با وجود بحث و بررسی راجع به جنبه های منفی گردشگری در دهه های گذشته، هنوز هم بسیاری از مردم مضرات این صنعت را باور ندارند، و تا همین اواخر اثرات منفی حضور بیش از حد توریست ها قابل تصور نبود. در تابستان سال 2017 میلادی، رسانه ها و صنعت گردشگری بالاخره توجه خود را به سوی اثرات منفی صنعت تعطیلات و توریسم نشان دادند و اصطلاح اورتوریسم به وجود آمد.
مفهوم اورتوریسم
علت روی دادن اورتوریسم
صنعت گردشگری نیز مانند هر صنعت دیگری بر رشد تمرکز کرده است و توجه زیادی به عواقب و اثرات منفی آن ندارد. پس از دهه ها رشد بدون کنترل این صنعت پر منفعت به ضرر تبدیل شده است، می توان گفت که در بسیاری از مقصدهای گردشگری توریست ها بیش از منفعت، آسیب و ضرر به آن مقصد می زنند. آسیب اورتوریسم در مناطق مختلف متفاوت است، شاید در یک شهر پایتخت حضور میلیون ها توریست مشکل ساز باشد و در یک منطقه روستایی کوچک حضور بیست نفر دیگر به جمع گردشگران قبلی مشکل ساز باشد. همچنین اورتوریسم مشکل شهرهای بزرگ نبوده و این پدیده در نواحی حیات وحش و پارک های ملی و مکان هایی مانند جزیره ی کوچک اسکای در غرب اسکاتلند مشکل ساز بوده است.
چرا هم اکنون به پدیده اورتوریسم توجه زیادی می شود؟
در طول دهه ها تعداد بازدیدکنندگان به طور پیوسته در حال افزایش بوده است و مردمی که در یک شهر توریستی خاصی زندگی می کنند یا افرادی که از سواحل یا جاذبه های مشخصی بازدید کرده اند، صحت این موضوع را تایید می کنند. هم اکنون تقریبا دو میلیارد گردشگر در هر سال به سوی مقصدهای توریستی سفر می کنند و این رقم با 6 درصد افزایش ثابت روبرو می باشد.
در نتیجه پدیده اورتوریسم مشکل جدیدی نیست، با وجود اینکه این اصطلاح در سال 2012 به وجود آمد اما تا تابستان سال 2017 میلادی مورد توجه رسانه ها قرار نگرفت و اخیرا به تیتر خبرها تبدیل شده است. تیتر شدن پدیده اورتوریسم بخاطر افزایش تعداد توریست ها نبوده و این موضوع مهمی محسوب نمی شد، بلکه اعتراض ناگهانی و واکنش نسبت به حضور توریست ها توسط ساکنان محلی در سال 2017 میلادی خبرساز شد، و چنین اعتراض بزرگی در سال های قبل صورت نگرفته بود. توریست ها در شهرهایی همچون بارسلونا، ونیز و بندر دوبرونیک با کمبود خدمات غذایی روبرو شدند و در مناطق دورافتاده ای همچون جزیره ی اسکای که دور از ذهن بود نیز این مشکلات پیش آمد و در نهایت با بهم خوردن تعادل پدیده اورتوریسم معنی گرفت و اعتراض های مردم بومی شدت یافت. مردم در خیابان ها راهپیمایی کردند و شعار توریست به خانه برگرد را در دیوارها نوشتند. و در برخی موارد مقامات محلی اقداماتی انجام داد و هزینه ها را افزایش دادند، به کسب و کارهای مرتبط با توریست در مراکز شهری دیگر مجوز صادر نکردند و حتی در قسمت هایی کل جزیره را به سوی بازدیدکنندگان بستند و از ورود آنها جلوگیری کردند. اینها اقداماتی بودند که موجب شدند پدیده اورتوریسم به تیتر خبرها تبدیل شود.
