ایاصوفیه در استانبول

شهر استانبول پایتخت کشور ترکیه شهری پر از بناهای تاریخی و دیدنی است که هر یک در جایگاه خود جذابیت خاصی دارد و همواره عده ی زیادی از گردشگران را به سمت خود فرا می خواند. از جمله ی این بناهای تاریخی ایاصوفیه است. ایا صوفیه، در ابتدا کلیسا سپس مسجد و امروزه موزه ای در مرکز شهر استانبول است که با گنبد بزرگ و چهار مناره ای که دارد به راحتی قابل شناسایی می باشد. امروز قصد داریم در مورد این مجموعه ی باارزش و تاریخی صحبت کنیم. پس با ما همراه باشید تا با این بنای جذاب و دیدنی آشنا شوید.

چنانچه قصد سفر به شهر استانبول را دارید بایستی راهی تهران شوید و از آنجا برای رفتن به استانبول اقدام کنید. اگر می خواهید شب را در تهران بمانید پیشنهاد می شود قبل از رفتن به رزرو هتل در تهران بپردازید و اسوده خاطر به سمت این شهر حرکت کنید. با رزرو هتل های تهران می توانید از تخفیف هم بهره مند شوید و سفری به صرفه تر داشته باشید.

معرفی کلی
ایا صوفیه (Hagia Sophia) که به معنای حکمت خدا است بنایی بزرگ و زیبا در استانبول است که برخی آن را با نام مسجد ایا صوفیه می شناسند اما حقیقت امر این است که این بنا امروزه به جای مسجد به موزه تبدیل شده است. از دیگر نام های ایا صوفیه می توان به حاجیا سوفیا یا هاگیا صوفیا نیز اشاره کرد. ایا صوفیه امروزه یکی از معروف ترین جاذبه های شهر استانبول است که تقریبا همه آن را می شناسند. به جرات می توان گفت این مکان تاریخی که متعلق به دوران بیزانس می باشد یک شاهکار معماری است که هر بیننده ای با دیدن آن به وجد می آید.

جالب است بدانید که حدود ۱۰ هزار کارگر در طول ۵ سال تحت نظر ۱۰۰ استاد معماری تلاش کرده اند تا بنای ایا صوفیه با این همه زیبایی و ابهت و محبوبیت ساخته شده است. ارتفاع گنبد ایا صوفیه از سطح زمین چیزی حدود ۵۵ متر و قطر آن ۳۱ متر است که به وسیله ی ۴۰ پشت ‌بند بزرگ روی ۴ ستون اصلی سوار شده ‌است. ستون‌ های مرمری این بنا از نقاط مختلف دنیا از جمله تالار آرتمیس به استانبول منتقل شده‌ است. در مورد اهمیت ایا صوفیه همین بس که در سال 1985 میلادی در لیست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.

تاریخچه ی ایا صوفیه در استانبول
ایا صوفیه که امروزه از آن به عنوان موزه یاد می شود در ابتدا یک مسجد بوده به همین دلیل هنوز هم عده ای در استانبول هستند که آن را با نام مسجد می شناسند. این بنا در واقع یک شاهکار معماری فوق العاده زیباست که یادگاری به جا مانده از دوران بیزانس ها و امپراتوری عثمانی ها می باشد. موزه یا همان مسجد ایا صوفیه همواره به عنوان یکی از نمادهای مذهبی در ترکیه شناخته شده و از آنجا که سال ها به عنوان کلیسا مورد استفاده قرار گرفته و بعد ها به مسجد تبدیل شده در استانبول به عنوان نمادی که ارتباطی محکم بین دین اسلام و مسیحیت را برقرار می کند شناخته می شود.

بله کاملا درست است! موزه ی ایا صوفیه قبل از آنکه مسجد باشد یک کلیسا بوده و به عنوان محل عبادت مسیحیان مورد استفاده قرار گرفته است؛ تا اینکه با ظهور اسلام در ترکیه، تغییر کاربری داده و به مسجد مبدل شده است و از آنجا که قدمتی بسیار طولانی دارد و از ارزش و اهمیت بالایی برخوردار است به موزه تبدیل شده است تا در معرض دید همگان قرار بگیرد. این بنا در طول تاریخ فرمانروایان بسیاری را به خود دیده است و شاهد حضور انسان های متفاوتی در استانبول بوده و همواره زیبا و ارزشمند به حیات خود ادامه داده و هر روز بر قدمت آن افزوده شده و طرفداران بیشتری یافته است.

موزه ی ایاصوفیه سالیان سال به عنوان بزر گ ترین حرم موجود در جهان شناخته می شد. این در حالی است که امروزه با وجود گنبد بسیار بزرگی که دارد به عنوان بزرگ ترین موزه ی دنیا شناخته می شود. ساختمان اصلی موزه ی ایا صوفیه در استانبول برای اولین بار در سال ۳۶۰ میلادی به صورت یک کلیسای چوبی ساخته شد. بعدها چندین بار ویران شد و مجددا مورد بازسازی قرار گرفت تا اینکه به شکل امروزی خود درآمد.

