خلیج عربی یا خلیج فارس؟

خلیج فارس (یا شاخاب پارس) آبراهی است که در امتداد دریای عمان و در میان ایران و شبه جزیره عربستان قرار دارد. مساحت آن ۲۳۷٬۴۷۳ کیلومتر مربع است، و پس از خلیج مکزیک و خلیج هادسون سومین خلیج بزرگ جهان بشمار می‌آید. سهم ایران از خلیج فارس چقدر است؟ نقشه خلیج عربی کجاست؟ نام قدیمی خلیج فارس چیست؟ در ادامه به این سوالات پاسخ خواهیم داد.

نام قدیمی خلیج فارس چیست؟

در یک طرف خلیج کشور ایران و در طرف دیگر تعدادی از کشور های عربی واقع شده اند. مانند: عراق، کویت، عربستان سعودی، بحرین، عمان و ایالت متحده عربی.
جغرافی دانان گذشته “استرابو و تولمی” این خطه از آب را “خلیج فارس” نامیدند، نامی که تا به امروز باقی مانده است. اما از سال 1960 با توجه به گسترش ملت گرایی و ناسیونالیسم، کشورهای عربی استارت دریای عربی را زدند و آن را به این اسم خواندند.

اهمیت این دریا و کلا منطقه به قدری است که همیشه با نا آرامی هایی همراه بوده است.

در اوایل ماه آگوست سال 1990، صدام حسین، رهبر عراق دستور حمله به كشور همسایه یعنی كویت و اشغال آن را صادر كرد. به دنبال این اقدامات، قدرت های عرب متحد مانند عربستان سعودی و مصر از ایالات متحده و كشورهای غربی دیگر درخواست كردند تا در این موضوع مداخله نمایند. صدام حسین درخواست شورای امنیت سازمان ملل را مبنی بر خروج از كویت تا اواسط ماه ژانویه سال 1991 رد كرده و بدین ترتیب جنگ خلیج فارس با حملات سنگین هوایی به رهبری ایالات متحده در عملیاتی معروف به عملیات طوفان صحرا آغاز گردید.

پس از 42 روز حملات بی وقفه و بی رحمانه هوائی و زمینی توسط ائتلاف متحد غربی، در 28 فوریه رئیس جمهور وقت ایالات متحده، جورج اچ دبلیو بوش، اعلام آتش بس كرد؛ تا آن زمان، اكثر نیروهای عراقی در كویت تسلیم شده و یا فرار كردند. اگرچه جنگ خلیج فارس در ابتدا به عنوان موفقیتی نامحدود برای متحدان بین المللی قلمداد می گردید، اما جنگ پیش آمده در این منطقه كه پتانسیل بروز مسائل جدید را در خود داشت، منجر به جنگ دوم خلیج به نام جنگ عراق گردید كه در سال 2003 آغاز شد.

پی آمد های جنگ خلیج فارس

اگرچه جنگ خلیج به عنوان یك پیروزی قاطع برای نیروهای ائتلاف قلمداد می شد، اما كویت و عراق متحمل آسیب های فراوانی شدند و صدام حسین هم وادار به كناره گیری از قدرت نشد. علی رغم اینكه رهبران ائتلاف معتقد بودن كه این یك جنگ محدود با حداقل هزینه بود، اما سال ها برای منطقه خلیج فارس و دیگر مناطق دنیا، تأثیراتی مستمر داشت. بلافاصله پس از اتمام جنگ، نیروهای صدام حسین به طرز وحشیانه ای قیام مردم كُرد را در شمال و شیعیان در جنوب عراق را سركوب كرد. ائتلاف به رهبری ایالات متحده از ترس اینكه این قیام ها در صورت پیروزی منجر به از بین رفتن دولت عراق شوند، از آنها حمایت ننمود.