عوامل کلیدی و مهم در بروز پدیده اورتوریسم
عوامل زیادی در ایجاد این پدیده ارتباط دارند و البته این موارد از مکانی به مکان دیگر متفاوت می باشند. ایربی ان بی وبسایتی که توریست ها می توانند مکان های اقامتی را کرایه کنند که اخیرا سپر بلا شده است، هزاران تخت خواب در شهرها و روستاها در سراسر جهان توسط این سایت در خدمت توریست ها قرار می گیرد بدون اینکه برنامه ریزی صورت بگیرد یا مجوز صادر شود و در بسیاری از موارد مالیات پرداخت نمی شود. میزبان ها مکان های خود را ارزان تر از هتل ها و هاستل ها در خدمت توریست ها قرار می دهند و حتی در نواحی مملو از توریست، برخی اتاق هایشان را خالی می کنند، و مفهوم خانه ی اشتراکی تبلیغ می شود، تقاضا برای اجاره کردن آپارتمان هزینه کرایه ها را بالا می برد و مردم محلی از خانه ها بیرون می شوند تا خانه ها در تعطیلات به گردشگران واگذار گردد.
گفتنی است که با وجود نقش و حمایت سایت ایربی ان بی از گردشگران، نمی توان گفت که این سایت یکی از عوامل کلیدی در پدیده اورتوریسم باشد و بجای عامل اصلی بهتر است بگوییم که یکی از نشانه های اورتوریسم می باشد. مقامات و دولت های ملی و محلی و انجمن های گردشگری در گذشته تصور می کردند که افزایش تعداد توریست ها بهتر است. سال موفقیت و شکوفایی در صنعت گردشگری، زمانی بود که تعداد توریست ها به صورت قابل ملاحظه ای افزایش می یافت. فرقی نداشت که این افزایش در مسافرهای کروز باشد یا در میان خریداران بدون پرداخت مالیات، مسافرهای تفرجگاه ها، کوله گردها یا دیگر بازدیدکنندگان باشد، برای آنها تنها افزایش تعداد گردشگرها مهم بود. این مقامات برای افزایش تعداد توریست ها، مالیات روزانه گردشگران را افزایش ندادند؛ از صف کشتی های کروز لنگر انداخته هزینه ای دریافت نکردند و حتی سعی نداشتند مطمئن شوند که حضور توریست ها سودبخش است و حداقل برای سبک زندگی مردم محلی و جاذبه های مقصد ضرری ندارد.
از عوامل دیگر می توان به وجود پروازهای ارزان قیمت اشاره کرد که در سال های اخیر کل اروپا را در پدیده اورتوریسم درگیر کرده است. وقتی سفر هوایی از لندن به مراکش ارزان تر از سفر با قطار در مسیر لندن به منچستر باشد مشکلات شروع می شود. هزینه های پایین سفر به خاطر نبود مالیات در سوخت مصرفی هواپیماها به افزایش سفر منجر شده است و با وجود یارانه، میلیاردها پوند در هر سال تنها در بریتانیا نصیب صنعت توریسم می گردد.
از طرفی کشتی های کروز مجاز به استفاده از نوعی سوخت ارزان می باشند که آلوده کننده هوا نیز می باشد، در نتیجه کشتی ها با هزینه های پایین کرایه کمتری دریافت می کنند و تعداد توریست بیشتری جابجا می کنند. کشتی های غول پیکر کروز یکی دیگر از عوامل اصلی ایجاد پدیده اورتوریسم محسوب می شوند. روزانه هزاران مسافر از درون این کشتی های بزرگ راهی شهرهای بندری می شوند و در زمان شام به کشتی باز می گردند. این مسافرها اغلب زمان کمی را در مقصد سپری می کنند به همین خاطر می توان آنها را در خیابان های تاریخی، بناهای یادبود، کافه ها و مغازه ها مشاهده کرد که با ازدحام خود صحنه ی ناخوشایندی هم برای مردم محلی و هم برای دیگر گردشگرانی که مدتی در آن مقصد اقامت دارند ایجاد می کنند.
گردشگران چگونه می توانند از پدیده اورتوریسم جلوگیری کنند؟
توریسم مسئولیت پذیر به گردشگری اشاره دارد که بر زندگی کردن تاکید دارد و با این شعار تلاش می کند مکان بهتری برای زندگی مردم بومی فراهم نماید. بنابراین تعریف، وظیفه توریست مسئول در نقطه ی مقابل پدیده اورتوریسم قرار دارد، و افراد بی مسئول کیفیت زندگی مردم محلی را کاسته و تجربه ی منفی برای دیگر مسافرها ایجاد می کنند، اما فرد مسئول سعی می کند شرایط بهتری به وجود آورد. اورتوریسم اغلب با افزایش تعداد گردشگران در یک مقصد رخ می دهد: افراد زیادی هم زمان در یک مکان مشخص حضور دارند، اما در برخی موارد یک رویکرد مسئولانه تر می تواند از اثرات منفی توریسم بکاهد.
