موزه خاچاطور گِساراتسی اصفهان

موزه خاچاطور گساراتسی بنایی واقع در محوطه کلیسای مشهور وانک در شهر زیبای اصفهان است. این موزه دارای آثار تاریخی بسیار با ارزشی است که ازجمله آن ها می توان به اولین دستگاه چاپ موجود در ایران و تار مویی که متنی بر آن نوشته و تنها با تلسکوپ قابل خواندن است اشاره کرد. از طرفی در این موزه می توان با فرهنگ مردم ارامنه آشنا شد و نسخ خطی ارزشمندی را از نزدیک مشاهده نمود. با ما همراه باشید تا با موزه خاچاطور گساراتسی که یکی از جاهای دیدنی اصفهان است بیشتر آشنا شوید. اصفهان با لقب نصف جهان یکی از شهرهای بزرگ و گردشگری ایران است که همواره عده زیادی از گردشگران داخلی و خارجی را به سمت خود می کشاند. طبیعی است برای اقامت در چنین شهری دچار سردرگمی شوید؛ پیشنهاد ما برای شما رزرو آنلاین است از میان لیست هتل های اصفهان در سایت ایران هتل آنلاین است.

موزه خاچاطور گِساراتسی، موزه ای واقع در کلیسای معروف وانک در شهر اصفهان است که قدمتی بالغ بر 100 سال دارد. خاچاطور گِساراتسی شخصی است که صنعت چاپ را در سال 1638 میلادی در ایران و خاورمیانه پایه گذاری کرده است. به پاس تشکر و قدردانی از زحمات وی موزه واقع در محوطه کلیسای وانک از سال 1391 به عنوان موزه خاچاطور گساراتسی نام گرفت. با اینکه گفته می شود قدمت موزه خاچاطور گساراتسی به بیش از صد سال می رسد اما لازم به ذکر است در طول زمان دچار تغییراتی شده و تا حدی وسعت یافته است؛ ازجمله این تغییرات می توان اضافه شدن تعدادی اتاق براى نگهدارى کتب، نسخ خطى و اشياء تاريخى توسط طادئوس هُونانیان فرزند هاروتیون هُونانيان، نويسنده کتاب «تاریخ جلفاى اصفهان»، در قسمت شمالى حیاط کلیسا است. از اين اتاق ها تا سال 1930 به عنوان موزه و کتابخانه استفاده می شد اما در سال 1930 به پیشنهاد سارگيس خاچاطوريان (نقاش و هنرمند ارمنی) علاوه بر تعمیر اتاق ها بر وسعت آن ها افزوده شد و اشیاء جدیدی به مجموعه اضافه گشت و از آن به بعد این بخش از کلیسا به عنوان موزه معروف شد. 40 سال بعد، شوراى خليفه گرى اصفهان تصمیم گرفت موزه را به روز کند، بدین ترتیب ساختمان جدیدی بنا نمود و اشیاء موزه قدیمی را به ساختمان جدید انتقال داد.

ساختمان جدید که در سال 1971 میلادی ساخته شد یک بنای دو طبقه است که مساحت طبقه اول آن 600، مساحت طبقه دوم 525 و مساحت زيرزمين آن 250 متر مربع است. از آن پس به بعد آثار دیگری توسط شورای خلیفه گری برای موزه خریداری یا توسط اشخاصی به موزه اهداء شد؛ مثلا در سال 1977 میلادی دو مجسمه در بخش ورودی موزه قرار داده شد که یکی از آن ها تندیس مسروپ ماشتوتس، اختراع کننده حروف الفبای ارمنی در قرن پنجم میلادی و دیگری تندیس خاچاطور گِساراتسی، مؤسس چاپخانه کلیسای وانک در قرن هفدهم میلادی است. هر دوی این تندیس ها توسط هنرمند ارمنی زاوِن آیوازیان ساخته شده و خود از آثار باارزش موزه به شما می آید. یکی از جالب ترین آثار تار موی متعلق به دختری هجده ساله است که جمله ای از کتاب عهد عتیق به زبان ارمنی با قلمی از جنس الماس توسط واهرام هاکوپیان در سال 1974 میلادی بر روی آن نوشته شده است. این اثر در سال 1975 میلادی به موزه خاچاطور گساراتسی اهدا شد و با میکروسکوپی که در مقابل آن تعبیه شده قابل رویت است. موزه خاچاطور گساراتسی، يکى از قدیمی ترین موزه های موجود در ايران است که بخش های مختلفی دارد و در ادامه به توصیف هر یک از آن ها پرداخته می شود.

