دریاچه ارومیه؛ آبی بی‌کرانی که به بیابان تبدیل شد!

زمانی که یک توریست از شما نام چند جاذبه محبوب ایرانی را بپرسد، بی‌شک دریاچه ارومیه با رنگ‌های زندگی بخش را به یاد می‌آورید و از آن نام می‌برید. از جاذبه‌ای صحبت می‌‌کنیم که با وسعت بالا، لقب بزرگ‌ترین دریاچه ایران را نصیب خود کرده است. تصور کنید فلامینگوهایی که پاهای بلند خود را در سطحی صورتی رنگ، فرو کرده‌اند و با رقصیدن بر روی آب از معشوق خود دلبری می‌کنند، چقدر زیبا می‌تواند باشد. می‌خواهیم به زیستگاه همین فلامینگوها و پرندگان بومی دیگر در نزدیکی ارومیه سفر کنیم.

دریاچه ارومیه کجاست؟

دریاچه زیبای ارومیه از جاهای دیدنی ارومیه، در میان دو استان آذربایجان غربی و آذربایجان شرقی واقع شده است. این دریاچه در فاصله ۳۵ کیلومتری شرق ارومیه قرار دارد. از تبریز تا دریاچه ۱۰۰ کیلومتر و از تهران تا دریاچه  ۷۱۳ کیلومتر فاصله وجود دارد.

• آدرس دریاچه ارومیه: ۳۵ کیلومتری شرق ارومیه
• لوکیشن دریاچه ارومیه بر روی نقشه گوگل مپ

دریاچه ارومیه در حال حاضر 1403

خبر خشک شدن بیش از ۸۸ درصد از دریاچه هشدار بزرگی برای کارشناسان و مسئولین زیست محیطی بود. این عدد بالا سبب نگرانی عمومی نسبت به این ثروت ملی شد و نجات دریاچه در اولویت قرار گرفت.

دریاچه ارومیه در حال حاضر ینی سال 1403 بعد از چندین سال، سطح آب بیشتری دارد؛ هر چند هنوز مشکل جدی خشکسالی آن رفع نشده است و تا احیای کامل آن فاصله زیادی مانده است. تا رسیدن به این چشم‌انداز، افزایش سطحی بیش از ۱۲۴۷ متر ارتفاع لازم است.

علت خشک شدن دریاچه ارومیه

خشک شدن دریاچه از اواسط دهه ۱۳۸۰ شروع شده و این روند تاکنون ادامه دارد. چهره خشک دریاچه با بررسی تصاویر ماهواره‌ای مشخص شد و نگرانی‌ها در مورد این دریاچه از همان زمان آغاز شد. برای علت خشک شدن دریاچه ارومیه نظرات مختلفی مطرح می‌شود که از مهمترین‌ آن‌ها می‌توان به کاهش بارندگی، تغییر شرایط اقلیمی و گرم شدن کره زمین، احداث بزرگراه روی دریاچه و استخراج بی‌رویه از حوضه آبریز دریاچه اشاره کرد.

به علت‌هایی که سبب این فاجعه طبیعی در چنین جاذبه‌ای شده است باید عوامل انسانی را اضافه کرد که بیش از هر چیزی تاثیر داشته است. بزرگراه، حلقه‌های چاه و سدهای متعددی که در این حوزه احداث شده به خشکسالی هر چه بیشتر دریاچه دامن زده‌اند.

با توجه به خطرات ناشی ازخشک شدن این دریاچه طرح های زیادی ارائه و پیشنهاد شد، یکی از این طرح ها، طرح احیای مجدد این دریاچه بود. در این طرح انتقال آب ازحوض های آبریز دیگر، الگوی اصلاح کشت و بارورسازی ابرها مورد بررسی قرارگرفت. اما با وجود همه‌ی تلاش‌ها هنوز هم شاهد خشک شدن این دریاچه‌ی زیبا هستیم.

دریاچه ارومیه 97

دریاچه نمک ارومیه

دریاچه ارومیه با وجود خشکسالی‌های مدام در سال‌های اخیر به صحرایی از نمک تبدیل شده است. دریاچه فیروزه‌ای که روزگاری ۲۰ میلیارد متر مکعب آب در خود ذخیره داشته، اکنون به برکه‌ای کم آب می‌ماند که نام دریاچه نمک ارومیه یا صحرای نمک را باید بر روی آن گذاشت.