در واقع این کلیسای چوبی که با نام مگال کلیسا به معنای کلیسای بزرگ هم خوانده می شد، در سال ۴۰۴ میلادی دچار یک آتش سوی بزرگ شد و تقریبا از بین رفت. بدین ترتیب فرمانروای وقت در سال ۴۱۵ میلادی یک باسیلیکای بسیار بزرگ را با جایگزین کرد اما این باسیلیکا نیز در سال ۵۳۲ میلادی در زمان قیام نیکا در برابر جاستینیان مجددا سوزانده شد. حدودا ۴۰ روز پس از این قیام، جاستینینچ برای بار دوم ایا صوفیه را بازسازی کرد. جاستینینچ که در آن زمان امپراطور وقت بود بابت ساختن ایا صوفیه بسیار به خود می بالید. بدین ترتیب بود که کلیسای ایا صوفیه در استانبول برای اولین بار توسط امپراطوری بیزانس در سال ۵۳۶ میلادی رسما افتتاح شد اما با گذشت سال ها کاربری خود را تغییر داد و اول به مسجد و سپس به یک موزه ی زیبا مبدل گشت.

تبدیل ایا صوفیه به مسجد بعد از فتح قسطنطنیه توسط ارتش عثمانی انجام شد. در واقع از ایا صوفیه حدود 900 سال به عنوان کلیسا استفاده می شد تا اینکه در سال ۱۴۵۳بعد از اینکه سلطان محمد دوم عثمانی کنستانتینپول را تسخیر کرد بلافاصله دستور تبدیل ایا صوفیه به یک مسجد و محلی برای عبادت مسلمانان را داد و از آن زمان به بعد ایا صوفیه به عنوان مسجد باقی ماند.

یک قرن بعد، معمار سینان به ترمیم مسجد ایا صوفیه پرداخت و عناصر اسلامی را در آن به کار برد. مناره ها، میر آب و منبرها، بخش های مختلفی مانند کتاب خانه، مقبره ها و فواره ها نیز در این دوران بود که به مسجد اضافه شد. در واقع با تبدیل کلیسا به مسجد، ۴ مناره ی زیبا برای آن ساخته شد و آثار متعلق به دین مسیحیت در این بنا برداشته شد. چند سال بعد در زمان سلطان سلیمان، تشخیص دادند که نقاشی ‌ها و تزئینات داخلی این بنا، برای بودن در مسجد مناسب نیستند به همین دلیل روی آن ها را با گچ پوشاندند و اینگونه بود که در زمان پادشاهان مختلف بنای ایا صوفیه همواره با تغییراتی روبرو می شد.

تبدیل ایا صوفیه به موزه اتفاقی بود که در قرن ۲۰ میلادی رخ داد. در واقع در سال ۱۹۳۵، آتاتورک رئیس جمهور ترکیه دستور تبدیل مسجد ایا صوفیه به یک موزه ی فرهنگی را صادر کرد. این موزه از هر دوره ای در استانبول یادگاری در دل خود جای داده به همین دلیل یکی از مهم ترین بناهای کشور ترکیه به شمار می رود. از جمله آثار مهمی که در این موزه به چشم می خورد موزاییک ‌های بیزانسی و سپرهای بسیار بزرگ دایره ‌ای شکل عثمانی است که روی آن ها اسامی مقدس و آیات قرآنی نوشته شده است و بسیار مورد توجه بازدیدکنندگان می باشد.

ساختمان ایا صوفیه در استانبول
مساحت ساختمان ایا صوفیه در استانبول حدود ۶ هزار متر مربع است. از جمله مصالحی که در ساخت این ساختمان به کار رفته آجر و سنگ مرمر است. طاق‌ ها و ستون ‌های زیبایی که در ساختمان ایاصوفیه وجود دارد چشمان هر بیننده ای را به سمت خود خیره می کند. در واقع در این ساختمان ۴ ستون بسیار بزرگ ساخته شده که هر یک در زیر یک طاق زیبا قرار گرفته است. گنبد اصلی ساختمان نیز بر روی این ستون ها جا خوش کرده است. این ۴ ستون که از جنس سنگ خارای مصری هستند شبیه پای فیل ساخته شده اند تا بتوانند وزن ۴ طاق بالا و گنبد بزرگ بنا را تحمل کنند. ایا صوفیه به جز این چهار ستون دارای 103 ستون دیگر نیز می باشد که استحکام هر چه بیشتر بنا را تضمین می کنند.

این ساختمان دارای 9 در است که بزرگ ترین آنها در وسط قرار دارد. این در که با چارچوب فلزی و قاب مرمری ساخته شده برای ورود امپراطور وقت طراحی گشته است. ایا صوفیه در داخل خود دارای نقاشی ‌ها، تزئینات و کاشی ‌های بزرگ و زیبایی است که روی آن ها مزین به آیات قرآنی و احادیث بزرگان است. در ساخت این تزئینات از فلزات و سنگ‌ های با ارزش مربوط به هنر بیزانسی استفاده شده است.

