معرفی کلی
استان کردستان یکی از استان های کشور ایران است که از آن به عنوان یکی از اولین سکونت گاه های بشری یاد می شود. اهالی استان کردستان اقوام کرد هستند که پیشینه ای قدیمی و فرهنگی بسیار غنی دارند. اکثر روستاهای این استان در گذشته های دور تحت سلطه ی حاکمان وقت بوده است. روستای نوره نیز از جمله ی این روستاها به شمار می رود. نوره که دارای معماری بسیار زیبا و طبیعت فوق العاده سرسبزی است روستای منتخب استان برای تبدیل شدن به یک روستای نمونه ی گردشگری و از جاهای دیدنی کردستان است و تلاش هایی نیز در این زمینه انجام شده و همواره در حال ادامه است.
روستای نوره روستایی از توابع شهرستان سنندج واقع در استان کردستان است که در فاصله ی 20 کیلومتری از شهر سنندج قرار دارد. این روستا از طرف شرق و شمال شرقی به کوه آبیدر بزرگ، از طرف شمال غرب به کوه وَزمان و از طرف جنوب غربی به کوه تایلان می رسد. اطراف این روستا گردنه های سخت و دره های عمیقی وجود دارد که از جمله ی آنها می توان به گردنه ی گرماش در سمت شمال غربی، دره ی یاران یا به زبان کردی دول یاران در سمت شمال شرقی، دره ی چهارگاه در سمت جنوب شرقی و دول زیارتان در سمت غرب و شمال غربی اشاره کرد. از آنجا که روستای نوره در یک منطقه ی خوش آب و هوا قرار دارد روستاهای زیادی در اطراف آن واقع شده اند. از جمله ی این روستاها می توان به روستای اژگره، گرماش، کرجو، آرندان، مرب زان و دادانه اشاره کرد. در روستای نوره نیز مانند هر منطقه ی کردنشین دیگری یک سری بازی های محلی انجام می شود که موجبات سرگرمی و شادی دل اهالی را در اوقات فراقتشان فراهم می کند. از جمله این بازی ها می توان به گرزان، شایان، مچلوس، شلیله و خلیله اشاره کرد. این روستای زیبا دارای صنایع دستی فراوانی نیز می باشد که هر یک می تواند در جایگاه خود بسیار باارزش و پرکاربرد باشد یا به عنوان یادگاری برای گردشگران به شمار برود. از جمله صنایع دستی روستای نوره که بیشتر توسط زنان روستا تهیه می شود قالی، گلیم، جاجیم، گیوه و … است.
روستای نوره غذاهای محلی بسیار خوشمزه ای هم دارد. از جمله این غذاها می توان به آش دوینه (که همان ترخینه است)، کُلیره و کلانه (که نوعی نان محلی است) و آش دوغ یا دوخوا اشاره کرد. البته این روستا مانند دیگر مناطق استان کردستان غذاهای محلی دیگری هم دارد اما تنها غذاهایی که گردشگران می توانند از آنها بچشند و با طعم لذیذشان آشنا شوند همین چند مورد است. در این روستا انواع لبنیات محلی در بهترین شکل خود عرضه می شود اما ماست روستای نوره بسیار مشهور است که البته به سختی یافت می شود اما طعمی واقعا خوشمزه و متفاوت از آنچه تاکنون خورده اید دارد. شغل اغلب اهالی روستای نوره دامداری و باغداری است. از همان ابتدای روستا تا بالای ارتفاعاتی که اطراف روستا را فرا گرفته اند باغ هایی وجود دارد که متعلق به اهالی روستای نوره می باشد. باغ های سرسبزی که اغلب دارای درختان گردو و بادام و انگور و گلابی و سیب هستند و از سرسبزی و زیبایی بسیاری برخوردارند. البته کشت گندم و جو نیز در روستا رواج دارد اما باغداری از رونق بیشتری برخوردار است. از مهم ترین ارتفاعات اطراف روستای نوره می توان به رستم بگ، دِزان، وزما، خولانجه و کانی سیف نام برد.
