آغاز حرکت به سوی خیابان لطفعلی خان
نمیدانم چطور شیراز توانسته این همه زیبایی را در ترکیبی از تاریخ و فرهنگ در مرزهای خود جای دهد، شاید خاک این دیار جادویی است. هر چه که هست در هر بار سفر به شیراز با یک دنیا شگفتی روبرو می شویم که لذت کشف و همنشینی شان با رایحه ای از عطر بهار نارنج ها و آوازه ای از نوای شیرازی، در ذهن و جانمان تا سال های سال باقی می ماند. مقصدمان خیابان لطفعلی خان زند است. خیابانی که مثل یک کتاب مصور و البته خوش آب و رنگ پر از تاریخ و اتفاقات و رویدادهای مهم تاریخی، سیاسی و فرهنگی است. اگر به دنبال ایرانی می گردید که در کتب تاریخی ذکر شده و سیاحان و گردشگران را حیرت زده کرده در این خیابان قدم بگذارید. گنجینه ای از هفت هنر اصیل ایرانی در جایی از این خیابان جا خوش کرده است. در این سفر مقصدمان عمارتی است در خیابان سراسر تاریخ لطفعلی خان زند که متعلق به یکی از خانواده های متنفذ شیرازی بوده و عمارت قوام الملک نامیده می شده است. عمارتی که اکنون به نارنجستان قوام شهره است. 
خانواده قوام
در زمان سقوط تدریجی زندیه حاج ابراهیم خان کلانتر با خدمتی که به آقا محمد خان قاجار انجام داد و سبب به حکومت رسیدن وی شد، به سمت والی شیراز منصوب شد و پایه های خاندانی را بنا گذاشت که تا سال های سال از خانواده های متمول و متنفذ شیراز بودند. بسیاری از بناهای زیبای تاریخی در شیراز امروز همانند نارنجستان قوام، مدرسه و حسینیه قوام، باغ دلگشا، عمارت زینت الملک و برخی آثار فاخر دیگر یادگار خانواده قوام است. ابراهیم خان که تا زمان فتحعلی شاه همچنان والی شیراز بود با کارشکنی اطرافین شاه به قتل رسید و همه اعضای خانواده اش به جز علی اکبر که مبتلا به سل بود نیز اعدام شدند. سال ها بعد علی اکبر بهبود یافت و در سفر فتحعلی شاه آنچه بر او و خانواده اش گذشته بود را به پادشاه عرضه کرد، پادشاه نیز از کرده خود پشیمان شده و برای جبران لقب قوام الملک را به علی اکبر خان اهدا کرد و او را به سمت حاکم شیراز منصوب کرد و خاندان قوام مجددا بر اریکه قدرت تکیه زدند.
بدین سبب این خانوده به خانواده قوام شهرت یافت. علی اکبر خان قوام در سال 1257 شروع به ساختن عمارت کرد اما پیمانه عمرش سرریز شد و پایان ساخت بنا را هرگز ندید. پسر علی اکبر خان که محمدرضا قوام الملک نام داشت ساخت بنا را ادامه داد و در نهایت ساخت عمارت باشکوه قوام در سال 1267همزمان با حکومت ناصرالدین شاه قاجار به پایان رسید. بنایی که متشکل از اندرونی و بیرونی، حمام گچینه، اصطبل، مکتب خانه و زنجیر خانه بوده است. در داخل باغ عمارت بیرونی قرار داشت و برای انجام امور اداری و تشریفاتی، پذیرایی از میهمانان و جشن ها مورد استفاده قرار می گرفت. اندرونی به فاصله ای برابر یک کوچه از عمارت بیرونی در ضلع غربی باغ قرار داشت و به سبک و سیاق اعیان و اشراف آن زمان با یک تونل زیرزمینی به عمارت بیرونی متصل می شد. امروزه اصطبل و زنجیرخانه از بین رفته است اما عمارت بیرونی و اندرونی به همراه حمام گچینه باقی مانده است. اندرونی که به خانه زینت الملک شهره است خود موزه جدایی است که می توانید از آن بازدید کنید. نارنجستان قوام همان باغ و عمارت بیرونی است. این عمارت در طول سالیان به شهرام قوام الملک ارث رسیده و او نیز این عمارت باشکوه را به موسسه آسیایی دانشگاه پهلوی آن روزها و دانشگاه شیراز امروز هدیه کرد تا به عنوان یک اثر ملی و تاریخی حفظ شود. نارنجستان قوام شاهد وقایع بسیاری در تاریخ پر فراز و نشیب کشور عزیزمان بوده است. در سال های جنگ این بنای تاریخی محل اقامت هموطنانی بود که جنگ به اجبار آنان را از شهر و دیرشان دور کرده بود. اگر چه این اقامت ناخواسته صدماتی به بنا وارد کرد اما با بازسازی های صورت گرفته حال کنونی باغ قوام بسیار عالی است. 