حوضه آبریز دریاچه ارومیه

این دریاچه بزرگ‌ترین آبگیر دائمی در بخش غرب آسیاست. حوضه آبریز دریاچه ۵۱۸۷۶ کیلومتر مربع چیزی در حدود ۳ درصد از مساحت کل ایران را شامل می‌شود. ورودی اصلی دریاچه رودهای چون سیمینه رود، زرینه رود، تلخه رود یا همان آجی چای هستند. رودهایی که نام بردیم مهمترین و اصلی‌ترین ورودی‌ها هستند، اما جز این ۶۰ رودخانه فصلی و دائمی تامین کننده آب این دریاچه هستند.

در حوضه آبریز دریاچه، دشت‌های متعددی وجود دارند که از اصلی‌ترین مراکز کشاورزی و دامپروی محسوب می‌شوند. از جمله این دشت‌ها می‌توانیم به نام‌هایی چون بناب، میاندوآب، نقده، سلماس، پیرانشهر، بوکان، تبریز، ارومیه، پیرانشهر، اشنویه، آذرشهر، مهاباد و… اشاره کرد.

بیشترین حجم آب دریاچه ارومیه

سطح آب دریاچه همیشه به یک شکل نبوده است و این میزان در ده‌های اخیر افت بیشتری داشته است. سطح آب دریاچه به قدری کاهش پیدا می‌کند که در سال ۱۴۰۱ رقمی معادل ۹۵ درصد خشکی برای این جاذبه ثبت می‌شود. مساحت این دریاچه در سال ۱۳۷۷ که عنوان بیست و پنجمین دریاچه بزرگ دنیا را داشت، در حدود ۶۰۰۰ کیلومتر مربع بود. بیشترین حجم آب دریاچه مربوط به سال ۱۳۷۴ می‌شود که میزان آن به ۳۲ میلیارد متر مکعب رسیده بود.

تراز دریاچه ارومیه

در مورد تراز دریاچه ارومیه طبق گفته کارشناسان آب منطقه‌ای استان آذربایجان غربی باید گفت میزان آن در حال حاضر به ۱۲۷۱ متر رسیده است. بر اساس بررسی‌های صورت گرفته این میزان نسبت به سال قبل ۱۲۳ سانتی متر اضافه شده است که خبر خوبی برای حال و روز این نعمت خدادادی است.

دریاچه ارومیه از دیروز تا امروز

دریاچه ارومیه قبل و بعد

اگر بخواهیم در مورد دریاچه ارومیه قبل و بعد مقایسه‌ای داشته باشیم، چیزی شبیه قیاس شب و روز است. این دریاچه در گذشته چنان خوش و سرفراز بوده که در رده بهترین‌های جهان به حساب می‌آمده است. با وجود پشت سر گذاشتن چندین دهه خشکسالی و تغییرات بسیار که در ظاهر این دریاچه پدید آمده در مورد قبل و بعد این دریاچه باید بگوییم روند سخت تبدیل شدن حجم زیادی آب به حجم زیادی از نمک و خشکی را شاهد هستیم.

دریاچه ارومیه قبل از انقلاب

در روزگار خوشی که دریاچه ارومیه قبل از انقلاب داشته نام دریای شاهی یا شور دریا را نیز برای آن به کار می‌بردند. در دهه ۱۹۳۰ که رضاشاه پهلوی در ایران تاجگذاری کرد، به افتخار او برخی دریاچه را با نام دریاچه رضائیه نیز می‌شناختند. از روزهای ابتدای حیات این دریاچه تا قبل از انقلاب و حتی قبل از دهه ۷۰ هیچگاه دریاچه به این شدت آسیب ندیده است.

دریاچه ارومیه در شمال غربی فلات ایران قرار گرفته است. دریاچه‌ی ارومیه در دوران میانه کبودان نیز نامیده شده است. این نام‌ها نشانگر پیشینه‌ی بسیار زیادی است که این دریاچه دارد. این دریاچه به زبان ترکی ارموگولو نامیده می‌شود.

