باغ و حمام فین کاشان، لمس سرگذشت دیروز در آینه امروز

بی شک واقعه حمام فین کاشان که منجر به قتل امیرکبیر شد، تبدیل به حادثه نمادینی گردید که پند ها و عبرت های فراوانی در آن نهفته است. بی تردید این واقعه در تاریخ ایران معاصر نشانه های فراوانی برجای گذاشته است برای آنان که می بینند و تفکر می کنند. این جاذبه که یکی از جاهای دیدنی کاشان است، سبک معماری، خانه های اعیانی سنتی و باغ های منظم و از همه مهم تر حمام فین که در این عمارت وجود دارد سر نخ های بینظیری از سبک زندگی ایرانی در اختیار ما می گذارد که بسیار قابل توجه و ارزشمند می باشد. در رهگذری کوتاه بر باغ و حمام فین کاشان خواهیم خواند که چگونه می توان از این اثر تاریخی دیدن نمود و در شهر کاشان لحظات خوشی را سپری کرد.

تاریخچه باغ فین کاشان

در مورد اینکه عمر باغ فین چقدر است گمانه زنی های گوناگونی می شود. عده ای تاریخ اولیه باغ را به دوره اردشیر بابکان، بنیان گذار پادشاهی ساسانی، نسبت می دهند اما در منابع تاریخی برای نخستین بار زمانی که به این باغ اشاره شده است مربوط به عبور یعقوب لیث صفاری به همراه سربازان عرب از این منطقه است که از باغی در اطراف چشمه در منطقه کویری خبر داده است.

باغ فین کاشان که در آن حمام فین نیز وجود دارد احتمالا در دوره صفویه ساخته شده است و مساحت آن حدود 23 هزار متر بوده و در حصاری متشکل از برج های استوانه ای و باروهای بلند احاطه گردیده است و در سال 1389 در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت جهانی رسیده است.

قدمت این باغ در محل قبلی خود که در فاصله کوتاهی از باغ کنونی است به دوران آل بویه نسبت داده می شود اما در زلزله مهیبی که در قرن 15 میلادی اتفاق افتاده است این باغ را به طور کامل تخریب می کند و گفته می شود شاه عباس اول این باغ را در محل جدید احداث می نماید و به روایتی معمار این باغ شیخ بهایی بوده است.

ادامه احداث عمارت این باغ در دوران شاهان بعدی نیز ادامه می یابد ولی در دوران قاجار رسیدگی به این باغ کم شد، اما در دوره پهلوی به صورت کامل بازسازی گردید و در سال 1336 بنایی با عنوان خلوت الدوله که به صورت کامل از بین رفته بود دوباره بنا شد و قسمت های دیگر کوشک نیز ترمیم شدند.

معماری باغ فین کاشان

تحرک و پویایی آب و رشد و سرزندگی درختان، محیط و فضای باغ و حمام فین کاشان را زنده و شاداب نموده است و در دل این عناصر وجود بناهای تاریخی که همچنان کارکرد خود را حفظ نموده و روزانه پذیرای هزاران بازدید کننده است این باغ را به یک اثر تاریخی پابرجا و زنده تبدیل نموده است.

هر یک از عناصری که در این باغ وجود دارند نماد یک ویژگی در طراحی آن بوده و در واقع فلسفه ای را در سبک معماری منحصر بفرد این باغ نمایان می نماید که ذهن هر بیننده ای از دیدن آن مشعوف و بهره مند می گردد.

آب مجموعه باغ فین از چشمه سلیمانیه تامین می شود که در این باغ قرار دارد و در واقع فلسفه وجودی این باغ نیز وجود همین چشمه می باشد. جریان آب در بستر فیروزه ای خود در سر تا سر باغ در آبنماها و حوضچه ها و در داخل عمارت و در استخرهای حمام فین، مانند روحی در کالبد بی جان به این عمارت جان بخشده است و حضور فواره ها و جریان آب علاوه بر حفظ کارکرد خود که همان سیستم خنک کننده محیط کویری باغ و آبرسانی به نقاط مختلف می باشد شور و سرزندگی را به کل باغ عطا نموده است.

آب حوض اصلی باغ فین از جوشش آب از دوازده چشمه داخل آن تامین می شود و به همین دلیل آن را حوض جوش نیز نام نهاده اند و تفاوت در سطح این حوض با سطح جوی های آب موجب شتاب گرفتن آب و پرت شدن آن به هوا و ایجاد فواره شده که مهندسی آن در نوع خود بینظیر می باشد.

