روستای ماخونیک خراسان جنوبی

کشور ایران پر از جاذبه هایی است که شاید نظیر آن در دنیا کم باشد. هر جاذبه ویژگی خاصی دارد که می تواند علاقه مندان را به سمت خود بکشاند. برخی از این جاذبه ها به شهرت رسیده و برای همگان شناخته شده هستند برخی هم در گوشه ای از این سرزمین بدون اینکه عده زیادی از وجود آن ها باخبر باشند گذر روزگار را به تماشا می نشینند. از جمله ی این جاذبه ها روستای ماخونیک واقع در شهر سربیشه از استان خراسان جنوبی است. این روستا که مکانی بسیار جالب و پررمز و راز است مشهور به سرزمین لی لی پوت های ایران یا آدم کوچولوهاست. از طرفی معماری خاص خانه های آن به راحتی می تواند نظر هر بیننده ای را جلب کند. علاوه بر این، اهالی این روستا فرهنگ و شیوه زندگی خاصی دارند که می تواند برای دیگران جالب باشد. برای اقامت در هتل نیز می توانید به سایت ایران هتل آنلاین مراجعه کرده و بعد از مشاهده ی لیست هتل های بیرجند هر کدام را که می خواهید انتخاب و تنها با چند کلیک ساده رزرو کنید و بابت محل اقامت کاملا آسوده خاطر باشید.

معرفی کلی
لی لی پوت ها آدم کوچولوهای موجود در داستان معروف گالیور هستند که به عقیده ی برخی وجودشان افسانه ای بیش نیست اما جالب است بدانید در همین ایران ما روستایی وجود دارد که به سزمین لی لی پوت ها مشهور است. این روستا که ماخونیک نام دارد امروزه با عنوان سرزمین آدم کوچولوها شناخته می شود. ماخونیک روستایی تاریخی است که قدمت آن به حدود 400 سال می رسد. این روستا در نزدیکی مرز افغانستان واقع شده است. به دلایلی می توان ماخونیک را جزء هفت روستای جالب دنیا به شمار آورد. یکی از این دلایل و البته مهم ترین آنها اهالی کوتاه قد روستا هستند. دلیل دوم معماری خاص خانه های قدیمی روستا و دلیل سوم فرهنگ و آداب و رسوم اهالی آن است.

روستای ماخونیک واقع در منطقه ی ماخونیک از توابع دهستان دُرُح است. منطقه ی ماخونیک کلا 12 روستا دارد که روستای ماخونیک بزرگترین آن هاست. فاصله ی این روستا تا شهر بیرجند (مرکز استان خراسان جنوبی) حدود 130 کیلومتر و تا شهر سربیشه حدود 75 کیلومتر است. این در حالی است که فاصله ی ماخونیک با کشور افغانستان تنها حدود 35 کیلومتر است. ارتفاع این روستا از سطح دریا حدود 1580 متر می باشد.

همان طور که اشاره شد یکی از مهم ترین دلایل شهرت و محبوبیت روستای ماخونیک اهالی کوتاه قد آن می باشد. اهالی این روستا افرادی هستند که در ابتدا افغانی بوده اند و صدها سال پیش به منطقه ی ماخونیک مهاجرت کرده و نسل در نسل به زندگی در این پرداخته پرداخته اند. لازم به ذکر است با توجه به قد کوتاه تمام اهالی روستا داستان هایی در مورد آنها شکل گرفته و دهان به دهان چرخیده تا اینکه امروزه دیگر به عنوان یک واقعیت در ذهن ها جا خوش کرده است. دلیل شکل گیری این داستان ها علاوه بر قد کوتاه اهالی روستا، خانه هایی است که سقف های کوتاهی دارد و در ساخت آنها در و دیوارهای کوچکی به کار رفته است و روستای ماخونیک را از لحاظ ظاهری به روستای آدم کوچولوها شبیه کرده است. اما برای پی بردن به این موضوع که این داستان ها تا چه حد صحت دارد با ما همراه باشید تا پرده از رمز و رازها برداریم و حقیقت امر را برایتان روشن کنیم.