این بخش شامل حدود 40 جلد کتاب خطی نفیس است که از جمله آن ها می توان به تورات، انجیل و دیگر کتاب های مذهبی اشاره کرد. این بخش دارای دو غرفه است:

الف) غرفه آثار متعلق به جلفای اصفهان

اکثر آثار موجود در این بخش مذهبی است و برخی از آنها دارای نقاشی ها، تذهیب ها و مینیاتورهای متعددی هستند که توسط بهترین نقاشان ارمنی کشیده شده اند. از قدیمی ترین نسخه های خطی موجود در این بخش می توان به یک کتاب انجیل متعلق به قرن دهم میلادی اشاره کرد که بر روی پوست نوشته شده است. اثر جالب بعدی کتاب قرآنی است که به زبان ارمنی ترجمه شده و متعلق به قرن هجدهم میلادی است.

بیشتر تابلوهای گچ بری موجود در این بخش متعلق به کاخ های خاندان صفویه است که نظیر آن ها در دیگر موزه های ایران بسیار کم است؛ علاوه بر اینها آثار باارزشی از نقاشان اروپایی و ارمنی در این بخش دیده می شود که معمولا بر روی کرباس، پوست، چرم، فلز و شیشه کشیده شده است. موضوع اکثر این آثار مذهبی است و شامل تصاویری از تولد حضرت مسیح، اتفاقات زندگی او و طرفدارانش، تمثال مریم مقدس و غیره می باشد. یکی از بهترین آثار بخش مذکور سیاه قلمی از چهره حضرت ابراهیم (ع) است که توسط رامبراند، نقاش بزرگ هلندی در قرن هفدهم میلادی کشیده شده است؛ همچنین تصاویری از مردان ایرانی و چهره های معروف ارمنی با لباس های مخصوص ارمنیان جلفا نیز در این بخش دیده می شود.

این بخش شامل زیورآلات طلا و نقره، کمربند، قلاب شنل، سینی، انواع جعبه صلیب، عودسوز، ظرف روغن مقدس و غیره است؛ این اشیا به روش های مختلفی از جمله ریخته گری، مشبک کاری، ملیله کاری و قلمزنی ساخته شده و با سنگ های رنگارنگ قیمتی و نیمه قیمتی تزئین شده اند.

یکی از زیباترین آثار این بخش لباس های روحانیان است که با انواع پارچه های زری و ترمه به سبک سنتی دوخته شده اند. از دیگر آثار بخش یاد شده لباس های محلی ارمنیان جلفا، انواع لباس عروس، زن و تاجر جلفایی، انواع کلاه، وسایل آرایش و سوزن دوزی زنان، نمونه هایی از وسایل سفره عقد ارمنیان و غیره است. در این میان یک تعداد فرش و گلیم با نقش های اصیل ارمنی نیز دیده می شود.

ج) ظروفی با تزئینات اروپایی

در این بخش انواع ساعت، مبلمان، شمعدان، جعبه، صلیب، تابلوهای منبت کاری و غیره به چشم می خورد که از مهم ترین آن ها می توان به سازهایی مانند تار ساخته شده به دست یحیی خان (هُوهاننِس آبکاریان) تارساز معروف جلفا، تار ساخته شده به دست مِلکُن خان جلفایی و ساز چوگور از سازهای زهی متعلق به مانوک مانوکیان اشاره کرد.

در کلیسای وانک حدود 170 برگه وجود دارد که بر هر یک فرمانی نوشته شده و آن را اصطلاحا برگ فرمان می گویند. 22 مورد از این برگ فرمان ها در موزه خاچاطور گساراتسی نگهداری می شوند. این فرمان ها متعلق به قرن هفدهم تا نوزدهم میلادی هستند و موضوع اکثر آن ها مهاجرت ارمنیان، دادن امتیازات تجاری و مذهبی به ارمنیان جلفا و چگونگی گرفتن مالیات از اهالی و تجار جلفایی است. قدیمی ترین فرمان این مجموعه متعلق به سال 1564 میلادی است که توسط شاه طهماسب صفوی صادر شده و ارتباط نزدیک ارمنیان با شاهان صفوی قبل از مهاجرت به جلفا را نشان می دهد.