در چنین شرایطی مسافرت به عنوان یک توریست مسئولیت پذیر می تواند مشکل گشا باشد، به گونه ای سفر کنید که تاثیرات مثبت خود را چندین برابر کرده و اثرات منفی را به حداقل برسانید. به دو مورد مهم که نقش اساسی در این پدیده دارند توجه کنید، درباره زمان و مکان سفر فکر کنید. همانطور که از خبرها پیدا است اسپانیا، ایتالیا، کرواسی از قربانیان پدیده اورتوریسم بوده اند و در هر یک از این کشورها، این مشکل در مناطق خاصی روی داده است. شهر بارسلونا مملو از توریست شده و بسیاری از شهروندان این شهر از تحمل اوضاع خسته شده اند، اسپانیا کشور بزرگی است و بسیاری از شهرهای دیگر با ازدحام توریست ها مواجه نشده اند، گردشگران مسئول می توانند به سوی روستاها و مناطق کوهستانی اسپانیا سفر کنند تا به دور از این هیاهو از جاذبه های طبیعی لذت ببرند. با انتخاب مسئولانه نه تنها می توانید زندگی روزمره در اسپانیا را تجربه کنید بلکه به عنوان معدود گردشگری که به این نواحی سفر می کند با اشتیاق مورد استقبال مردم قرار می گیرید. گفتنی است که مناطق زیادی در سراسر کره ی خاکی وجود دارند که نیازمند حضور تعداد زیاد توریست می باشند پس بهتر است کمتر به سوی مناطق پر ازدحام سفر کنیم.
البته گردشگرانی که می خواهند در میان راهروهای بازار عمومی بزرگ در منطقه قدیمی شهر بارسلونا به نام لا بوکریا قدم بزنند و خرید کنند، گزینه ای دیگر ندارند و می بایستی برای این بازدید به شهر پایتخت کاتالونیا یا همان اسپانیا سفر کنند. اما با وجود سفر به این شهر معروف باز هم روش هایی وجود دارد تا بتوانید مسئولیت پذیری خود را نشان دهید، در فصل های اوج گردشگری سفر نکنید. این روش نه تنها برای گردشگران بهتر است بلکه از سطح استرس ساکنان محلی نیز می کاهد، فشار کمتری به سیستم حمل و نقل عمومی وارد شده و حتی ممکن است بخاطر پایین آمدن هزینه ها، بتوانید مبلغی را صرفه جویی کنید.
هر موقع که سفر می کنید سعی کنید مطمئن شوید که پول های خود را در مناطق محلی خرج کنید. هنگام ورود به پارک های ملی هزینه ی ورودی پرداخت کنید تا اطمینان یابید که این بازدید در حفاظت از محیط زیست سودمند بوده است؛ در مسافرخانه هایی که مالک آنها بومی آن مکان باشد اقامت کنید؛ در رستوران های محلی غذا میل کرده و در تورهایی شرکت کنید که توسط راهنماهای محلی هدایت شوند. با وجود اثرات منفی توریسم هنوز هم می توان اوضاع را تغییر داد و از این نیروی بزرگ به خوبی بهره برد، به طوری که مردم محلی، زیستگاه های گیاهان و جانوران بومی، و حیات وحش همگی از حضور گردشگران منفعت به دست آورند.
به صورت گردشگر مسئول سفر کردن، در گروه های کوچک و دور از ازدحام، نه تنها از بروز پدیده اورتوریسم جلوگیری می کند بلکه کمک خواهد کرد تا بتوانید ارتباط معناداری با مردم بومی و روش های زندگی آنها به دست آورید.
در طول سفر بهتر است تلاش کنیم تا مطمئن شویم که رفتارمان تا حد ممکن مضر نبوده و برای اهالی مقصد مفید باشد. اما برای اینکه بتوانیم شاهد تغییرات گسترده ای در صنعت توریسم در سطح جهانی باشیم می بایستی اقداماتی در سطوح بالاتری توسط مقامات و مسئولان پیش بینی شود. دولت ها و مقامات محلی به روش هایی نیاز دارند که بتوانند تعداد توریست ها را کنترل کنند، قیمت ها را افزایش دهند، مجوز ورودی به برخی از جاذبه ها را صادر کنند، ورود کشتی های بسیار بزرگ کروز را منع کنند و یا کسب و کارهای مرتبط با گردشگری را بیش از پیش کنترل کنند.