آب و هوا
روستای زیبای نوره در یک منطقه ی کوهستانی با ارتفاعی معادل 1980 متر از سطح دریا واقع شده است. آب و هوای این روستا در فصل زمستان بسیار سرد و در تابستان بسیار مطبوع و دلپسند است. نوره در بهار مانند نگینی در میان طبیعت سرسبز اطراف خود می درخشد و آب و هوای پاکی را به اهالی روستا و گردشگران هدیه می دهد. پاییزهای نوره نیز حال و هوای خاص خود را دارد و مردم با جمع آوری دسترنج یک ساله ی خود در اوایل این فصل به استقبال زمستان می روند و کم کم رسم زیبای شب نشینی های شبانه را آغاز می کنند. در حالت کلی می توان گفت آب و هوای روستای نوره در بهار و تابستان مطبوع و در پاییز و زمستان سرد است.
جاذبه های گردشگری
روستای نوره از آن دسته روستاهایی است که نقطه به نقطه اش جذاب و دیدنی است. حتی جاده ی رسیدن به این روستا خود از جمله جاذبه های شهر سنندج محسوب می شود و طرفداران زیادی دارد اما اگر به دنبال مورد خاص تری هستید می توانید از امارت و مقبره ی آیت الله محمد مردوخ کردستانی که در شهر سنندج و استان کردستان شهرت زیادی دارد دیدن کنید و از فضای داخلی و بیرونی مقبره لذت فراوان ببرید.
از دیگر جاذبه های خاص روستای نوره رودخانه ی زیبایی است که از غرب آن می گذرد و طراوت و شادابی را به اهالی روستا و گردشگران ارزانی می دارد. مورد بعدی باغ های سرسبز و خرمی است که در کنار ایجاد شغل باغداری برای اهالی روستا چهره ی آن را زیباتر کرده و جلوه ی خاصی به آن بخشیده است. این در حالی است که هوای پاک و مطبوع منطقه در فصل بهار و تابستان و ریزش باران و برف در فصل پاییز و زمستان نوره را به روستایی خواستنی تبدیل کرده است. از طرفی وجود کوه های بلندقامت اطراف روستا از جمله مواردی است که موجبات زیبایی نوره را فراهم کرده است.
منابع آبی مانند رودخانه و چشمه و کانی علاوه بر زیبایی موجب شکل گیری یک پوشش گیاهی غنی و روی آوردن پرندگان و جانوران وحشی مانند کبک، تیهو، شغال، گرگ، روباه و خرگوش به منطقه شده است. انواع گیاهان دارویی مانند گل گاو زبان، کاسنی، شاتره و گون از منابع خدادادی این منطقه می باشد.
کوه آبیدر بزرگ که یکی از مقاصد کوهنوردی در استان کردستان و مکان های تفریحی در این استان می باشد با روستای نوره تنها 2 کیلومتر فاصله دارد. این امر موجب شده تا بسیاری از کوهنوردان ابتدا با ماشین به روستای نوره بروند و از آنجا به بعد مسیر کوهنوردی خود را آغاز کنند و در باغات موجود در این مسیر اتراق نموده و اوقات خوشی را برای خود رقم بزنند.
معماری
روستای نوره، روستایی بسیار زیباست که دارای بافت مسکونی متراکم است. تقریبا تمام خانه های این روستا از سنگ و چوب و گل ساخته شده اند و با سنگ فرشی که در کف کوچه های روستا صورت گرفته زیبایی آن دوچندان شده است. سقف خانه های روستا کاملا صاف و مسطح است و با قدم زدن در برخی کوچه ها می توان پشت بام برخی خانه ها را به راحتی رویت کرد. سقف خانه ها معمولا از جنس چوب و اغلب از چوب درختان صنوبر، بید و چنار است.
خانههای نوره دارای درب های چوبی و پنجره های کوچکی هستند. در کل روستای نوره معماری ساده ای دارد اما در عین سادگی بسیار زیبا و چشم نواز است به طوری که معماری خانه های آن یکی از جنبه های جذابش به شمار می رود. البته این سادگی تنها به ظاهر خانه محدود می شود چون اهالی روستا مخصوصا آنهایی که از درآمد سالیانه ی خوبی برخوردار هستند اکثر وسایل رفاهی روز را برای خود و خانواده شان تهیه کرده و صفت سادگی در داخل خانه شان معنایی ندارد.
