مسجد مشیر شیراز – مسجدی با سبک معماری دوره قاجار

از زیباترین جاذبه‌های هر شهر می‌تواند مراکز مذهبی تاریخی آن مانند مساجد، کلیساها و آتشکده‌ها و معابد آن باشد. شیراز با دارا بودن آثار باستانی و تاریخی متعدد، از این جنبه نیز بسیار غنی است و مساجد فوق العاده زیبایی دارد که ایرانیان و توریست ها از قدم زدن در آن و عکاسی در فضاهای مختلف آن لذت می‌برند. یکی از زیباترین مساجد شیراز مسجد مشیر شیراز است. مساجد تاریخی با کاشی‌کاری‌های رنگارنگ، ستون‌های بی‌نظیر، حیات خلوت‌ها و شبستان‌ها از بهترین مکان‌ها برای عکاسی و همچنین آشنایی با فرهنگ و مذهب مردمان گذشته است. بعد از رزرو بهترین هتل های شیراز شاید وقت این باشد که بازدید از این مسجد تاریخی را در برنامه خود بگنجانید.

استان فارس، شیراز، محلۀ سنگ سیاه، خیابان قاآنی، کوی دربند مشیر، کنار بازارچه ارمنی‌ها

شبستان کوچکی پوشیده شده با کاشی‌های رنگی منقوش در شمال مسجد وجود دارد. سقف دو زاویه شمالی شبستان با کاشی مقرنس‌کاری شده‌ است. طاق ‌نمای مرتفعی در پیشانی شبستان وجود دارد که آیات قرآنی با خطوط درشت ثلث عالی بر آن ثبت شده است. همچنین دو گلدسته کاشی‌کاری بر فراز این شبستان ایجاد شده ‌است.

در شرق مسجد مشیر شیراز طاق‌ نمای بلندی دیده می‌شود. این طاق نما دارای کاشی مقرنس‌کاری شده و کتیبه‌ای به خط ثلث از آیات قرآنی است. دالان و در بزرگ مسجد، در پشت طاق نما جای گرفته است. این در به سمت بازارچه ارمنی‌ها گشوده می‌شود. یک محراب کاشی‌کاری‌ شده که بر آن سوره توحید با خط نسخ نگاشته شده در مسجد مشیر شیراز وجود دارد.

‌در میانه مسجد مشیر شیراز یک حوض به طول ۲۵ و عرض ۱۰ متر ایجاد شده است. حوض مسجد از سنگ یکپارچه ساخته شده که در گذشته از آب خیرات پر می‌شده است. در شمال مسجد شبستان کوچکی جای دارد. دیوارها و سقف این شبستان از کاشی‌های رنگی پوشیده شده‌ است.

سقف و دو زاویه شمالی شبستان مسجد مشیر شیراز نیز با کاشی، مقرنس‌کاری شده است. پیشانی شبستان طاق نمای بلندی دارد و با آیات قرآن با خطوط درشت ثلث بر روی کاشی‌ها تزئین شده است. شبستان دیگری نیز در کنار و پشت این شبستان به نام مقصوره وجود دارد. سقف مقصوره بر پایه چهار ستون سنگی استوار است.

محراب کاشی‌کاری شده‌ای در مقصوره وجود دارد و در کنار آن نیز چاهی عمیق قرار داشته ‌است. جوی آبی در مقابل شبستان شمالی واقع شده است و بر فراز شبستان شمالی دومناره کاشی‌کاری شده ایجاد کرده‌اند. در سمت شرقی مسجد مشیر شیراز طاق نمای مرتفعی وجود دارد. پیشانی این طاق نما کاشی‌کاری شده‌ و آیات قرانی با خطوط درشت ثلث بر روی کاشی آبی آن درج شده است.

در ناحیه غربی مسجد نیز طاق نمایی مرتفع در قرینه با طاق نمای شرقی وجود دارد که در پشت آن، شبستان بزرگ مسجد قرار گرفته ‌است و بر فراز این طاق، ساعتی قرار داده شده و اطراف آن کاشی‌کاری و معرق کاری شده ‌است.