نور لازم برای روشن شدن فضای داخلی بنا توسط ۴۰ پنجره ای که نزدیک به هم بر روی گنبد ساخته شده اند تامین می شود. عمق این گنبد ۱۸ متر و بلندی آن ۵۶ متر از سطح زمین است و دارای قطری حدود 31 متر می باشد. در طرفین فضای بسیار بزرگ مرکزی یک راهروی جانبی قرار دارد که بار سنگین گنبد را به قوس ‌های عظیمی که در وسط سر درهای پنجره قرار گرفته ‌است منتقل می ‌کند.

دیوارهای ایا صوفیه با سنگ‌ های قیمتی منتسب به هنر بیزانسی معرق کاری شده است. در حیاط داخلی مجموعه، فواره ‌هایی برای وضو گرفتن قرار دارد که بر زیبایی هر چه بیشتر مجموعه می افزاید. در بخش جنوبی مسجد به جای گلدسته ‌ای از جنس سنگ، گلدسته ‌ای از جنس آجر ساخته شده است.

از زیباترین بخش ‌های این بنا، تزئینات داخلی و موزائیک‌ های بیزانسی آن است. در این میان قطعات و تابلوهای ساخته شده از طلا، نقره، مرمر و سفال لعاب دار رنگارنگ نیز بسیار دیدنی و چشم نواز است. تابلوهای موزائیکی ایا صوفیه را می ‌توان بر سطح داخلی نیم گنبدها، دیوارها، طاق‌ ها و رواق‌ ها و بر سر در ویژه ی امپراطور و دیگر مکان ها مشاهده کرد. در کنار تمام اینها لازم به ذکر است که متاسفانه بر اثر ویرانی‌ های پی در پی که در طول تاریخ برای ایا صوفیه رخ داده است، بخشی از بنا از بین رفته ‌است که از جمله ی آن می توان به تابلوی موزائیک تصویر عیسی مسیح که در ۱۳۵۵ میلادی آن را بر سطح داخلی گنبد ساخته بودند اشاره کرد. طبق گفته هایی که وجود دارد این اثر تا اواسط قرن ۱۷ میلادی نیز وجود داشته اما در زمان عبدالمجید دوم، قاضی عسکر عزت افندی با نوشتن آیاتی از سوره ی نور آن را پوشانده ‌است.

از دیگر آثار هنری نفیس موجود در ایا صوفیه می توان به بخش ‌های برنزی به کار رفته در قسمت جنوبی کتابخانه اشاره کرد. دیوارهای این بخش با تخته سنگ‌ های ارزشمند و گران ‌قیمتی پوشانده شده که قدمت آن ها به قرن ۴ میلادی باز می ‌گردد.

اطلاعات تکمیلی
آدرس دقیق ایا صوفیه کشور ترکیه، شهر استانبول، محله ی سلطان احمد، میدان ایا صوفیه است. برای دسترسی به ایا صوفیه می توانید از طریق اتوبوس، تراموا و یا مترو اقدام کنید. تنها کافی است که نام ایا صوفیه را به زبان آورید تا شما را در پیاده شدن از ایستگاه مربوطه راهنمایی کنند. هزینه ی بازدید از ایا صوفیه حدود 72 لیر ترکیه است. این هزینه برای کودکان زیر 12 سال رایگان است. موزه ی ایا صوفیه به جز روزهای دوشنبه در سایر روزهای هفته باز است. ساعت بازدید از آن از 15 آوریل تا 30 اکتبر (26 فروردین تا 8 آبان) از 9:00 صبح تا 19:00 عصر و از 30 اکتبر تا 15 آوریل (8 آبان تا 26 فروردین) از 9:00 صبح تا 17:00 عصر است. پیشنهاد می شود یک ساعت قبل از بسته شدن مجموعه در آن حاضر باشید تا فرصت کافی برای بازدید داشته باشید.

جاذبه های اطراف
ایا صوفیه در مرکز شهر استانبول واقع شده است لذا در کنار بازدید از آن می توانید از کاخ توپکاپی (Topkapi Place) در فاصله ی 60 متری، کلیسای ایا ایرنه (Hagia Irene) در فاصله ی 200 متری، حمام خرم سلطان (Ayasofya Hurrem Sultan Hamam)در فاصله ی 250 متری، باسیلیکا سیسترن (Basilica Cistern) در فاصله ی 300 متری، موزه ی باستان شناسی (Archaeological Museum) در فاصله ی 450 متری، مسجد سلطان احمد (Sultan Ahmed Mosque) در فاصله ی 500 متری، موزه ی هنرهای اسلامی و ترکی (Museum of Turkish and Islamic Arts) در فاصله ی 650 متری، پارک گلخانه (Gülhane Parkı) در فاصله ی 750 متری و بازار ادویه (Arasta Bazaar) در فاصله ی 750 متری دیدن کنید.