پارک ملی تندوره درگز خراسان رضوی

معمولا زمانی که نام استان خراسان رضوی به میان می آید تمام ذهن ها به سمت شهر مشهد مقدس پرواز می کند اما این استان دارای جاذبه های دیگری نیز می باشد که از جمله آنها می توان به پارک ملی تندوره اشاره کرد. این پارک یکی از جاهای دیدنی استان خراسان رضوی است که طبیعتی بسیار بکر و زیبا دارد و مناظر چشم نواز فراوانی در آن قابل رویت است. البته راه رسیدن به این سرزمین رویایی چندان راحت نیست اما ارزش طی کردن را دارد. این پارک با وسعت بزرگ و پوشش گیاهی متنوعی که از وجود آن بهره می برد محل مناسبی برای زندگی جانوران گوناگون می باشد. از جمله این جانوران می توان به نمونه هایی از قوچ و میش اوریال اشاره کرد که وجود آنها بر زیبایی و جذابیت هر چه بیشتر منطقه می افزاید و دوستداران حیات وحش را به سمت خود فرا می خواند. پارک ملی تندوره از نظر پوشش گیاهی و جانوری در نوع خود ممتاز و بی نظیر است.

چنانچه قصد دیدن از طبیعت استان خراسان رضوی را دارید می توانید سری به شهر درگز بزنید و از پارک ملی تندوره دیدن کنید. در سفر به این شهر هتل های درگز مانند هتل سپیده درگز می تواند میزبان شما باشد. این هتل که در خیابان گمرک از بخش لطف آباد شهرستان درگز قرار دارد در سال 1394 در قالب دو طبقه با 21 باب اتاق اقامتی افتتاح شده است. فاصله هتل سپیده از مرکز شهر چیزی حدود 25 کیلومتر است با این حال تا گمرک لطف آباد تنها حدود یک و نیم کیلومتر فاصله دارد و این مورد از جمله مزایای آن به شمار می رود.

معرفی کلی
پارک ملی تندوره در سمت شمال شرقی ایران و در نزدیکی کشور ترکمنستان واقع شده است. این پارک از وجود دره ‌ها و تپه ماهورهای بسیار زیبایی بهره می برد و یکی از بهترین مناطق برای زندگی جانوران وحشی به ویژه سم داران به شمار می رود به طوری که اگر صبح خیلی زود یا در پایان روز در این پارک حاضر باشید می ‌توانید گله‌ های بزرگ بز و کل را ببینید.

تندوره از لحاظ منابع آبی رودخانه ‌های مهم و پرآب ندارد اما در عوض دارای منابع آبی دیگری می باشد که از جمله آنها می توان به وجود چشمه ها و چاه ها اشاره کرد که آب مورد نیاز در پارک برای زندگی جانداران را فراهم می کنند. مهم ترین چشمه های موجود در این پارک با نام های چرلاق، قره لوکه، رف سو، چهل میر، ادانه، باش تپه، رجبه، مدخان، بید، تندوره و توغی شناخته می شوند. این در حالی است که بیشترین میزان آب پارک تنها توسط دو چشمه چرلاق و چهل میر تامین می گردد.

تنها ساختمان هایی که در پارک تندوره وجود دارد پاسگاه ‌های محیط بانی چهل‌ میر، بابانستان، شکراب، تیوان، درونگر و چرلاق می باشد که محل استقرار محیط بانانی است که بر بخش های مختلف پارک نظارت می کنند و امنیت را در آن برقرار می سازند. البته یک زیارتگاه به نام علی بلاغ نیز در این پارک وجود دارد. در پارک ملی تندوره یک مسیر ارتباطی نیز احداث شده است که راه رسیدن به پاسگاه محیط بانی چهل میر از پاسگاه شکرآب می باشد.

مقدار بارانی که زمین پارک ملی تندوره در طول سال از وجود آن بهره می برد چیزی حدود 25 تا 30 سانتی متر است که بیشتر آن در فصل زیبای بهار اتفاق می افتد. دمای هوای این پارک در فصل سرد زمستان به 20- درجه سانتی گراد هم می رسد و جالب اینکه در 4 ماه از سال در این پارک می توان شاهد وجود برف بود.

تاریخچه
پارک ملی تندوره در بهمن ماه سال 1347 در زمینی با مساحت تقریبی 73400 هکتار تاسیس شد. نام این پارک در این زمان طندور (یک واژه کردی به معنای تنور) بود اما در اسفند ماه سال 1348 نام آن را به پارک وحش تندوره تغییر دادند و در سال 1353 نام آن را پارک ملی تندوره گذاشتند و از آن زمان به بعد با همین عنوان از آن یاد کردند. در خرداد ماه سال 1350 بخش بزرگی از قسمت شرقی پارک حذف شد به طوری که امروزه وسعت کلی پارک چیزی در حدود 35540 هکتار می باشد که 9250 هکتار آن جزء مناطق حفاظت شده و 26290 هکتار باقی مانده به عنوان تفرجگاه عمومی مردم می باشد که بیشتر مورد استفاده اهالی قوچان و درگز قرار می گیرد. در گذشته برای رسیدن به درگز از سمت قوچان از وسط این پارک عبور می کردند. از طرفی همواره آثاری از زندگی در این منطقه در زمان های دور به چشم می خورد که از جمله آن می توان به آثار باقی ‌مانده از یک قلعه مستحکم و قدیمی به نام قلعه رجبه اشاره کرد که قدمت آن به دوران قبل از اسلام می رسد.