سقف این شبستان نیز بر پایه ده ستون سنگی استوار است که بر روی آن‌ ها، به سبک مسجد وکیل خطوط مارپیچی حجاری شده و محراب این شبستان نیز کاشی‌کاری شده بر روی یک سنگ مرمر سوره توحید با خط نسخ نگاشته شده ‌است. در زیر طاق نمای ورودی این شبستان نیز ابیات حاجی اسد الله خان شیراز در تاریخ بنای مسجد به خط نستعلیق بر روی کاشی نوشته شده ‌است. هم چنین بر روی این شبستان ساعت و بادگیری قرار دارد.

در وسط این مسجد، حوضی به طول ۲۵ متر و عرض ۱۰ متر وجود دارد که از لبه تا کف آن به وسیله سنگ‌های یکپارچه پوشیده شده است که در گذشته از آب خیرات پر می‌شده است. صحن مسجد نیز ۳۰ در ۴۵ متر است. در ضلع جنوبی نیز هشت ستون وجود دارد که پایه هر یک از این ستون‌ها با سنگ‌هایی تزیین شده‌ که دارای هشت نقش اسلیمی مختلف حجاری شده بر روی خود هستند. در فاصله هر دو ستون طاقی قرار گرفته که بر فراز این هشت طاق نیز هشت نقش مختلف با کاشی‌کاری به شیوه معرق کاری صورت گرفته ‌است.

در کنار این شبستان جنوبی، سه اتاق کوچک قرار دارد که در گذشته کلاس‌های درس طلاب بوده و هم اینک مورد استفاده قرار نمی‌گیرد. شبستان زمستانی مسجد دارای ۳ ستون سنگی به سبک ستون‌های مسجد وکیل شیراز است. دو طاق نمای این مسجد به کتابخانه اختصاص دارد. در اطراف مسجد در چند نقطه مختلف پلکان‌هایی تعبیه شده که به طبقه دوم و برخی از آن‌ها به پشت‌بام مسجد منتهی می‌شوند.

طبقه دوم این مسجد فقط در ضلع شمالی و شرقی بنا و در دو طرف ضلع جنوبی مسجد ساخته شده و دارای اتاق‌هایی است که بیشتر آن‌ها با یکدیگر مرتبط هستند. این اتاق‌ها در گذشته کلاس درس بوده؛ اما هم اینک مورد استفاده نیستند. نورگیرهای این اتاق‌ها در سقف قرار دارند و به صورت شیشه‌ای وبا ارتفاع ۵۰ سانتی‌متر تا ۸۰ سانتی‌متر از کف بام ساخته شده‌اند. این مسجد در تاریخ بیست و پنج اردیبهشت ماه، سال 1351 هجری شمسی، با شماره ۹۱۱ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده ‌است.

یکی از شاهکار معماری در عصر قاجار مسجد مشیر در شیراز است. مسجد مشیر شیراز در خیابان قاآنی شمالی و در مجاورت بازار ارمنی‌ها و در محلۀ ارمنی‌ها جای گرفته است. در زمان وزارت میرزا ابوالحسن خان مشیرالملک این بنای بسیار زیبا و باشکوه بین سال‌های 1227 تا 1236 هجری شمسی ساخته شده است. مسجد مشیرالملک در شیراز معماری چشم‌نواز و تحسین برانگیزی دارد.

معماری این بنا بر اساس سبک اصیل ایرانی – اسلامی اجرا شده است. مسجد مشیر‌الملک از نظر استحکام، حوض حیاط و ستون‌های سنگی، پس از مسجد وکیل مثل و مانند ندارد و بی‌رقیب است. مسجد مشیرالملک شیراز دارای چند شبستان و چند حجرۀ دو طبقه است. این حجره ‌ها در گذشته برای استفاده طلبه ‌های علوم دینی ایجاد شده بود. ابوالحسن مشیر‌الملک علاوه ‌بر بنای مسجد مشیر شیراز، حسینیه‌ای باشکوه نیز به نام حسینیۀ مشیر ساخته و ضمناً بخشی از اموال خود را نیز وقف آل‌ عبا کرده است.

در داخل مسجد مشیرالملک شیراز ظروف قدیمی به جا مانده از دوران قاجار به چشم می خورد که به جذابیت بنا افزوده است. این ظروف در مراسم‌های عزاداری محرم و صفر مورد استفاده قرار می‌گرفته‌اند. بعد از مسجد وکیل شیراز، مسجد مشیر‌الملک از نظر نوع ساخت، ستون‌های سنگی حجاری شده، معماری، تزئینات فاخر و شبستان‌هایش یکی از زیبا‌ترین مساجد شهر شیراز است. بنای مسجد مشیر شیراز در تاریخ 25 اردیبهشت سال 1351، با شمارۀ ثبت 911، در فهرست آثار ملی ایران جای گرفته است.