تاریخچه روستای ماخونیک
برخی معتقدند قدمت روستای ماخونیک و منطقه ای که این روستا در آن قرار دارد به هزاران سال پیش می رسد. البته شواهدی نیز در این زمینه وجود دارد که می تواند سندی بر صحت این ادعا باشد. از جمله این شواهد سنگ نگاره ای است که در نزدیکی قنات موجود در ماخونیک کشف شده و نقش چوپان و بزی بر آن دیده می شود. نقشی که امروزه به دلایل طبیعی و مصنوعی بسیار کمرنگ شده و به سختی قابل رویت و تشخیص است. از دیگر آثار تاریخی موجود در منطقه بنای برج و قلعه، برج گل انجیر، منزل سرگردونی و نادر مرده است که برج سنگی در میان آنها از شهرت بیشتری برخوردار است. این برج بر مکان مرتفعی ساخته شده و از آن به عنوان برج دیده بانی استفاده کرده اند تا از آمدن افراد متفرقه به داخل روستا مطلع شوند. مورد دیگری که راجع به گذشته ی منطقه ی ماخونیک وجود دارد شیوه ی زندگی اهالی آن است که در گذشته های بسیار دور به صورت کوچ نشینی بوده و با گذر زمان به یکجانشینی تبدیل شده است.

دلیل کوتاه قد بودن اهالی روستا
حدود 400 سال پیش شخصی افغانی به نام احمدخان همراه با خانواده و اقوام خود راهی کشور ایران می شوند و در منطقه ی ماخونیک ساکن می گردند. ماخونیک در ان زمان منطقه ای بسیار گرم و خشک بوده که در میان کوه ها و دشت های شرق ایران قرار داشته است. احمدخان و اطرافیانش دست به کار شده و با استفاده از مصالح موجود در منطقه خانه های ویژه ای برای خود می سازند. معماری این خانه ها به قدری جالب و دیدنی است که امروزه به یکی از ویژگی های خاص و دلایل شهرت روستا تبدیل شده است. از طرفی این خانه ها به قدری مستحکم ساخته شده که بعد از گذر این همه سال شکل اولیه ی خود را حفظ کرده و همواره محل زندگی نسل هایی از احمد خان و خاندانش می باشد. بدین ترتیب رفته رفته بر جمعیت مردم منطقه افزوده می شود و روستاهای زیادی در آن شکل می گیرد.

منطقه ای که روستای ماخونیک در آن قرار دارد گرم و خشک است در نتیجه امکان کشاورزی در آن کم است. این منطقه حتی پوشش گیاهی ضعیف و مراتع بسیار کمی قرار دارد. این امر باعث شد عده ای از اهالی روستا که به دامداری مشغول بودند شغل خود را از دست بدهند و دامداری را فراموش کنند. البته مردم روستا می توانستند از عناب، شلغم، گندم، جو و خنجه (پسته یا بنه) کوهی که در کوه های اطراف یافت می شد استفاده کنند. آنها معمولا از پسته کوهی تغذیه می کردند یا با کشک و شلغم نوعی غذا به نام کشک-بنه می پختند و همراه با نان می خوردند تا سیر شوند. این در حالی بود که وسیله ی نقلیه ای برای عبور از گردنه های سخت و رفتن به شهرهای اطراف برای ماخونیکی ها وجود نداشت. این امر موجب ناشناخته ماندن روستای ماخونیک تا حدود صد سال پیش شد. عدم دسترسی به غذای کافی و مقوی در طول سالیان سال باعث شد تا اهالی ماخونیک رشد خوبی نداشته باشند و همواره کوتاه قد و کوچک بمانند. به طوری که بلندقدترین آنها تنها حدود یک و نیم متر بوده و اکثر آنها قدی معادل 130 سانتی متر داشته اند اما این موضوع به نفع آنها تمام شد و روستای ماخونیک را به یک روستای گردشگری جالب در ایران تبدیل کرد به طوری که همواره عده ی زیادی برای دیدن لی لی پوت های ایران و خانه های آنها راهی این دیار می شوند تا سرزمین آدم کوچولوها را از نزدیک ببینند.

وضعیت فعلی اهالی روستای ماخونیک
حدودا صد سال پیش بود که روستای ماخونیک توسط اهالی دیگر مناطق ایران شناخته شد و سی سال بعد با وجود جاده ای که به روستا کشیده شد این امر توسعه یافت و ماخونیک به شکل گسترده تری مورد شناخت قرار گرفت. با احداث این جاده رفت و آمد برای اهالی روستا میسر شد و مردم توانستند از مواد غذایی مانند برنج و مرغ و انواع میوه ها و سبزیجات و … تغذیه کنند. از طرفی این رفت و آمدها موجب شد تا اهالی بتوانند به کارهای دیگری مشغول شوند و از راه های دیگری کسب درآمد کنند و با پولی که به دست می آورند آنچه را که احتیاج دارند بخرند و زندگی بهتری را تجربه کنند. این رفت و آمدها به تدریج در تغذیه و پوشش و فرهنگ اهالی و حتی معماری خانه هایشان تاثیر گذاشت و شباهت آنها به دیگر ایرانی ها را افزایش داد. این شرایط جدید حتی در رشد و سلامت اهالی هم موثر بوده و باعث شده بیشتر آنها قد و وزن معمول تری داشته باشند و زندگی را به شکل راحت تر و با رفاه بیشتری بگذرانند.

