در زبان کردی اورامان را هه ورامان تلفظ می‌کنند و به معنی سرزمین گشنگانی است که همواره ساکنان آن در معیشت دچار مشکل بوده‌اند اما عده‌ای دیگر مخالف این معنی بوده‌اند و آن را سرزمین مردان خداپرست معنی کرده‌اند. نام یک منطقه کوهستانی با دره‌های پرپیچ وخم با رودهای بسیار و هوایی مه‌آلود یادگار دوران زرتشت است که در غرب کشور واقع‌شده است. از به هم پیوستن رودهای میان این کوهستان دو رودخانه سیروان و لیله به وجود آمده است که در منطقه دروله میان ایران و عراق باهم ترکیب می‌شوند. علاوه بر این رودها، اورامان دارای جنگل‌های وسیعی از درختان بلوط، گلابی وحشی و زالزالک از رشته‌کوه زاگرس است. بخشی از این ناحیه کوهستانی در استان کرمانشاه و بخش دیگر آن در حلبچه عراق به همسایگی ایران است.
برای نام این منطقه کوهستانی معانی متفاوتی مانند سرزمین گشنگان، سرزمین مردان خداپرست و سرزمین اهورامزدا آورده شده است. منطقه اورامان به هورامان لهون، ژاورو و هورامان تخت تقسیم شده است. اورامان از غرب با عراق، از جنوب با جوانرود و از شمال با کردستان در ارتباط است. شهر اورامان روبه روی کوه تخت قرارگرفته است. خانه‌های شهر اورامان به‌صورت پلکانی ساخته‌شده‌اند و به آن هزار ماسوله می‌گویند.
ساکنین اورامان تخت به زبان اورامی سخن می‌گویند که اورامی خود از گویش‌های گورانی است. و شامل لهونی، حلبچه ای، شیخانی، بیسارانی و تختی است. مردمان اورامان تخت سنی مذهب هستند.
1-1. آب وهوا
آب‌وهوای منطقه کوهستانی اورامان معتدل است و چشمه‌ها، پوشش گیاهی سرسبز و باغ‌هایی در اورامان به وجود آورده است.
1-2. چشمه سیروان و لیله
چشمه سیروان که مهم‌ترین چشمه اورامان است و به معنی خدای آب است از بخش زراب و مریوان سرچشمه می‌گیرد خود از به هم پیوستن رودخانه گاوه رود و قشلاق تشکیل‌شده است. منطقه اورامان را به دو قسمت تقسیم کرده است. قسمت عمده رودخانه سیروان در شهر پاوه قرار دارد و از ترکیب با چند رودخانه دیگر مانند لیله، که معنای گل‌آلود است به طول 50 کیلومتر از بندگاز دهستان دولت‌آباد سرچشمه می‌گیرد و با عبور از میان کوه‌های شاهو، سالان و کوچک خرمال سرانجام وارد عراق می‌شود.
1-3. شغل ساکنین اورامان
مردمان اورامان به باغداری در کنار دامداری مشغول هستند.
1-4. گونه‌های جانوری و گیاهی
از حیواناتی که در منطقه اورامان دیده‌شده است سنجاب ایرانی و از درختان مرسوم در این ناحیه وون، پسته وحشی، گلابی، انجیر، انار و… است. حتی این منطقه به علت آب وهوای معتدل شامل گیاهان ریواس، شنگ، به ره زا، کنگر، شب بو، نرگس و … است.
1-5. پوشش مردمان اورامان
پوشش مردان در منطقه اورامان ملکی شال، فرنجی، دستار، چوخه و کله بال است. پوشش زنان در اورامان شال، کلاه، کلله و جانی است. تفاوت عمده‌ای که در لباس زنان نسبت به مردان وجود دارد تزئین لباس‌ها با انواع مختلفی از زیورآلات است و تنوع رنگ لباس آن‌ها نسبت به لباس‌های مردان بیشتر است.
