در این مقاله سعی داریم به مراسمات و آئین های خاصی كه شهر های مختلف كشور در ایام محرم و صفر برگزار می شود اشاره ای داشته باشیم. البته اشاره به تمام رسومات در گوشه و كنار كشور نیازمند تحقیقات بیشتر و مقالات كامل تری می باشد. شناخت و تجربه برخی آئین ها و رسومات در گوشه و كنار كشور به ما نشان می دهد كه اعتقاد قلبی مردم ایران با سنت و خون آن ها در هم آمیخته است. مراسم هایی گه گاهی ساعت ها و حتی روزها به طول می انجامد بدون اینكه لحظه ای خستگی در دل عزاداران وارد شود. در ادامه این مقاله سعی می كنیم شما را با برخی از خاص ترین و زیبا ترین مراسمات آئینی در شهر های مختلف ایران از جمله: چاووشی خوانی مردم آران و بیدگل، نخل برداری در استان های مختلف، گل مالی در استان لرستان، طشت گذاری در آذربایجان، طبق كشی قزوینی ها، لال پله گیلانی ها آشنا كنیم.
تجمع عاشورائی در “زنجان”
شهر “زنجان” نیز همانند شهر های كشور در ایام محرم سوگوار اهل بیت علیه السلام می باشد. شهر “زنجان” در سبك عزاداری زبان زد شده است. در شهر زنجان در مقابل حسینه اعظم این شهر و میدانی كه در مقابل آن وجود دارد هر ساله مردم شهر و دیگر مناطق كشور تجمعی بزرگ و غیر قابل وصف انجام می دهند. در روز هشتم محرم كه به “یوم العباس” معروف است جمعیتی از عزاداران از كل شهر به سمت حسینیه آمده و ساعت ها یك صدا روضه خوانی و سوگواری می كنند. از نكات قابل ذكر در این مراسم می توان یك دلی و اتحاد غیر قابل وصف و یك دل بودن این مردم را نام برد. این مراسم اغلب با غروب آفتاب و حركت به سمت امام زاده سید ابراهیم (ع) به پایان می رسد. وجود اقامتگاه های سنتی و زیبا در مركز شهر و بافت قدیم همانند اقامتگاه سنتی ددمان زنجان در كنار حسینیه اعظم محل مناسبی برای اقامت در این ایام برای مسافران می باشد.
نخل برداری در “یزد”
در شهر های مختلف در استان “یزد” مراسمی آئینی مذهبی به نام نخل برداری برگذار می شود. در شهر “یزد” نیز نخلی بزرگ در روز عاشورا به حركت در آمده و در خیابان های شهر در میان مردم و هیات های عزاداری و همچنین امام زاده ها به گردش در آورده می شود. “نخل” سازه ای چوبی و مقبره مانند است كه از سال ها پیش به عنوان نمادی برای عزداری از آن در این خطه استفاده می شود. در روزهای پایانی دهه اول محرم با پارچه های زیبا این نخل را آراسته و در روز عاشورا به حركت در می آورند. نخل نمادی از تابوت و احترام به اجساد شهدا در كربلا می باشد. این گونه مراسمات هیچ ترویجی را جز به نمایش خلوص مردم و بزرگداشت شهدای كربلا به ویژه امام حسین (علیه السلام) نمی دهد.
خیمه سوزان شهر “طاقانك” در “شهركرد”
شهر “طاقانك” در استان چهارمحال و بختیاری سال هاست كه در ایام محرم زبان زد مردم این استان می باشد. از سال ها پیش در این شهر رسم بر این بوده كه در ورودی شهر و در جوار مسجد، حسینیه و امامزاده شهر، منطقه ای بزرگ را با نخل هایی كه از استان های همجوار آورده شده به صورت نمادین كاشته و بازسازی روز عاشورا را با زدن خیمه ها در میان آن ها به تصویر می كشند. در سال های اخیر هر شخصی بانیتی و خواسته ای قلبی خیمه ای را در اولین روزهای محرم در این منطقه برپا كرده و دهه اول محرم به ویژه شب ها در میان این خیمه ها به عزاداری و خواندن زیارت و پخت نذری می پردازند. اوج حماسی بودن این آئین در ظهر روز عاشورا با به آتش كشاندن این خیمه ها توسط افرادی قرمز پوش كه نشان از دشمنان اهل بیت می باشند می توان دید. دود و آه و ناله مردم و صدای گریه عزاداران در فضایی پر از سوگ در هم آمیخته می شود و زمین و زمان به مظلومیت این خاندان گریه می كنند.
