بدون تردید برای گردشگرانی که به تاریخ ایران اهمیت می دهند شیراز و کاشان دو مقصد بینظیر به شمار می روند. شهرهایی مملو از جاذبه های گوناگون و منحصر به فرد تاریخی، دارای بقایایی از تمدن کهن ایران زمین که بازدید از آنها کاملا حسن کنجکاوی را ارضا می کند. شهرهایی که عظمت، هوش، قدرت و گاهی ظرافت انسان های گذشته را به نمایش می گذارند.
جاذبه های گردشگری منحصر به فرد این دو شهر، تعدد جاذبه های گردشگری، راه های دسترسی مناسب، فرهنگ بالای مهمان نوازی، تامین کامل امکانات اقامتی با وجود هتل ها، اقامتگاه های بوم گردی، خانه های محلی و …، غذا و امنیت مناسب و وجود راهنمایات مجرب سبب اقامت طولانی تر توریست ها به ویژه بازدید کننده های خارجی در این شهرها می گردد. خوشبختانه به سهولت و در هر زمان و مکانی می توان از طریق رزرو اینترنتی هتل های شیراز و یا خانه های تاریخی کاشان می توان با خیالی راحت و بدون دغدغه به برنامه ریزی برای سفری پرخاطره پرداخت. در این مقاله تنها به دو مورد از مکان های تاریخی ایران اشاره می شود.
این محوطه در چهار کیلومتری جنوب غربی کاشان قرار دارد. از کاشان که به سمت فین حرکت می کنیم در سمت راست جاده است و دسترسی به آن بسیار آسان می باشد. این مجموعه به شماره 38 در 24 شهریور 1310 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید. شامل دو تپه شمالی و جنوبی است.فاصله این دو تپه از یکدیگر 600 متر است. همچنین دو گورستان نیز در این مجموعه وجود دارد.
گورستان “الف”پیشینه ای 3500 ساله دارد. امروزه تغییراتی در این گورستان صورت گرفته است و بلواری به نام بلوار امیرالمومنین در آن احداث شده است. فاصله این گورستان تا تپه جنوبی 200 متر است.
گورستان “ب” با قدمتی 3000 ساله در قسمت پایین باغ ها و زمین های کشاورزی قرار گرفته است که این باغ ها در غرب تپه قرار دارند. سی الگ با قدمتی نزدیک به 8000 سال، نخستین تمدن ایران مرکزی است. در حفاری های صورت گرفته در این مکان وجود آثاری از یکجانشینی و مدنیت کشف شده است. سایر شاخصه های کشف شده در حفاری این تپه وجود معماری در تپه شمالی، کوره های سفالگری و ذوب فلزات و به کار گیری روش های نوین خانه سازی است. همچنین ظروف شاخصی از قبرستان الف و ب کشف شده است که برخی از آنها در موزه ملی ایران، موزه فین، موزه لوور فرانسه و موزه ای که در خود مجموعه سیلک وجود دارد نگهداری می شوند.
این اثر توسط گروه فرانسوی به سرپرستی “رومن گریشمن” باستان شناس موزه لوور فرانسه کاوش شد. نتیجه کاوش های این گروه فرانسوی در دو جلد کتاب به نام “سیلک کاشان” منتشر شده است که این اثر فرانسوی بوده و بعدها توسط انتشارات میراث فرهنگی ایران به فارسی ترجمه شده است.
مدرسه و مسجد آقا بزرگ کاشان
این مجموعه تاریخی که یک نمونه زیبا از معماری سنتی ایرانی است دارای گنبدخانه ای است که بر روی 8 پایه قرار گرفته و این ویژگی متناسب با اقلیم خشک و کویری کاشان است زیرا در این طرح، هوای خنک در فضای گنبدخانه جریان پیدا می کند و در تابستان های داغ منطقه کویری بسیار مناسب است. به جرأت می توان گفت که این بنا یکی از بی نظیرترین بناهای اسلامی می باشد. این مجموعه در خیابان نراقی کاشان واقع شده و آن را مرحوم حاج محمدتقی خانبان و به احترام داماد ایشان مرحوم ملامحمد مهدی نراقی (فرزند ملامهدی و برادر ملا احمد نراقی) معروف به آقا بزرگ ساخته شده است. تلفیق مسجد و مدرسه یکی از زیباترین و بهترین نمونه های اتصال دو بنا در کنار یکدیگر است.