2. آداب‌ورسوم اورامان
آداب ورسوم در هر نقطه از این سرزمین پهناور ریشه در باورهای مردمان این سرزمین دارد. اورامانت نیز به‌عنوان بخشی از کشور ایران دارای آداب ورسوم خاص خود در جشن‌ها، بازی‌های محلی، نوع پوشش، خوراک و… است.
2-1. بازی‌های محلی
از بازی‌های محلی که در منطقه رایج تر هستند کلاوریزان، هیله مارانی است. در کلاوریزان کلاهی را پر از سنگ می‌کنند و باید در حالت وارونه آن را طوری از زمین بلند کنند که سنگریزه‌ای برجای نماند و اگر سنگریزه‌ای برجای بماند باید به نحوی آن‌ها را بردارند که مابقی سنگریزه‌ها در سطح، ثابت بماند در غیر این صورت بازنده است. اما در بازی هیله مارانی که به معنی تخم‌مرغ شکستن است در هر مرحله دو نفر به‌گونه‌ای تخم مرغ را محکم در دست می‌گیرد که یکسر آن رو به بالا باشد. طرف مقابل یکسر تخم‌مرغ خود را به تخم‌مرغ رقیب می زند، هرکدام زود ترک بردارد و یا ترک بیشتری داشته باشد تخم‌مرغ خود را به‌طرف مقابل واگذار می‌کند. 
2-2. مراسم پیر شالیار اورامان
پیر شالیار در نقل از ساکنان هورامان به سید مصطفی معروف است که از سادات بوده است و روستای کلجین در هورامان خودشان را نواده پیر شالیار می‌دانند. از کرامات پیر شالیار شفا دادن شاه بهار خاتون دختر شاه بخارا بوده است. پادشاه بخارا برای شفای دخترش که کر و لال بوده است شرط می‌گذارد که هرکس او را شفا دهد دخترش را به عقد آن شخص درمی‌آورد. وقتی آوازه سید مصطفی به بخارا می‌رسد گروهی روانه اورامان می‌شوند. در نزدیکی روستای اورامان تخت، دختر ناگهان شنوا می‌شود و در نزدیکی خانه سید مصطفی صدایی بلند می‌شود که می‌گویند متعلق به دیو بوده است و از تنوره دیوها شنیده‌شده است که هم‌اکنون به آن تنوره دیوها می‌گویند. در همین هنگام دیو بر زمین می‌خورد و می‌میرد و شاه بهار خاتون زبان می‌گشاید و شروع به صحبت کردن می‌کند. به همین خاطر برای سید مصطفی و دختر شاه بخارا عروسی بزرگی در اواسط زمستان برگزارشده است که مراسم پیرشالیار در اورامان سالگرد همان روز است.
این مراسم در روز چهارشنبه شروع می‌شود و تا 3 روز ادامه دارد. در این مراسم عده‌ای دام‌های خود را نذر می‌کنند. در ساعت‌های 2 الی 3 که مراسم شروع می‌شود جوانان دست در دست هم حلقه بزرگی را تشکیل می‌دهند و رقص و شادی می‌کنند. عده‌ای دف می‌زنند و عده‌ای در مدح پیامبر قصیده‌هایی را می‌خوانند.
غذایی که در این مراسم استفاده می‌شود ” آش جو یا هولوشینه تشی ” است. این همان غذای 950 سال پیش است که در عروسی دختر شاه بخارا و پیرشالیار پخته‌شده است. در شب آخر مراسم ساعتی از مراسم را ساکنین اورامان تخت میهمان‌خانه پیرشالیار می‌شوند که اصطلاحاً ” شب نشست یا شه وونیشتی” گفته می‌شود.
2-3. مراسم سمنوپزان
3. مسیر دسترسی و اقامتگاه
برای بازدید از این منطقه گردشگری کشور بهترین مسیر دسترسی استان کردستان 75 کیلومتری مریوان، سنندج، سروآباد و سپس به اورامان تخت است.
بعد از بازدید از این شهر زیبای تاریخی و طبیعی غرب کشور، اقامتی دلنشین در هتل شادی هورامان مریوان برای شما گردشگران امکان‌پذیر است.