مشعل گردانی در “قم”
در شهر “قم” در شب های هشتم و نهم محرم توسط عراقی های ساكن در این شهر پس از تاریكی هوا مشعل هایی را به دست گرفته و به داخل شهر می آیند. حركتی بزرگ و دیدنی همراه با صدای نوحه و تبل كه نمادی از كاروان اشقیاء در روز عاشورا و آتش زدن خیمه های اهل بیت می باشند. تاریكی هوا و نور مشعل ها همراه با ذكر مصیبت فضایی سوزناك را برای عاشقان حضرت فراهم می كند.
آئین گل مالی در “لرستان”
در “لرستان” در استان “خرم آباد” از سال ها پیش كه حتی پیشینه آن را به قبل از اسلام نیز می رسانند، رسمی برای از دست دادن جوانان و بزرگان و قهرمانان كه همواره نیز برگذار می شود را داشته اند. مردم این خطه در سوگ امام حسین (ع) و یارانش حوضچه ای از گل كه با خاكی نرم و گلاب درست شده است تهیه می كنند، درون آن قرار گرفته و خود را آغشته به آن می كنند. این رسم كه به گل مالی معروف است در روزها تاسوعا و عاشورا انجام شده و با ظاهری گلی به نشانه عزا و سوگ امام حسین (ع) در هیات های عزاداری حركت كرده و عزاداری می كنند.
بیل زنی در “بیرجند”
نذری برون در روستای “باغملك” در “مباركه” استان “اصفهان”
در استان اصفهان مراسم های بسیاری كه ریشه در سنت و اصالت آن ها دارد بر گذار می شود. در هر نقطه از این استان رسمی آئینی رنگ بوی ویژه ای به آن می دهد. در نزدیكی شهر “مباركه” روستاهای “باغملك” و “اراضی” رسمی زیبا در روزهای تاسوعا و عاشورای حسینی را برگزار می كنند. اهالی روستای “اراضی” در روز تاسوعا غذاهایی به حد توان هر خانواده تهیه كرده و با تزئین آن را به حسینیه می برند. بعد از نماز ظهر از خانواده ای كه از روستای”باغملك” دعوت كرده اند پذیرایی می كنند. در روز عاشورا نیز اهالی”اراضی” به باغملك” رفته و پس از سوگواری در عزای امام حسین (ع) از نزری این روز استفاده می كنند.
طشت گذاری در “آذربایجان”
این آئین در استان های آذری زبان بیشتر برگذار می شود و ریشه ای تاریخی دارد. در روزهای تاسوعا و عاشورا مردم در حین عزاداری طشتی را كه البته پس از دعا خواندن بر آن به نشانه تبرك از آب آن می نوشند، بر روی دست گرفته و در میان جمعیت می چرخانند. صحنه ای زیبا در میان عاشقان گرداگرد این طشت كه نمادی از مشك حضرت عباس(ع) می باشد به چشم می خورد.
رسم لال پله در “گیلان”
چاووش خوانی در “آران و بیدگل”
از مراسم های زیبا و سنتی در آغاز محرم «چاووشی خوانی» هیات های مذهبی در كوچه های “آران و بیدگل” می باشد. از دو یا سه صده قبل رسم بوده كه قبل از آغاز محرم هیات ها و مردم در مسیری كه به سمت امامزاده ختم می شده، به راه می افتاده و با خواندن اشعار مذهبی همه را به آمدن محرم نوید داده و به عزادای دعوت می كردند. رسمی زیبا و البته سنتی در شهری كه رنگ و بوی خرافات در آن دیده نمی شود.
طبق كشی “قزوینی ها”
در شهر قزوین نیز همانند دیگر شهر های ایران مراسمی متفاوت هر ساله در ایام محرم برگزار می شود. مردم این شهر “طبق هایی” كه با طول 1 الی 2 متر و به شكل استوانه می باشد را بر سر گذاشته و در میان مردم و عزاداران حركت می كنند. این “طبق” دور تا دورش را با آئینه كاری های زیبا تزیین كرده و از دور كاملا می درخشد. در شب تاسوعای حسینی مردم از تمام تكیه ها و مساجد به همراه “طبق” های در دست و همراه با جمعیت به سمت امامزاده سید محمد(ع) راه می افتند.
شاه حسین گویان در “تبریز”
در آذربایجان به ویژه شهر “تبریز” مراسمی به نام “شاه حسین” یا همان “شاخ سی” از سال های دور برگزار می شود. این مراسم به نحوی است كه مردم و عزاداران دست در كمر همدیگر گذاشته و با نظم و اتحاد خاصی چوب هایی در دست گرفته و بالا و پایین می برند. با نزدیك شدن چوب به زمین یك صدا نوای “شاه حسین” و با نزدیك شدن آن به سر خود ندای”وای حسین” سر می دهند.