موقعیت قرارگیری این روستا در یک دره ی سرسبز و زیبا و بر روی یک شیب نسبتا تند است که باعث شده منظره ی جالبی از چهره ی روستا در انتهایی ترین خانه های آن دیده شود. شکل یکدست خانه ها و چهره ی زیبای آن ها موجب شده تا این روستا یکی از مقاصد گردشگری استان کردستان به شمار برود و نام آن در کل استان یا حتی ایران بر سر زبان ها بیفتد و افرادی با اینده ی خوبی که برای آن می بینند به انجام سرمایه گذاری در اطراف روستا بپردازند.
عمارت و مقبره آیت الله محمد مردوخ کردستانی
آیت الله محمد مردوخ کردستانی ملقب به جمال الدین فرزند مرحوم شیخ عبدالمومن، متفکر، فیلسوف، سیاستمدار، شاعر و روزنامه نگار و نویسنده زمان خود بوده است. امروزه منزل و مرقد ایشان که هر دو در یک مکان واقع شده یکی از جاذبه های گردشگری روستای نوره به شمار می رود. آیت الله مردوخ در نزد مردمان کردستان مخصوصا اهالی نوره بسیار مورد احترام است به طوری که افرادی تمام زیبایی های نوره را نادیده گرفته و تنها با هدف زیارت مقبره ی ایشان راهی این روستا می شوند و چند ساعتی را در جوار عمارت و مقبره شان می نشینند. هر چند نشستن در این مکان زیبا و رویایی با هر هدفی که باشد تفریحی به تمام معناست که می تواند حس شادابی را به آدمی منتقل کند و جان تازه ای به او ببخشد.
عمارت آیت الله مردوخ که در دامنه ی تپه ماهورهای غرب کوه آبیدر واقع شده با روستای نوره تنها حدود 700 متر فاصله دارد. این جاذبه در روستای نوره همواره عده ی زیادی از گردشگران داخل استان را به سمت خود می کشاند.
از عمارت آیت الله مردوخ به دلیل شکل ظاهری آن که مانند یک قلعه است با نام قلعه هم یاد می شود. این عمارت در مکان مرتفع تری نسبت به روستا قرار گرفته در نتیجه چشم انداز بسیار زیبایی دارد و مشرف بر روستا و تمام مناطق اطراف آن است.
مساحت این بنا چیزی حدود 600 متر است که در دو طبقه ساخته و در آن از همان مصالح موجود در منطقه مانند سنگ و چوب و گل استفاده شده است. برج های دیده بانی این قلعه در دو گوشه ی شمالی و جنوبی آن قرار گرفته اند.
طرح اولیه ی این بنا ایده ی خود آیت الله مردوخ بوده که توسط استادان زبردست معمار به نام های استاد «عنایت الله» و استاد «علی محمد بنّا» در سال 1322 هجری شمسی به مرحله ی اجرا درآمده است.
لازم به ذکر است آیت الله مردوخ در انقلاب مشروطه حضوری موثر داشته است. وی در سال 1354 هجری شمسی در سن 98 سالگی دار فانی را وداع گفته و به دار باقی شتافته است. آرامگاه او به سفارش خودش در جوار همین عمارت قرار دارد.
چند قدم بالاتر از قلعه یک درخت تنها دیده می شود که آیت الله مردوخ در زیر آن سکویی ساخته و سفارش کرده که بعد از مرگش او را در آنجا به خاک بسپارند. به همین دلیل عمارت و مقبره ی ایشان هر دو در یک مکان قرار دارد.
به سفارش دیگری از جانب آیت الله مردوخ که البته در زمان حیاتش صورت گرفته از ابتدای جاده ی پایین آبادی تا بالای قلعه با نظم و ترتیب خاصی درخت چنار کاشته شده است.
آداب و رسوم
رسم جالبی که در روستای نوره رونق دارد شب نشینی است که بیش از هر فصل دیگری در زمستان خود را نشان می دهد. این رسم به این صورت است که هر شب چند خانواده در یک خانه گرد هم جمع می شوند و با خوردن تنقلاتی مانند کشمش و توت و گردو و بادام و … به داستانی که بزرگ مجلس برای آنها تعریف می کند گوش می دهند. این در حالی است که مردم روستای نوره مانند سایر مسلمانان، عید فطر و قربان را جشن می گیرند و میلاد پیامبر (ص) را گرامی می دارند و مانند سایر ایرانیان به عید نوروز اهمیت می دهند.