار نوای گوش‌ نوازی سر داده و مردم را از گذشت زمان باخبر می کند؛ به همین دلیل میدانی که این کاخ و برج ساعت در آن واقع شده اند به نام میدان ساعت شناخته می شوند. لازم به ذکر است که در حال حاضر به تمام امور عمرانی و امور اداری شهرداری تبریز در تالار این عمارت که در وسط شهر تبریز قرار دارد رسیدگی می شود.

کار ساخت کاخ موزه شهرداری تبریز در سال ۱۳۱۴ هجری شمسی، در زمان شهردار وقت حاج ارفع ‌الملک جلیلی و به دستور رضاشاه پهلوی و با نظارت مهندسان آلمانی با هزینه ای معادل 250 هزار تومان در محل گورستان مخروبه و متروکه محله نوبر شروع شد. جالب است بدانید شهرداری تبریز اولین نهاد شهرداری در سطح شهر تبریز است که در اوایل تأسیس خود با عنوان «بلدیه» شناخته ‌شده است. این بنا به‌ دلیل وجود ساعت در بالاترین نقطه برج در میان مردم به ساختمان ساعت (ساعات قاباغی) شهرت یافت و جالب اینکه علاوه بر عمارت شهرداری تبریز، میدان ساعت نیز به عنوان یکی از آثار قدیمی و مشهور شهر تبریز به ثبت ملی رسیده است.

بنای عمارت شهرداری تبریز به صورت U شکل بوده و در سه طبقه با زیربنایی معادل ۶۵۰۰ مترمربع احداث شده است. نمای خارجی آن از سنگ تراشیده‌ شده‌ می باشد. نقشه هوایی عمارت شبیه به‌ یک عقاب در حال پرواز است و با نمونه ساختمان ‌های کشور آلمان، مربوط به قبل از جنگ جهانی دوم مطابقت دارد. دیوارهای ساختمان عموما از جنس آجر، ملات ماسه و آهک هستند و نمای آن ‌ها در قسمت شمال و شرق یعنی معابر اصلی شهر تبریز به صورت سنگی و نمای جنوبی و غربی آن ها ترکیبی از آجر و سنگ می باشد.

تمام دیوارها در جهت طولی و عرضی دارای کلاهک آهنی هستند. سنگ‌ های حجاری ‌شده نما در قاب پنجره‌ ها و نیز در قسمت رخ بام از زیباترین موارد تزئینی به کار رفته در معماری این عمارت محسوب می شوند؛ البته این روش معماری در سایر بناهای تاریخی شهر تبریز نیز به چشم می خورد. ازجمله سایر ویژگی ‌های جالب توجه بنای کاخ موزه شهرداری وجود یک ورودی تشریفاتی در قسمت مشرف به میدان و چندین ورودی متعارف در قسمت محوطه آن است. نمای زیبا و هماهنگی بسیار خوب بین برج ساعت در محور اصلی و مرکزی ساختمان با کل بنا جزو مسخصه های اصلی مجموعه به حساب می اید. این زیبایی تک و منحصر به ‌فرد حتی از فاصله دور نیز نظرها را به سمت خود جلب می ‌کند و افراد را به تماشای خود از فاصله ای بسیار نزدیک تر فرا می خواند.

کاربری این بنا از همان ابتدا به‌ صورت اداری بوده و با این هدف که به عنوان شهرداری تبریز استفاده شود احداث شده است. این در حالی است که در طول تاریخ و با گذشت زمان و رخداد تغییر و تحولات در شهر تبریز همواره جایگاه خود را به عنوان یکی از بناهای تاریخی و زیبا و البته شهرداری تبریز حفظ کرده است. به طوری که امروزه با تقسیم شهر تبریز به‌ ده منطقه و نیز انتقال اکثر امور عمرانی و اداری شهرداری به ساختمانی جدید، این عمارت همچنان به‌ عنوان پایگاه مرکزی برای انجام فعالیت ‌های شهرداری استفاده می شود. به دلیل اهمیت این بنا، شهردار تبريز حتی برخی از ملاقات ‌های رسمی خود با مقامات عالی رتبه را در این کاخ انجام می ‌دهد؛ همچنین اولین موزه شهر تبريز در بخشی از ساختمان این بنا مستقر شده و جلسات رسمی شورای اسلامی تبریز در محل آمفی ‌تئاتر موجود در این بنا برگزار می ‌شود.