پل دریاچه ارومیه

اما به سراغ پل دریاچه ارومیه برویم که از آن به عنوان طولانی‌ترین پل ساخته شده در ایران یاد می‌کنند. این پل که قسمتی از آزاد راه تبریز – ارومیه است به نام پل شهید کلانتری معروف است. پل شهید کلانتری در واقع دو استان آذربایجان شرقی و آذربایجان غربی را به هم وصل می‌کند.

پل دریاچه  ۱۷۰۹ متر طول دارد؛ ۱۲۷۶ متر از این پل روی دریاچه و ۳۸۵ متر از آن در دو طرف پل‌های اتصال است. مسیر اول پل در سال ۱۳۸۷ افتتاح شد. شکل ساخت پل به صورت دو نیم سازی بوده که با اجرا نشدن دقیق آن انسداد بخش بزرگی از جریان آب به وجود آمده است و از آن به ‌عنوان یکی از دلایل خشکی یاد می‌کنند.

دریاچه ارومیه قدیم

وقتی عکس‌های دریاچه ارومیه قدیم را با اکنون مقایسه می‌کنید، می‌بینید که از آن همه شکوه، تنها حسرتی باقی مانده است. در عکس‌های قدیمی دریاچه و آنچه مورخان یاد می‌کنند این دریاچه روزگاری کشتی‌های متعدد را بر پهنه بی‌کران خود می‌دیده و اکنون به بیابان و شوره زاری تبدیل شده است.

دریاچه ارومیه شور است؟

در پاسخ به این سوال که دریاچه ارومیه شور است یا نه باید بگوییم این دریاچه را به عنوان بزرگترین دریاچه آب شور خاورمیانه می‌شناسند، پس جز شوری و داشتن نمک از آن انتظاری نمی‌رود. با مجوز محیط زیست سالانه میزان قابل توجهی از مناطق تعیین شده در این دریاچه نمک برداشت می‌شود. این دریاچه ششمین دریاچه بزرگ آب شور در دنیا شناخته شده است.

دریاچه ارومیه چند جزیره دارد؟

جزیره‌های ایران تنها به خلیج و فارس و جنوب کشور محدود نمی‌شوند. اینجا مثل بسیاری از دریا و دریاچه‌های جهان جزایر متعددی دارد. بر پهنه وسیع این دریاچه ۱۰۲ جزیره بزرگ و کوچک وجود دارد. بزرگ‌ترین جزایر نام‌های کبودان، اشک و شاهی را دارند که تنها جزیره قابل سکونت آن جزیره شاهی با هفت روستا است.

غیر از این جزایر مهم و بزرگ؛ جزیره‌های کوچکی نیز مانند آذین، اردشیر، آتش، آذر، تنجک، کفجه نوک، گیو، زاغ، شبدیز، تنجک، اشکو، امید، اسپیر سنگو و… در قسمت‌های مختلف این دریاچه بزرگ دیده می‌شوند.

جاهای دیدنی در نزدیکی دریاچه ارومیه

در راهنمای سفر به ارومیه برجسته‌ترین تصویر دریاچه ارومیه است، اما این شهر زیبا و قدیمی غیر از دریاچه جاذبه‌های گردشگری متنوع بسیاری دارد که بازدید از آن‌ها خالی از لطف نیست. در این بخش شما را با مهمترین جاهای دیدنی در نزدیکی دریاچه آشنا می‌کنیم تا بتوانید در لیست سفر خود به این شهر قرار دهید.

موزه ارومیه

موزه ارومیه یکی از جاهای دیدنی این شهر است که در آن آثار تاریخی نگه‌داری می‌شود. از این موزه به عنوان میزبان دومین گنجینه تاریخی ایران یاد می‌کنند که در دل خود آثار بسیاری دارد.

در بخش باستان شناسی این موزه بیش از ۲۶۰۰۰ اثر تاریخی و باستانی وجود دارد و در آن می‌توانید آثاری در دوره‌های مختلف از ۷۰۰۰ سال پیش تا دوره قاجار را ببینید. در بخش مردم شناسی موزه می‌توانید با آداب و رسوم و سبک زندگی مردم اینجا آشنا شوید.