ملاقات در باغ قوام
در خیابان لطفعلی خان زند ساختمانی قرار دارد که بر سر در آن تابلویی نصب شده است که عبارت موزه نارنجستان بر روی آن حک شده است. ساختمانی آجری که در ابتدا دو سرباز قاجاری تفنگ بدست حجاری شده در بخش پایینی دیواره درب ورودی جلب توجه می کنند. درب یکپارچه چوبی است و مقرنس کاری و گچ بری ها از همان ورودی در آغاز شده است. بر سر در سنگ سرخ رنگی با آیاتی از قرآن و نام سازنده بنا به چشم می-خورد. در ابتدای ورود به سبک خانه های ایرانی یک هشتی قرار دارد. سقف هشتی هم با گچ بری و مقرنس آراسته شده است. یک غرفه صنایع دستی و کرایه لباس قجری در ابتدای راه شما را مشتاق دیدن می کند.
اگر یک دست لباس قجری بر تن کنید و وارد عمارت شوید درست همانند این است که سوار بر ماشین زمان روز را در یک خانه قاجاری آغاز کرده باشید. از هشتی عبور کرده و از راهرو به سمت حیاط حر کت می کنیم. چشممان که به نور محیط عادت می کند لحظه ای متحیر می شویم. اینجا یک باغ تماما ایرانی و بسیار زیبا و نهایتا حیرت انگیز است. 
تقارن اولین نکته ای است که به ذهنتان می رسد. همه چیز به شکل هنرمندانه ای متقارن است و نظم خاصی را گوشزد می کند. در نگاه اول درخت های نخل بلند بالا در ترکیبی با نارنج های کوتاه قامت در دو طرف باغ چشم-نوازی می کنند. گل کاری باغ بر زیبایی هر چه بیشتر مجموعه افزوده است. یک آب راه با شکل و شمایلی کاملا ایرانی در طول مسیر جریان دارد که اطراف آن گل کاری شده است. از دو طرف این آب راه مسیری متقارن به سمت عمارت وجود دارد. از این مسیر سرسبز و زیبا حرکتمان را ادامه می دهیم و مدهوش از عطر بهارنارنج و زیبایی باغ به عمارت اصلی نزدیک می شویم. یک حوض مستطیلی زیبا درست روبروی عمارت قرار دارد که انعکاس تصویر عمارت قوام در آن بر شکوه هر چه بیشتر بنا می افزاید. 
آن چه در پیش رو می بینید شما را متحیر خواهد کرد. ایوانی به غایت زیبا که بیشتر به یک رویا می ماند و آنچنان زیبا و حیرت انگیز و هنرمندانه است که لحظاتی چند چشمانتان را خواهد ربود و شتاب حرکتتان را خواهد گرفت. بیایید نگاهی به کلیت این عمارت شگفت انگیز بیندازیم. یک ایوان با دو ستون یکپارچه مرمر در وسط عمارت و دو راه پله در دو سوی آن که به یک راهرو متصل می شوند. ارسی هایی با شیشه هایی رنگی و معرق و منبتی حیرت انگیز و ظریف. دیواره پایینی بنا و حتی پله ها به ظریف ترین حالت ممکن حجاری شده و نقوش سرباز قاجاری، شیر و کلی طرح دیگر بر روی دیواره سنگی خلق شده است. اگر کمی فاصل بگیرید به سبک خانه ها و عمارات دوره زندیه سه قوس هلالی بر پیشانی عمارت در سه سمت می بینید. 