در سال ۱۳۸۶ عمارت شهرداری تبریز، به مناسبت بزرگداشت صدمین سال تاسیس اولین انجمن شهر و بلديه ايران در تبريز، با صرف هزینه ‌ای بیش از صد و ده میلیون تومان به اولین موزه شهر و شهرداری ‌های كشور تبديل شد و مورد بهره‌ برداری قرار گرفت. البته موزه شهرداری تبریز در طبقه زیرزمین ساختمان کاخ شهرداری واقع شده‌ و مساحتی حدود 800 متر مربع را به خود اختصاص داده است. این موزه که به عنوان اولین و تنها موزه تاریخ شهرداری‌ های ایران شناخته می شود، پس از کشور چین در ردیف دومین موزه‌ های شهرداری‌ های جهان قرار دارد. در این موزه تالارهای مختلفی مانند تالار دوربین‌ های قدیمی، دفاع مقدس، چاپ و نشر، فرش، هنرهای معاصر، خط و خوشنویسی، تالار حکمت و چندین تالار دیگر وجود دارد که همگی دیدنی و جالب توجه هستند. در داخل هر یک از تالارها یادگارهای ارزشمندی مانند اشیاء، آثار و اسناد قدیمی مربوط به بلدیه تبریز، هدایای مقامات و شخصیت ‌های خارجی به شهرداران مختلف، کتاب های خطی و آثار هنری، اسناد اداری و مالی، جام ‌های قهرمانی باشگاه شهرداری تبریز، چینی آلات، سفرنامه‌ های نوشته شده درباره تبریز، تجهیزات، امکانات و اسناد مربوط به شهر و غیره با همکاری شهرداری و برخی از شهروندان تبریزی جمع آوری و در معرض دید عموم قرار گرفته ‌است.

یکی از مهم ‌ترین و باارزش ‌ترین تالارهای موزه، تالار فرش است. در این تالار، گنجینه ‌ای بی ‌نظیر و ارزشمند از فرش ‌ها و قالی ‌هایی اصیل و ناب با قدمتی حدود ۱۱۰ سال به نمایش گذاشته شده ‌اند. ۱۲ تخته فرش موجود در این مجموعه فرش ‌هایی است که از زمان تاسیس عمارت شهرداری تبریز تا سال ۱۳۲۰ به دستور ارفع ‌الملک جلیلی در برخی از تالارهای همین عمارت در کارگاه حاج ابوالقاسم جوان در تبریز بافته و در این عمارت نگهداری شده است. ازجمله ویژگی های بارز این فرش ها طرح کلی آنها است. از طرفی جدا از نوع طرح و نقشه جالبی که دارند، متن هایی که در حاشیه آن ها به نگارش درآمده، سرگذشت شهر تبریز معاصر را نشان می دهند. وجود «توده ترنج های بزرگ» ویژه فرش های تبریز است که در این فرش ها به خوبی دیده می شود. اندازه برخی از این فرش ها بسیار بزرگ است به طوری که چشمان هر بیننده ای را خیره می کند و او را به فکر فرو می برد که چه افراد هنرمند و با حوصله ای آن ها را به این زیبایی بافته اند. این در حالی است که بزرگترین فرش ایران که حدود 111 متر مربع است و با رنگ گیاهی خاصی در سال 1320 شمسی بافته شده، در کف تالار فرش روی تخته بندی بزرگ، قرار داده شده است.