در طول سالیان پس از آن، هواپیماهای ایالات متحده و بریتانیا به گشت زنی در آسمان و ایجاد منطقه پرواز ممنوع بر فراز عراق ادامه دادند، حال آنكه مسئولین عراقی تمام تلاش خود را كردند تا از شرایط صلح و خصوصاً بازرسی های سازمان ملل از مراكز تسلیحاتی كشور، خارج شوند. این امر پس از اینكه عراق به شكلی پایدار از پذیرش بازرسی بازرسان از مراكز تسلیحاتی سرباز زد، منجر به آغاز مجدد ولی كوتاه خصومت ها در سال 1998 گردید. بعلاوه، هرازچندگاهی نیروهای عراقی بر فراز منطقه پرواز ممنوع با هواپیماهای امریكایی و بریتانیایی به تبادل آتش می پرداختند.

در سال 2002، ایالات متحده (كه در آن زمان فرزند رئیس جمهور اسبق یعنی جورج دبلیو بوش ریاست جمهوری آن را برعهده داشت) حمایت خود را از تصمیم جدید سازمان ملل مبنی بر بازگرداندن بازرسان تسلیحات به عراق اعلام نمود؛ در ماه نوامبر همان سال بازرسان سازمان ملل مجدداً وارد عراق شدند.

در بین اختلافات اعضای شورای امنیت سازمان ملل پیرامون اینكه عراق چگونه با بازرسی های مذكور به خوبی كنار آمده است، ایالات متحده و بریتانیا شروع به اعزام نیروهای نظامی به مرزهای عراق نمودند. بوش (بدون اخذ تأییدیه جدید از سازمان ملل) در 17 ماه مارس سال 2003، با تهدید به جنگ، ‌اولتیماتومی را اعلام و درخواست كرد كه صدام حسین از قدرت كناره گیری و كشور را ظرف 48 ساعت ترك نماید. صدام حسین این درخواست را رد كرد و بدین ترتیب سه روز بعد دومین جنگ خلیج فارس – كه عموماً به نام جنگ عراق معروف است – آغاز گردید.

نظرات در رابطه با کانالی که انگلستان و فرانسه را از هم جدا می کند نیز چنین است. این کانال در واقع از سمت انگلستان به کانال انگلیسی معروف است در حالی که از سمت کشور فرانسه به la manche شناخته می شود.

تاکید بر روی کلمه ” انگلیسی” کمی تنش زاست. به همین دلیل بهتر است به منظور توافق بین دو کشور به آن فقط “کانال” بگوئیم. ولی توافق در زمینه خلیج فارس/ عربی به این سادگی ها به نظر نمی رسد.

سهم ایران از خلیج فارس چقدر است؟

ما ایرانیان راجع به این موضوع خیلی حساس هستیم. ایران در سال 2006 مجله اقتصادی آمریکایی را تحریم کرد چون در این مجله عبارت خلیج فارس به خلیج تغییر کرده بود و حتی زمانی که موزه لوور در تورهایش از کلمه ی خلیج به جای خلیج فارس استفاده کرد تظاهرات دیپلماتیک توسط ایرانیان مقیم این کشور شکل گرفت.

یکی از اقدامات دولت ایران برای پاسداری از میراث معنوی و فرهنگی خلیج فارس رسمیت دادن به روز ملی خلیج فارس در تقویم رسمی کشور بود. در این راستا در تیر ماه سال ۱۳۸۴ شورای عالی انقلاب فرهنگی ۱۰ اردیبهشت ماه که مصادف با اخراج پرتقالی‌ها از تنگه هرمز است را روز ملی خلیج فارس نام نهاد.

در سال‌های اخیر و به ویژه از دههٔ شصت میلادی به این سو، نام جعلی خلیج عربی نیز در برخی منابع تحت حمایت بیشینهٔ دولت‌های عربی و گاه غیر عربی به گونه‌ای فزاینده در حال رقابت با نام خلیج فارس است، جایگزینی نامی قومی بجای یک نام تاریخی امر خشم ایرانیان سراسر جهان را برانگیخته و باعث پدیداری نام «خلیج همیشه فارس» یا «خلیج همیشگی فارس» از سوی ایرانیان گشته‌است.