جانوران ارزشمندی در این پارک ملی زندگی می کنند که از جمله آنها می توان به 5 نوع گربه سان ایرانی شامل گربه جنگلی، سیاه گوش اوراسیا، پلنگ ایرانی، گربه پالاس و گربه دشتی اشاره کرد. در این میان پلنگ ایرانی از همه مهم تر است چون یک گونه ی کمیاب از گربه سانان می باشد. تعداد این جانور در پارک تندوره در سال 1370 چیزی حدود 134 قلاده بود، این تعداد در سال 1387 کاهش چشم گیری داشته و به 60 قلاده رسیده است. از آن زمان به بعد تلاش برای حفظ بقای این حیوان شروع شده و خوشبختانه تعداد آن تا حد زیادی افزایش یافته است. از دیگر جانداران مهمی که در این پارک زندگی می کنند قوچ ها و میش ها هستند که تعداد آنها در سال 1356 چیزی حدود 6 هزار راس بوده اما امروزه تنها حدود 4 هزار راس از آن ها در این پارک باقی مانده است.

موقعیت مکانی
پارک ملی تندوره یکی از وسیع ترین مناطق تحت حفاظت اداره ی محیط زیست ایران است. این پارک با طبیعت بکر و دست نخورده ای که دارد در شمال استان خراسان رضوی، در شهرستان درگز، در حوزه ی آبریز کشف رود و هریرود و زیرحوزه ی رودخانه ی دهستان درونگر واقع شده است. وضعیت این پارک به گونه ای است که انواع جانوران وحشی می توانند در آن به شکار و تولید مثل بپردازند و بقای نسل خود را به خوبی حفظ کنند.

پارک تندوره منطقه ی بسیار وسیعی را به خود اختصاص می دهد پس طبیعی است که هم دارای مناطق مرتفع کوهستانی و هم دارای مناطق پست و جلگه ای باشد. این پارک در واقع از یک سمت شامل ارتفاعات کپه داغ است و از سمت دیگر در کنار جلگه ی پست درگز و کویر قره قوم واقع شده است. این امر موجب شده تا منطقه از تنوع آب و هوایی بالایی برخوردار باشد و به مکان مناسبی برای زیست انواع گیاهان و جانوران متنوع تبدیل شود؛ چرا که بر قسمت های جنوبی پارک که شامل ارتفاعات می باشد آب و هوایی سرد و مرطوب حکم فرماست در حالی که در قسمت های شمالی آن که زمین پست و کم ارتفاع است آب و هوایی گرم حکومت می کند.
مرتفع ترین نقطه ی پارک تندوره قله ی قنبرعلی است که در بخش جنوبی آن واقع شده و دارای ارتفاعی معادل 2586 متر می باشد. کم ارتفاع ترین نقطه ی پارک نیز که در بخش شمالی واقع شده دارای ارتفاعی برابر با 884 متر است.

گونه های جانوری پارک تندوره
همان طور که اشاره شد مهم ترین جانداری که در پارک ملی تندوره زندگی می کند پلنگ ایرانی است. این پلنگ دارای طولی معادل 160 تا 180 سانتی متر و دمی به طول تقریبی 110 سانتی متر و حداکثر وزنی معادل 70 کیلوگرم است. طبق آخرین اطلاعات به دست آمده در مورد جمعیت این جاندار باارزش، تعداد آن در کل دنیا چیزی حدود 1290 قلاده است که 550 تا 850 قلاده در ایران، 200 تا 300 قلاده در افغانستان، حدود 75 تا 90 قلاده در ترکمنستان، حدود 10 تا 13 قلاده در ارمنستان، حدود 10 تا 13 قلاده در آذربایجان، حدود 3 یا 4 قلاده در قراباغ، 5 قلاده در گرجستان، 5 قلاده در ترکیه و 10 قلاده در روسیه است. پلنگ ایرانی معمولا به شکار حیواناتی مانند بز کوهی، گوزن، گوسفند وحشی، آهو و تشی می پردازد و از گوشت آنها تغذیه می کند. جالب است بدانید جریمه ی شکار این پلنگ 80 میلیون تومان است و هر کس به شکار آن بپردازد باید این مبلغ سنگین را پرداخت کند.