در باغ فین در مجموع 579 درخت سرو وجود دارد که همیشه سبز بودن و استعاره از انسان خوش قامت بودن سرو در انتخاب این نوع درخت بی تاثیر نبوده است و در این میان 11 درخت چنار نیز برای زیبایی بصری و تنوع زیستی در باغ کاشته شده اند . این درختان سنی مابین 100 تا 470 سال داشته و با توجه به برخی کم کاری ها در حفظ این درختان، اکنون تلاش بسیاری می شود تا این درختان سالم مانده و به حیات خود ادامه دهند.

هر یک از بناهای موجود در باغ توسط شاهان مختلفی پی ریزی و بنا شده اند و تقارن اولیه ای که در طراحی این باغ به کار رفته بود کم کم با این دخالت ها از بین رفته است. وجود پیاده روها و سنگفرش ها و عمارت سردر و حمام کوچک در دوران صفویه ساخته شده اند و در مرکز باغ کوشک صفوی قرار گرفته است.

اتاق شاه نشین و حمام سلطنتی و خلوت کریمخانی در زمان صفوی به باغ اضافه گردیده اند و کوشک قاجاری نیز با گچبری ها و نقاشی های دیواری چشم نواز در بخش انتهایی باغ قرار دارد.

دیوارهای بلند در اطراف باغ که طول آن به حدود یک کیلومتر می رسد توسط شاه عباس به منظور رفع خطر سیل با مصالح محکمی از جمله سرب و ساروج ساخته شد که همچنان نیز استوار در جای خود قرار دارد.

از انتهای سلسله صفویه تا اوایل پادشاهی زندیه و مصادف با یورش افغان ها و لشکرکشی‌های نادر شاه افشار، میزان توجه به این باغ کمتر شد و به بوته فراموشی سپرده شد اما کریمخان زند، بنیان‌گذار سلسله زندیه، پس از مشاهده تخریب عمارت ها به سبب چند زلزله متوالی، به حاکم کاشان عبدالرزاق خان، دستور فرستاد تا حمام و بناهای موجود در باغ را بازسازی نماید که در حین این بازسازی ها یک بنای دیگری به باغ اضافه گردید که به خلوت کریمخانی معروف است.

مسیر باغ فین کاشان

بهترین شیوه برای بازدید از شهر کاشان و دیدنی های آن استفاده از تورهای گردشگری است چرا که دیدنی های این شهر بسیار نزدیک به هم بوده و تنوع و تعدد آن ها نیز بسیار زیاد است و معمولا با تور گردشگری بهتر و بیشتر می توان از این تعدد و تنوع بهره مند شد.

مسیر شهر کاشان از تهران به صورت اتوبان می باشد و پس از عبور از شهر قم به کاشان خواهید رسید. مقرون به صرفه ترین وسیله نقلیه برای سفر به کاشان اتوبوس و بعد از آن خودروی شخصی می باشد در شهر کاشان نیز باغ فین در خیابان امیرکبیر می باشد که در اطراف آن فروشگاه های عرقیات گیاهی و سفره خانه ها و رستوران های سنتی وجود دارند و محیطی دلنشین را برای گردشگران فراهم نموده اند.

هزینه سفر برای بازدید از باغ و حمام فین با استفاده از تورهای گردشگری که معمولا یک روز به طول می انجامند از تهران برای هر نفر حدود 70 تا 100 هزار تومان هزینه خواهد داشت ولی اگر از جاذبه ها و هتل های ذکر شده استفاده نمایید این هزینه تا شبی یک میلیون تومان نیز می تواند افزایش یابد.

درباره شهر کاشان

کاشان شهری تاریخی به مرکزیت شهری با همین نام است که در استان اصفهان قرار داشته و فاصله اش تا تهران حدود 220 کیلومتر بوده و از شهر قم 90 کیلومتر فاصله دارد و از مرکز استان اصفهان نیز 200 کیلومتر فاصله دارد. این شهر یکی از مراکز سنتی تمدن ایرانی و اسلامی است و دارای قدمت بسیار و نمایانگر سبک زندگی ایرانی و مهد مشاهیر بسیاری در حوزه های علمی ادبی و تاریخی بوده و به دلیل موقعیت جغرافیایی منحصر به فرد خود از مراکز صنعتی کشور محسوب می گردد.

این شهر در حمله مغول آسیب بسیاری دید اما به دلایل مختلف از جمله دید مثبت پادشاهان دوره صفوی به این شهر توجه خاصی به این شهر داشته و اغلب در این شهر زندگی نموده اند و بعنوان مرکز تجاری ایران شناخته می شده است دوران افول این شهر از اواخر دوران قاجار و رشد واردات کالا از خارج از کشور آغاز می شود.