این بخش از موزه به تاریخچه صنعت چاپ در جلفا می پردازد. در واقع اولین کتاب ها در این حوزه که با تلاش جلفایی ها در ایران به چاپ رسیده در این بخش به نمایش درآمده است. جالب است بدانید اولین چاپخانه ایران را نیز خاچاطور وارتاپد گِساراتسی و شاگردان او دایر کرده اند و مکان آن همین کلیسای وانک بوده است. آن ها طراحی و ساخت ماشین چاپ، کاغذ و مرکب مورد نیاز خود را در سال 1638 میلادی انجام داده و توانستند اولین کتاب خود که شرح حال پدران روحانی یعنی ساقموس (زبور داوود) را در 572 صفحه به چاپ برسانند. امروزه نسخه اصلی این کتاب در آکسفورد انگلستان نگهداری می شود و نمونه موجود در موزه خاچاطور گساراتسی یک کپی از آن است. از دیگر کتاب هایی که در زمان گساراتسی در این چاپخانه به چاپ رسیده می توان به وارک هارانس (با مضمون سرگذشت پدران روحانی در 705 صفحه در سال 1641 میلادی)، خورهرتادِدر (کتابچه عشای ربانی در 48 صفحه در 1641 میلادی)، ژاماگیرک (کتاب مراسمات کلیسایی در 695 صفحه) اشاره کرد. از طرفی تنها آثار به جای مانده از اولین چاپخانه تعدادی از حروف و کتاب هایی است که اولین بار در نقاط مختلف دنیا به زبان ارمنی چاپ شده اند و نمونه هایی از هنر نوشتن در آن دوران در این موزه دیده می شود.

این بخش یکی از بخش های مهم موزه خاچاطور گساراتسی است که در سال 2001 میلادی با همکاری شورای خلیفه گری اصفهان و موسسه ترجمه و تحقیق هور در تهران تاسیس شده و اسنادی مربوط به جریان نژادکشی ارمنیان در 24 آوریل 1915 میلادی را شامل می شود. از جمله این اسناد می توان به نمونه هایی از مکاتبات سلاطین عثمانی، نقشه پراکندگی کشتار ارمنیان در شهرهای ارمنستان غربی و غیره اشاره کرد.

کشور ارمنستان طی سال های 1918 تا 1920 میلادی کشوری استقلال یافته بود. نمونه هایی از مدارک رسمی دولتی مربوط به این کشور در این سال ها در موزه خاچاطور گساراتسی نمایش داده شده است. علاوه بر اینها گذرنامه ها، تمبرها، اسکناس ها، سکه ها و غیره نیز در این موزه موجود هستند. جالب ترین اثر موزه خاچاطور گساراتسی نیز در این بخش از آن قرار دارد. این اثر همان تار موی معروف است که در سال 1975 میلادی به موزه اهدا شده است.

آدرس دقیق موزه خاچاطور گساراتسی استان اصفهان، شهرستان اصفهان، چهارراه حکیم نظامی، خیابان نظرشرقی و کوچه کلیسای وانک است. برای رسیدن به این موزه علاوه بر خودروی شخصی می توانید از وسایل نقلیه عمومی نیز استفاده کنید. برای استفاده از اتوبوس بایستی سوار اتوبوس های خطوط میدان شهدا – بیمارستان غرضی و سه راه ملک شهر – ترمینال زاینده رود شوید و در خیابان حکیم نظامی پیاده شده و بعد از کمی پیاده روی به کلیسا برسید.

زمان بازدید از این موزه همه روزه از ساعت 8:30 صبح تا 5:30 عصر است. هزینه بازدید برای اتباع ایرانی و خارجی به ازای هر نفر متفاوت است. از آنجا که روزهای تعطیل کلیسای وانک بر اساس تقویم میلادی تعیین می شود، این روزها در طول سال های مختلف متفاوت است. برای آگاهی از آن ها می توانید به وبسایت کلیسا مراجعه کنید.

در کنار بازدید از موزه خاچاطور گساراتسی می توانید از کلیسای وانک به عنوان بزرگترین کلیسای اصفهان دیدن کنید. از طرفی می توانید به دیدن از سی و سه پل در فاصله 2 و نیم کیلومتری، پل خواجو در فاصله 4 و نیم کیلومتری، باغ پرندگان در فاصله 7 کیلومتری و آکواریوم اصفهان در فاصله 6 و نیم کیلومتری از موزه بپردازید.