از دیگر حیواناتی که در پارک ملی تندوره زندگی می کنند می توان به بز، کل، بز وحشی، روباه قرمز، خرگوش بدون دم، قوچ و میش اوریال، گراز، گرگ، سمور سنگی، گوسفند وحشی، شغال، رودک، کفتار و تشی اشاره کرد.

لازم به ذکر است که 6 نوع سوسمار و لاک پشت، 4 نوع مار نیمه سمی، 9 نوع مار غیر سمی و 5 نوع مار سمی نیز در پارک تندوره یافت می شود که همگی از دسته ی خزندگان هستند. علاوه بر اینها خزندگان دیگری هم در این پارک زندگی می کنند که از جمله ی آنها می توان به قرقاول بال سفید، کفچه مار، هما و دال اشاره کرد که همگی در معرض خطر انقراض هستند و به محافظت بیشتری نیاز دارند.
در اطراف پارک نیز که یک منطقه ی پست محسوب می شود انواع مختلفی از پرندگانی مانند عقاب دشتی، سهره سینه سرخ، هدهد، کورکور، جغد، سارگپه پابلند، زردپره مزرعه، عقاب شاهی، توکای سیاه، قرقاول، کبک، تیهو، عقای طلایی، الیکایی، کرکس، کلاغ ابلق، لیل، هما، کلاغ گردن بور، کوکر، کبوتر چاهی، بلدرچین معمولی، شبگرد بلوچی، مرغ حق، سار، زاغی، بادخورک کوهی، یاکریم، قمری، بادخورک معمولی، سسک، زنبورخور معمولی، قرقی، دم جنبانک ابلق، چکاوک طوقی، چکاوک آسمانی، چکاوک شاخ دار، دلیجه، سنگ چشم دم سرخ و پپت خاکی به چشم می خورد.

گونه های گیاهی پارک تندوره
قطعا بخش بزرگی از زیبایی پارک تندوره مربوط به پوشش گیاهی آن می باشد. در واقع عواملی از جمله وجود همزمان مناطق مرتفع و پست در پارک تندوره موجب شده که پوشش گیاهی متنوعی در آن به وجود بیاید. این پوشش شامل گیاهان دارویی نیز می باشد. در واقع پارک ملی تندوره را می توان محل بسیار مناسبی برای پیدا کردن انواع گیاهان دارویی به شمار آورد به طوری که پروژه های تحقیقاتی بسیاری در زمینه ی داروهای گیاهی در این مکان انجام می شود. تاکنون حدود 400 نوع گیاه در این مکان شناسایی شده که بخش بزرگی از آن ها شامل گیاهان دارویی از جمله نسترن، زرشک، اورس، شیر خشت، انجیر، آلبالوی وحشی، بید، نسترن، انواع گرامینه، گوجه وحشی، آویشن، زیره ساه، کتان وحشی، کرکو، باریچه، گون، کلاه میرحسن، کندل، درمنه و آنقوزه می باشد. در کنار این گیاهان وجود تعداد زیاد درختان نیز هوایی بسیار مطبوع را برای پارک به ارمغان آورده و تنفس اکسیژن ناب در آن را به گردشگران ارزانی داشته است.

نحوه ی دسترسی
راه اصلی رسیدن به پارک تندوره از طریق جاده ی قوچان – درگز که یک جاده ی شوسه است می باشد و رفتن به دل پارک از طریق سه مسیر متفاوت امکان پذیر خواهد بود. مسیر اول از طریق ورودی شمالی پارک، از نوخندان تا زیارتگاه بابانستان است و چیزی حدود 12 کیلومتر طول می کشد. مسیر دوم از سمت ورودی جنوبی پارک، قریه اینچه کیکانلو تا پاسگاه شکرآب است که 10 کیلومتر فاصله دارد. مسیر سوم نیز از طریق ورودی شرقی شهر از درگز تا پاسگاه چهلمیر است که این نیز 30 کیلومتر راه را پیش رویتان قرار می دهد.

بهترین فصل سفر
پارک تندوره در هر فصل از سال زیبایی های خاص خود را دارد اما لازم به ذکر است که این زیبایی ها در فصل بهار به اوج خود می رسد و این فصل بهترین زمان رفتن به پارک تندوره و دیدن از طبیعت بکر آن می باشد. از طرفی پارک ملی تندوره به دلیل کوه های بلند قامتی که در دل خود جای داده است مکان مناسبی برای کوهنوردان و ورزشکاران به شمار می رود. ایشان می توانند حتی در فصل تابستان نیز عازم منطقه شده و از ارتفاعات تندوره بالا بروند و تجربیات جالبی از کوهنوردی را به دست آورند. تنها نکته ای که در این زمینه وجود دارد اینکه چنانچه قصد کوهنوردی در این منطقه را دارید بایستی تجهیزات لازم را با خود به همراه داشته باشید.