یکی دیگر از تالارهای جالب و دیدنی در این کاخ موزه، تالار دوربین ‌های قدیمی است. در این تالار، انواع دوربین ‌های قدیمی مربوط به دوران های مختلف از تاریخ در معرض دید عموم قرار می گیرند و تاریخچه و روند شکل ‌گیری آن ها معرفی می شود. در واقع این تالار شامل وسایل و دوربین های عکاسی از 150 سال پیش تا زمان ورود دوربین های دیجیتال به بازار است که توسط استاد محمدعلی جدیدالاسلام عکاس هنرمند تبریزی گردآوری شده و در این موزه به نمایش گذاشته شده است.

در این تالار عکس ها و اسنادی از مقاومت و پایداری مردم ایران مخصوصا مردم آذربایجان و تبریز در طول 8 سال دفاع مقدس به نمایش گذاشته شده است که مربوط به مردان زنده نام و شهدای شجاع و با ایمان منطقه، به خصوص سرداران بزرگی چون مهدی باکری می باشد.

در این تالار عکس هایی از تاریخ معاصر تبریز نمایش داده شده و شامل 78 سند تاریخی می باشد. ظروف و وسایل شهردار وقت در سال های معطوف به سال 1320، هدایای مردم، آپارات های قدیمی، اموال شهرداری و گاوصندوق مخصوص زمان قاسم خان والی (شهردار تبریز در سال 1286) در این تالار به نمایش گذاشته شده است.

در این تالار سازهای ملی، بومی و کلاسیک موجود هستند؛ این سازها شامل تار ایرانی، سه تار، تار آذربایجانی، بالابان، ساز عاشقی (گوپوز)، نی انبان، دوتار جنوب، خراسان و کلاسیک می باشند. از طرفی انواع زنگوله و کوبه های دَر دوره صفویه و قاجار، سازهای آئینی، مذهبی، ریل، آپارات، رادیوهای قدیمی، نمونه تلفن و زنگ مدرسه سده اخیر و دیگر وسایل مربوط به صدا در این تالار در معرض دید بازدیدکنندگان قرار داده شده است. این مجموعه شخصی متعلق به هنرمند تبریزی جناب آقای حسین ساجدی است.

کاخ موزه شهرداری تبریز دارای یک محوطه بسیار بزرگ و زیبا است که در قسمت جنوبی ساختمان واقع شده و گل کاری و درخت کاری های انجام شده در آن چشم ها را خیره می کند. در این محوطه تعدادی از اتومبیل ‌های قدیمی از جمله تاکسی و اولین ماشین آتش ‌نشانی تبریز که مربوط به زمانی است که اولین سازمان آتش ‌نشانی در این شهر ساخته شد در معرض دید عموم قرار دارد که گرفتن عکس های یادگاری با آن ها می تواند بسیار جذاب و لذت بخش باشد.

در کوی مقصودیه (پشت عمارت شهرداری) می توان از خانه حیدرزاده، خانه نیکدل، موزه ادبی استاد شهریار، موزه سنجش و غیره دیدن کرد؛ همچنین مسجد کبود، موزه عصر آهن، موزه آذربایجان و خیابان تربیت که به بازار بزرگ تبریز ختم می شود و ارگ علی شاه به راحتی با پای پیاده از این مکان قابل دسترسی هستند.

همانطور که گفته شد خانه حیدرزاده در محله مقصودیه و در قسمت جنوبی کاخ موزه شهرداری واقع شده است. جالب است بدانید اکثر خانه های این منطقه قدیمی هستند و خانه حیدرزاده نیز از این قائده مستثنی نیست. متاسفانه اطلاعات دقیقی از تاریخ ساخت خانه در دست نیست اما بر اساس پژوهش های انجام شده قدمت خانه یادش شده را به 130 سال قبل نسبت می دهند. معماری خانه حیدرزاده بسیار جالب توجه و زیبا بوده و چشم هر بیننده ای را میخکوب خواهد کرد.