در هلالی وسط درست بر بالا ایوان آیه مبارکه نصر من الله و فتح قریب در حالی که دو فرشته آن را بلند کرده اند و دو شیر در مرکز طرح قرار دارند. در دو هلالی اطراف طرحواره پلنگی است که آهویی را شکار کرده است. همه چیز به غایت زیباست. از یکی از راه پله ها به سمت داخل حرکت می کنیم و وارد ایوان یا تالار آینه می شویم. اگر یادتان باشد در ابتدای سفر از شما خواهش کردیم کمی سر به هوا باشید.
تالار آینه جادویی در سقفش پنهان کرده که اگر حواستان به آنچه در بالای سرتان رخ می دهد نباشد نیمی از هنرهای ایرانی را از دست داده اید. تالار یک پارچه آینه است اینجا همان مکانی است که نور به جای صدا از گوش هایتان عبور می کند و شاید بد نباشد اگر بدانید طبق کتیبه ای که در یکی از اتاق ها قرار دارد خلق این شگفتی جادویی با آینه ها چهار سالی به طول انجامیده است.
نقاشی، گچ بری و آینه کاری این تالار به قدری زیباست که هوش از سر می پراند و شما را عاشق نارنجستان قوام می کند. یک درب سه تایی در انتهای تالار حجاری شده در نهایت دقت و از جنس چوب گردو رو به شاه نشین عمارت باز می شود. خود شاه نشین ترکیبی حیرت انگیز و اعجاب آور از هنر ایرانی است. باز ترکیب آینه، نقاشی، گچ بری و منبت کاری جلوه بی نظیری به عمارت بخشیده است.
دل کندن از ایوان شاه نشین کار سختی است اما وقت تنگ است و باید به مسیر ادامه داد. از یکی از همان راهروها به سمت دیگر حرکت می کنیم و از بهار خواب دل باز عمارت عبور می کنیم. کاشی های آبی و سفید کف سالن روبرو چشم ها را ذوق زده می کند. تالاری یکپارچه نور و زیایی و نقاشی رنگ و روغن و سقفی پر از رویا که شاید خالی از لطف نباشد اگر بدانید این رویای مصور حاصل دستان هنرمند و ساحر لطفعلی خان صورتگر نقاش پرآوازه آن روزهای شیراز است. زیبایی این سالن نیز شما را به وجد خواهد آورد. نور از همان ارسی های زیبا با شیشه های رنگی به داخل نفوذ کرده و باز اعجاز رنگ و نور را یادآور می شود. 
سالن هم حس خلسه ای آرام بخش را به رگ و پی انسان تزریق می کند. پشت بند تالار نیز اتاقی قرار دارد که در زیبایی و نقش و نگار کم از سالن مجاور ندارد و با یک بخاری سنگی حجاری شده قاجاری آراسته شده است. راه دسترسی به طبقه بالا راه پله ای است که در این اتاق تعبیه شده است. درست مشابه همین معماری در آن طرف ایوان هم طراحی شده تا باز هم اصل تقارن بر جای بماند. اگر به طبقه دوم بروید چهار اتاق و یک هشتی را ملاجظه خواهید کرد. دیدن زیبایی و شکوه عمارت از طبقه دوم لذتی مضاعف دارد. زیر زمین بنا هم یک شاه نشین تابستانه دارد، تنها قسمت زیرزمین که تزییین شده و آجر کاری جالبی دارد.
در روزگاران قدیم بخشی از زیرزمین اسلحه خانه و قسمتی دیگر انبار غله بوده است. شکوه این عمارت تمام نشدنی است. چند ساختمان دیگر هم در باغ و در ضلع های مختلف قرار دارند که دیدنشان قطعا خالی از لطف نیست. در سقف و کف و در و دیوار و باغ این عمارت گنجینه هفت هنر ایرانی خفته است که قداستی خاص به این عمارت می دهند.
پرفسور پوپ
چای طعم دار باغ قوام
لذت گشت و گذار در نارنجستان قوام را با یک چای معطر یا یک شربت خانگی شیرازی در قهوه خانه عمارت تکمیل کنید. انواع عرقیات گیاهی نیز در این قهوه خانه وجود دارد و مطمئن باشید صرف یک چای به لیمو در باغ نارنج لذت وصف ناپذیری دارد.