این شهر کویری بوده و آب و هوای آن گرم و خشک می باشد. سالانه بارندگی کمی در آن صورت می پذیرد ولی با مدیریت صحیح آب به یکی از قطب های کشاورزی کشور تبدیل شده است.

از گذشته تا کنون تولیداتی مانند انواع میوه‌ها، گلاب گیری، پیاز، گیاهان دارویی ، پنبه، صیفی‌جات، غلات و تهیه عرقیات سنتی در بخش کشاورزی رونق بخش اقتصاد این شهر بوده است. همچنین باغ های میوه هایی چون سیب و انگور و پرورش گل در قمصر و دیگر شهر های تابعه و معادنی مانند معدن نمک ، آهن، سنگ مرمر و زاج سبز از جمله منابع این شهر برای کسب درآمد می باشد.

سوغاتی های کاشان

مهمترین سوغاتی شهر کاشان را بدون شک می توان انواع عرقیجات گیاهی و گلاب قمصر دانست همچنین شیرینی های باقلوا، پشمک، سوهان، ارده، کلوچه و ارده شیره را در بهترین کیفیت می توان از این شهر تهیه نمود. میوه های خشک مرغوب نیز در فروشگاه های شهر کاشان به وفور یافت می شود. همچنین صنایع دستی کاشان تنوع بسیاری داشته و اغلب ثبت میراث جهانی یونسکو شده اند.

غذاها و رستوران های کاشان

غذاهایی مانند گوشت و لویبا که در ظروف مسی تهیه می گردد و آبگوشت لوبیا سفید ، کوفته آب سماق، شفته، قیمه ریزه، کوفته چغندر، عدس پلو و کشمش، گوشت کلم گوشت عدس بادمجان، کدو و اشکنه نیز از دیگر غذاهای سنتی این خطه می باشند.

هتل خانه تاریخی منوچهری کاشان یکی از خانه های تاریخی شهر کاشان است که 400 سال قدمت دارد و رستورانی بینظیر در آن وجود دارد که در اتاق شاه نشین قرار گرفته است و اگر از فضای آن خوشتان بیاید می توانید رزرو هتل را برای اقامت در این خانه سنتی انجام دهید.

همچنین خانه تاریخی عامری‌های کاشان با معماری بسیار زیبا، رستورانی را در خود دارد که در محل تالار آیینه این عمارت است، که علاوه بر فضا و چشم اندازی بینظیر می تواند لحظاتی به یاد ماندنی را در این یادگار عصر زندیه برایتان رقم بزند و تالار آینه به عنوان نمادی از زندگی اعیانی آن دوران، می تواند حس شاهانه ای را برایتان تداعی نماید.

از دیگر خانه های با شکوه و زیبای شهر کاشان که رستوران هم دارد خانه عباسیان است که لیست بلند بالایی از غذاهای سنتی کاشان را طبخ می نماید و دارای 5 حیاط می باشد و معماری و گچبری های آن منحصر بفرد بوده و بارها به عنوان خانه نمونه کاندیدای جوایز گوناگون شده است.فضای دلنشین این رستوران و غذاهای باکیفیتش به بهایی که در نهایت خواهید پرداخت می ارزد و ارزش امتحان را دارد.

آداب و رسوم مردم کاشان

در شهر کاشان به مناسبت های گوناگون مراسم های مختلفی برگزار می شود که یکی از آن ها نخل گردانی است که در ایام عزاداری امام حسین (ع) در شهر انجام می شود.
مراسم قالیشویی نیز در روستای اردهال برای یادبود فرزند امام باقر که در این محل دفن است صورت می پذیرد و یکی از مراسماتی است که به ثبت جهانی نیز رسیده است.

گلاب گیری نیز از جمله مراسمی است که در ماه های اردیبهشت و خرداد در بخش های مختلف شهر کاشان به منظور گرفتن گلاب از گل محمدی برگزار می شود که طرفداران بسیاری دارد و هر ساله خیل عظیمی از مردم برای دیدن این مراسم به کاشان می روند.

همچنین در ماه رمضان در شهر کاشان مراسمات متنوعی برگزار می گردد که از جمله آن ها می توان به سحر خوانی اشاره کرد که یکی از رسم های مردم این شهر در این ماه می باشد.

در پایان باید گفت با سفر به شهر کاشان دیدنی های بسیاری منتظر شماست و سفر بسیار پر باری همراه با تجربه های شیرین خواهد بود و بی شک شهر کاشان و باغ فین یکی از جذاب ترین مقاصد گردشگری کشور ایران هستند، که می توانید با انتخاب این شهر برای سفر ، هوشمندانه سفر کنید و از تجربه سفرتان لذت ببرید.