د ر این بخش می‌خواهیم به این موضوع بپردازیم که مسجد مشیرالملک در کدام محله شیراز است. مسجد مشیرالملک در محلۀ سنگ سیاه استان شیراز که از محله‌های قدیم شیراز محسوب می‌شود جای گرفته است. محله سنگ سیاه در زمان کریم‌خان زند ایجاد شده و از آن زمان تا به امروز همچنان برقرار مانده است.

کلیسای سنگ سیاه، حسینیه کردها، خانه فروغ الملک، خانه سعادت، خانه رضائیان، امامزاده بی ‌بی دختران، مسجد ایلخانی، حمام ایلخانی، بازارچه ارامنه شیراز، بازارچه حاج زینل و بقعه سید تاج ‌الدین غریب در این محله جای گرفته‌اند که می‌توانید در یک روز از آن‌ها بازدید کنید. از زمانی این ‌محله با نام سنگ سیاه معروف شد که آرامگاه عمر بن عمان، معروف به سیبویه در آن محله جای گرفت و روی قبر آن سنگی کاملاً سیاه قرار دادند.

مسجد مشیر سه شبستان دارد:

شبستان غربی: شبستان تابستانه مسجد مشیر است. این شبستان، ایوان بزرگ و زیبایی دارد که مانع از تابش خورشید به این شبستان است.

شبستان جنوبی: یک شبستان بهاره با درب و پنجره‌های متعدد است. پنجره‌هایی برای خنکی بیشتر فضا در سقف قرار داده شده است.

شبستان شمالی: شبستان زمستانه مسجد مشیر شیراز است. در زمستان‌های خیلی سرد با روشن ‌کردن چند منقل زغال کاملاً گرم می‌شده است. این شبستان فاقد هر پنجره‌ای است و تنها دو درب کوچک در انتهای راهرو دارد.

در چند نقطۀ مسجد مشیر پله‌هایی ساخته شده و قرار گرفته که به طبقۀ دوم مسجد و یا به پشت ‌بام مسجد می‌رسد. در طبقۀ دوم مسجد اتاق‌هایی قرار دارد که بیشتر آن‌ها به متصل هستند. نورگیرهای این اتاق‌ها در سقف آن‌ جای دارند و به صورت شیشه‌ای در کف پشت‌ بام ساخته شده‌اند.

هنگام ورود در سمت راست مسجد قسمت چایخانۀ مردانه و در سمت چپ مسجد نیز چایخانۀ زنانه مشیرالملک قرار دارد. در این ‌جا از افراد، مخصوصاً در ماه محرم و ماه صفر پذیرایی می‌شده است.

ایوان‌هایی بسیار زیبا با معماری خلاقانه‌ در قسمت‌های شمالی، شرقی و غربی صحن مسجد ساخته شده است. ایوان شمالی به طاق چهار‌ کاسه معروف است. این ایوان یکی از زیبا‌ترین شاهکار‌های معماری ایرانی-اسلامی است.

طاق چهارکاسه با کاشی‌کاری، مقرنس‌کاری، کتیبه‌ نوشته های زیبا، محراب و ازاره سنگی تزیین شده است. بر فراز طاق کاسه دو گلدستۀ معروف مسجد مشیر و ساعت تاریخی و مشهور آن جای گرفته است. ایوان شمالی مسجد به طاق مروارید هم مشهور است.

در مقابل ایوان غربی و قرینۀ با آن، ایوان شرقی قرار دارد. این دو ایوان همانند سایر بخش ها با کاشی‌کاری و مقرنس‌کاری و کتیبۀ قرآنی تزیین شده‌اند. از طریق دالان و درگاه بزرگی به بیرون مسجد راه می یابد؛ اما ایوان غربی در پشت شبستان بزرگ مسجد قرار گرفته که پوشش طاق و گنبد این شبستان بر روی 10 ستون سنگی یکپارچه استوار شده است.