کلیسای حضرت مریم

کلیسای حضرت مریم یا سنت ماری یکی دیگر از جاذبه‌های گردشگری شهر ارومیه است. این کلیسا دومین کلیسای قدیمی دنیا شناخته شده است. نمای ساختمان و درون آن بر خلاف دیگر کلیساها بسیار ساده است و شاید همین سادگی علت محبوبیت آن باشد. البته در این کلیسا چندین تابلو نقاشی از عیسی مسیح، حضرت مریم و حواریون در کنار تزیینات دیگر دیده می‌شود.

قدمت کلیسا به دوره ساسانی می‌رسد؛ گفته می‌شود اینجا قبلا آتشگاه بوده و بعد از تولد مسیح، توسط موبدان به کلیسا تبدیل شده است. این کلیسا در سال ۱۳۹۲در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

پارک جنگلی ارومیه

اگر در شهر ارومیه به دنبال جایی برای گردش و تفریح می‌گردید پیشنهاد می‌کنیم سری به پارک جنگلی ارومیه بزنید. این پارک را اهالی با نام پارک شیخ تپه نیز می‌شناسند و فرصت خوبی برای گذراندن روزهای تعطیل در کنار خانواده و دوستان می‌دهد.

از امکانات این جاذبه که سبب حضور پررنگ گردشگران شده است می‌توانیم به مواردی چون داشتن شهربازی، فضای نگه‌داری پرندگان، فست فود و رستوران، آلاچیق، سرویس بهداشتی، نمازخانه، مسیر پیاده‌روی و… اشاره کرد.

بازار ارومیه

از جاهای دیدنی که در سفر به هر شهر باید از آن دیدن کرد بازار سنتی و قدیمی است. بازار ارومیه بهترین مکان برای خرید سوغات ارومیه است. بازاری که در آن شور زندگی پیداست و فروشندگان هر کدام با تبلیغ و خوش‌صحبتی سعی در جذب مشتری‌ها دارند.

این بازار ۳ درب دارد؛ یکی در خیابان امام، یکی در خیابان بعثت و درب سوم در مرکز شهر میدان ولایت است. سردر بازار قدیمی ارومیه در خیابان بعثت دیده می‌شود. قدمت بازار تاریخی ارومیه به دوره صفویه می‌رسد. با اینکه طی دوران مختلف آسیب‌هایی به این بازار وارد شده، اما همچنان پر رونق و برقرار است.

سایر جاهای دیدنی در نزدیکی دریاچه ارومیه

لیستی از سایر جاهای دیدنی در نزدیکی دریاچه که در این سفر فرصت بازدید از آن‌ها را دارید در ادامه به شما معرفی می‌کنیم تا در برنامه ریزی سفر خود قرار دهید:

• دریاچه مارمیشو
• ییلاق سیلوانا
• آبشار شملکان
• کوه دالامپر
• یخچال دوققوز پله(۹ پله)
• مجتمع گردشگری ساحلی باری
• آبشار سولک
• باراندوز
• ساختمان شهرداری ارومیه
• مسجد جامع ارومیه

هتل و اقامتگاه دریاچه ارومیه

بهتر است پیش از سفر به ارومیه برای بازدید از دریاچه و دیگر جاهای دیدنی این شهر به فکر محل اقامت باشید. بهترین هتل های ارومیه با فاصله‌ای کمتر از یک ساعت در نزدیکی این دریاچه قرار دارند که به شما فرصت خوبی برای بازدید از این جاذبه طبیعی را می‌دهند.

برای رزرو هتل می‌توانید از لیست زیر انتخابی داشته باشید:

• هتل پارک ارومیه
• هتل آنا ارومیه
• هتل دیاکو ارومیه
• هتل جهانگردی ارومیه
• هتل آریا ارومیه
• هتل ساحل ارومیه
• هتل کارا ارومیه

عکس دریاچه ارومیه

کلام آخر

دریاچه ارومیه با وجود آسیب‌های فراوان، هنوز در لیست بهترین جاذبه‌های ایران قرار دارد که هر گردشگری باید از آن بازدید کند. غیر از جلوه زیبا و رویایی بزرگترین دریاچه ایران، باید به فکر حیات وحش و حیواناتی که آن را خانه امن خود می‌دانند باشیم. این میراث کهن باید جان دوباره بگیرد تا به آیندگان تقدیم شود؛ میراثی که در عهد ما بی مهری زیادی دیده است.