معماری خانه های ماخونیک
خانه هایی در روستای ماخونیک وجود دارد که بسیار کوچک و عجیب و غریب است به طوری که با دیدن آنها انسان به یاد آدم کوچولوها می افتد. امروزه ماخونیک شامل دو بافت قدیمی و جدید است. در بافت قدیمی آن حدود 200 خانه وجود دارد که 70 تا 80 درصد آنها واقعا کوچک و جالب اند. ابعاد این خانه ها بیشتر بین 5/1 در 3 متر تا 3 در 5 متر است و ارتفاع آنها نهایتا به 5/1 متر می رسد. این خانه ها که در دامنه ی تپه ها واقع شده اند در حالی که به هم چسبیده اند در گودی زمین قرار دارند. کف خانه ها به جای اینکه هم سطح زمین باشد یا در سطحی بالاتر از زمین ساخته شده باشد تا یک متر در زمین فرو رفته و تنها یک پنجره ی کوچک به اندازه ی یک کف دست دارد. درهای ورودی خانه ها نیز به قدری کوچک است که یک فرد عادی شاید با خم شدن هم نتواند از آن عبور کند. مصالحی که در ساخت این خانه ها به کار رفته اغلب از سنگ و چوب و کاهگل است. هر یک از خانه ها دارای یک اتاق کوچک برای نگهداری جو و گندم (کَندیک)، یک اجاق کوچک هیزمی برای پخت غذا (کُرِشک) و چند اتاق بسیار کوچک برای نگهداری از حیوانات و … هستند. ماخونیکی ها به فضای اصلی خانه که تنها یک اتاق بود و از همان برای پذیرایی از مهمان، خواب، پخت و پز، کارگاه بافندگی و … استفاده می شد خانه آدمی یا خانه نشست می گفتند. شاید باور نکنید برخی از مردان ماخونیک در همین فضای کوچک تا سه همسر و تا هشت فرزند داشته و همگی با هم زندگی می کرده اند.

دلیل اصلی کوچک بودن خانه ها در روستای ماخونیک
در روستای ماخونیک شب ها هوا بسیار سرد می شود این در حالی است که این سرما در زمستان شدت بیشتری پیدا می کند. در این شرایط هر چه خانه کوچکتر باشد سریعتر و با مقدار انرژی کمتری گرم می شود. سوختی که ماخونیکی ها برای گرم کردن خانه های خود از آن استفاده می کردند هیزمی است که در منطقه به سختی یافت می شود در نتیجه ترجیح می دادند خانه های خود را همواره در اندازه های کوچک بسازند تا برای گرم کردن آن با مشکل مواجه نشوند. از طرفی هر چه در و پنجره های خانه کوچکتر باشد باعث می شود گرمای بیشتری در خانه بماند و سرما تا حد کمتری به داخل خانه نفوذ کند. در واقع این پنجره ها به قدری کوچک اند که با تماشا به آنها تنها می توان شب یا روز بودن هوا را تشخیص داد. از طرفی درهای این خانه ها به سمت جنوب ساخته شده تا بادهای شمالی به داخل خانه وارد نشود.

دلیل دیگر، کمبود مصالح و سختی تهیه ی آن بوده که باعث شده اهالی تا جایی که امکان دارد خانه های خود را کوچک بسازند تا مصالح کمتری مورد نیاز داشته باشند. البته با احداث جاده و ورود وسایل نقلیه به روستا اهالی توانستند به راحتی مصالح ساختمانی را از فرسنگ ها دورتر به روستای خود ببرند و خانه های خود را به شکل امروزی در هر اندازه ای که می خواهند بنا کنند و دیگر در خانه های کوچک قدیمی خود زندگی نکنند و بافت جدید روستا شکل بگیرد.

محل قرنطینه در روستای ماخونیک
در سه کیلومتری روستای ماخونیک سوراخی در زمین وجود دارد که اهالی روستا آن را قرنطینه می نامند. در گذشته که مردم ماخونیک در انزوا زندگی می کردند و نمی توانستند با دیگر نقاط ایران رفت و آمد کنند از این سوراخ به عنوان یک درمانگاه یا بیمارستان صحرایی استفاده می کردند. آنها افرادی را که به بیماری آبله مبتلا می شدند به این محل برده و تا درمان کامل بیماری یا مرگ از او مراقبت می کردند. پرستاران این درمانگاه بیشتر از بیمارانی بودند که شفا یافته بودند.