این ستون‌ ها به صورت مارپیچ تراش خورده‌ و ساخته شده اند. در ضلع جنوبی ایوان غربی محرابی کاشی‌کاری شده جای دارد. بر روی این محراب عبارت «حسب الفرمایش جناب مشیرالملک مملکت فارس کتیبه العبد الجانی علی عسکر الا رسنجانی 1289» درج گردیده است.

می توانید از طریق پله های مختلف مسجد مشیرالملک ابتدا به طبقۀ دوم و قسمت شاه‌ نشین مسجد و سپس به پشت ‌بام برسید. از شیشه ‌های قرار گرفته در پشت ‌بام نور اتاق های شاه نشین تامین می‌شود.

ساعت مسجد مشیرالملک شیراز اولین ساعتی است که وارد شهر شیراز شده است. این ساعت ساخت کشور انگلیس است و هر 15 دقیقه یک زنگ و رأس هر ساعت، به تعداد عدد آن ساعت زنگ می ‌زده است. صدای زنگ این ساعت تاریخی در گذشته و دورانی که که شهر شیراز وسعت چندانی نداشته است در اکثر نقاط این شهر به گوش میرسیده و بیشتر جنبۀ اطلاع ‌رسانی داشته است.

صفحۀ این ساعت از جهت غرب و شرق مسجد نیز قابل مشاهده است. به علت توجه و تاکید میرزا ابولحسن مشیرالملک بر زبان فارسی عدد های ساعت مسجد مشیرالملک که در ابتدا انگلیسی بودند به اعداد فارسی تبدیل شدند. اطراف این ساعت با کاشی‌کاری و معرق‌ کاری تزئین شده است.

این ساعت قدیمی ‌ترین ساعت شیراز بوده است. در دوران قاجار دو ساعت بر فراز بناهای تاریخی نصب شده است که یکی ساعت مسجد مشیرالملک شیراز و دیگری ساعت حرم حضرت شاه چراغ بوده است.

• فاصله بین مسجد مشیر تا حافظیه: 5 کیلومتر – زمان: 14 دقیقه

• فاصله بین مسجد مشیر تا سعدیه (آرامگاه سعدی): 8 کیلومتر – زمان: 19 دقیقه

• فاصله بین مسجد مشیر تا تخت جمشید: 59 کیلومتر – زمان : 1 ساعت و 9 دقیقه

• فاصله بین مسجد مشیر تا پاسارگاد: 115 کیلومتر – زمان: 1 ساعت و 31 دقیقه

• فاصله بین مسجد مشیر تا حمام وکیل: 2 کیلومتر – زمان: 6 دقیقه

• فاصله بین مسجد مشیر تا بازار وکیل: 3 کیلومتر – زمان: 8 دقیقه

• فاصله بین مسجد مشیر تا ارگ کریم خان زند: 2 کیلومتر – زمان: 8 دقیقه

• فاصله بین مسجد مشیر تا باغ ارم: 5 کیلومتر – زمان: 15 دقیقه

• فاصله بین مسجد مشیر تا باغ دلگشا: 6 کیلومتر – زمان: 19 دقیقه

هتل بوتیک فروغ، اقامتگاه سنتی ستایش، اقامتگاه سنتی بی بی و مسافرخانه سیرا اقامتگاه هایی هستند که فاصله کمی با مسجد مشیر شیراز دارند. به علاوه ده‌ها هتل و اقامتگاه دیگر در داخل و اطراف شیراز وجود دارند که می توانید از میان آن ها بهترین گزینه مورد نظر خود را انتخاب کنید.

تمام هتل های پنج ستاره شیراز از جمله هتل بزرگ شیراز و یا هتل زندیه شیراز و همچنین هتل آپارتمان‌ها در وب سایت ایران هتل برای رزرو در دسترس هستند می توانید ضمن بررسی همه آن ها و انتخاب اتاق مورد نظر خود با رزرو آنلاین اتاق‌ها از تخفیف‌های ویژه نیز بهره‌مند شوید و در هزینه‌های سفر خود صرفه جویی کنید. به علاوه فراموش نکنید که در کنار بررسی توضیحات و عکس مسجد مشیر شیراز و سایر جاذبه‌های تاریخی، با جاذبه‌های طبیعی شیراز نیز آشنا شوید و بازدید از آن‌ها را نیز در برنامه شیراز گردی خود جای دهید.