آرامگاه کوروش
یکی از شاهکارهای معماری ایران مقبره کوروش است. کوروش زاده پاسارگاد است. کوروش کبیر در سال 550 ق.م سلسله هخامنشی را پایه گذاری کرد. وی پاسارگاد را به عنوان اولین پایتخت خود انتخاب نمود. پاسارگاد دشت وسیعی و خرمی بود. پراهمیت ترین اثر در مجموعه پاسارگاد مقبره کوروش است که همچون نگینی در میان دشت خودنمایی می کند. البته به طور دقیق ذکر نشده که این مکان مقبره کوروش باشد ولی مورخین وجود کتیبه ای با متن زیر را یکی از دلایل وجود آرامگاه کوروش در این مکان می دانند.
متن کتیبه بدین شرح است: ” ای انسان از هر جایی و از هر زمانی که می آیی من می دانم که تو می آیی من کوروش هستم کسی که شاهنشاهی را برای ایران به ارمغان آور پس بر این خاک که تن مرا در بر گرفته است رشک مبر”
پاسارگاد در زمان هخامنشیان مکان مقدس و مورد احترامی بود و به همین دلیل مراسم تاجگذاری پادشاهان در آنجا صورت می گرفت. این تقدس و احترام در دوران اسلامی نیز حفظ شد. در گذشته مردم ساختن بناهای با عظمت سنگی را خارج از توان بشری می دانسته و آن را به سلیمان نبی که دیوان را برای کارهای سخت به خدمت می گرفت نسبت می دادند. به همین دلیل آرامگاه کوروش را نیز از بناهای آن حضرت می شمردند و به مادر او نسبت می دادند به این دلیل آن را “مشهد مادر سلیمان” می خواندند.
در جنگ با سکاها کوروش کشته شد. جسد مومیایی وی همراه با اشیای مهم سلطنتی و جنگی در داخل تختی زرین قرار دادند. در زمان حمله اسکندر مقدونی، شخصی بخشی از آرامگاه کوروش را تخریب کرد و اشیای آن را به تاراج برد و به جسد کوروش نیز آسیب زد.
شهر بیشاپور، استان فارس
شهر بیشاپور واقع در استان فارس و در نزدیکی شهر کازرون یکی از شهرهای تاریخی ایران است که وسعتی نزدیک به 200 هکتار دارد. این شهر به عنوان یکی از اولین شهرهای ایران باستانی به شمار می رود و جزو اولین شهرهایی است که تاریخ مکتوب شهرسازی دارد. بعدها این شهر به دست اعراب می افتد و به آن بیشاپور می گویند. این شهر محل ضرب سکه در دوران بعد از اسلام بوده است. بیشاپور در زمان ساسانیان و به دستور شاپور اول ساسانی در تاریخ 241 الی 272 میلادی در کنار جاده شاهی ساخته شد و دارای طرح شطرنجی است. دو خیابان اصلی دارد که به صورت عمود بر روی هم قرار گرفته اند و قسمت های مختلف شهر را به هم مربوط می کنند و چهار دروازه به نام های دروازه های بهرام، مهر، شهر و هرمز در چهارطرف شهر وجود دارد. یادمانی نیز در وسط شهر است که به گفته مورخین بر اساس کتیبه های پهلوی و ساسانی که یافت شده حدس زده می شود که یادمان این شهر مجسمه شاپور بوده که اکنون فقط ستونی از آن باقی مانده است. شمال شهر که به ارگ شاهی یا ارگ سلطنتی معروف است دارای بناهایی بسیار زیبایی مانند معبد زیبای آناهیتا (الهه آب)، ایوان موزائیک، کاخ والرین که مخصوص والریانوس است (شاپور کاخی برای والرین می سازد که از آن بقایای موزائیک کاری حفاری شده است. این موزاییک کاری را به برده هایی که اسیر شاپور شده اند نسبت می دهند) و مدرسه ای است که از دوران اسلامی به یادگار مانده است. مرکز و جنوب شهر نیز معماری ساسانی اسلامی دارد. نقش برجسته تنگ چوگان، قلعه دختر و قلعه پسر (قلعه پسر در حال حاضر تخریب شده است)، غار شاپور، استودان های ساسانی (که در واقع گورستان های زرتشتی هستد) و سراب دختران در سطح شهر وجود دارند. به گفته مورخین این شهر تا قرن هفتم هجری دارای رونق و آبادانی بوده است.
