بنای گنبد سلطانیه در حدود 36 کیلومتری شهر زنجان واقع شده است. این بنای ایلخانی که توسط سلطان محمد خدابنده (اولجایتو) ساخته شده است، از سوی برخی صاحب نظران به عنوان دومین و گاهی اولین گنبد آجری جهان معرفی شده است. بنا دارای تزئینات فیروزه ای از نوع کاشیکاری و غیره می باشد و از دور زیبایی خاصی را تداعی می نماید. در اینجا سعی شده است تا مواردی نظیر ِگنبد سلطانیه کجاست؟ داخل گنبد سلطانیه و نیز عکس گنبد سلطانیه معرفی و ارائه شود.
شهر سلطنتی سلطانیه که از جمله شهرهای بازماندگان مغولی محسوب می شود، در شمال غربی ترین نقطه ی ایران، حدود 120 کیلومتری شمال غرب قزوین – تبریز و 36 کیلومتری شهر زنجان واقع شده است .
در خصوص این شهر اطلاعات پراکنده ای در منابع تاریخی ذکر شده است. ارزش های کالبدی و شناسایی مشخصات شهر سلطانیه را نتایج فعالیتهای گسترده ی بررسی، شناسایی و کاوش در منطقه مشخص می نماید. شهر سلطانیه از نوادری محسوب می شود، که در بین شهر های کهن ، کمتر دستخوش حوادث و تغییرات عمده قرار گرفته است. کاوشهای علمی باستان شناسی کم و کیف عوامل موجود در این شهر را به همراه پیوند های عناصر شهری آن مشخص می نماید.
ساکنان امروزی شهر سلطانیه به دامداری و کشاورزی روی آورده اند. ارغون، ششمین حاکم ایلخانی در ایران، این مکان را به جهت دارا بودن مراتع فراوان به عنوان پایتخت تابستانی برای خود انتخاب نمود و آن را بنیان نهاد، که به سبب وفات او ناتمام ماند و سپس پسرش اولجایتو ( محمد خدا بنده)، این مکان را به عنوان پایتخت برای قلمرو حکمرانی اش برگزید و آنجا را ساخت.
وجه تسمیه ی شهر نیز از آنجاست که پادشاهان قدیم خود را شاه نخوانده بلکه خویش را سلطان معرفی می نمودند. همزمان با بنای اولیه ی ساخت شهر سلطانیه ، کم کم شخصیت های تراز اول امپراطوری نیز شروع به ساخت منازل خود کردند و مساجد، قصر ها، کاروانسرا ها و حمام های عمومی بر پا گردید. اولجایتو بهترین هنرمندان و صنعت کاران امپراطوری خود را مجبور به استقرار در سلطانیه نمود. و پس از ساخت ارگ در محوطه ی آن نیز مقبره ای برای خود ساخت تا در عظمت ، قابل رقابت با مقبره ی برادرش غازان خان در تبریز باشد. در گذشته سیستم آبرسانی سلطانیه از چاه و قنوات تامین می شده است، همچنین وسعت دشت سلطانیه آن را مناسب تمرینات بزرگ نظامی نموده و پادشاهان ایران بر طبق عادت همه ساله به آنجا رفته و اردوگاه سلطانیه گاهی نمایش قدرتی در مقابل عثمانی می گردید . زیبا ترین بنای شهر ، گنبد سلطانیه یا آرامگاه سلطان محمد خدابنده می باشد.
گنبد سلطانیه کجاست؟
ویژگی های معماری بنای گنبد آجری سلطانیه
بنای عظیم گنبد سلطانیه دارای پلان هشت ضلعی می باشد. این بنا دارای هشت مناره و سه بخش به نام های گنبد خانه ،تربت خانه و سردابه است. تربت خانه از اجزاء برجای مانده از مجموعه گنبد سلطانیه است که در جهت جنوبی گنبد و به سمت قبله بنا شده است تربت خانه در بخش جنوبی دارای محرابی می باشد و همچنین کتیبه هایی از سوره های بقره،الملک و القیامه در آن به دست آمده است که به خط های کوفی و ثلث نوشته شده است. تزئینات کتیبه ای، حکاکی و کنده کاری و نیز کاشیکاری معرق از جمله تزئینات بنای سلطانیه به شمار می آید که از منظر زیبایی توجه بسیاری از گردشگران خارجی را به خود بر انگیخته است. 
گفته شده گنبد بنا دارای دو دوره تزئینات بوده است. در دوره اول این تزئینات با آجر و کاشی صورت گرفته و در دوره بعد گچ و نقاشی روی گچ انجام شده است به طوری که دوره اول پوشیده گردیده است.سرداب بنا در قسمت زیرین تربت خانه ساخته شده است . برخی معتقدند که سرداب پیش از ساخت گنبد بنا شده است. حکمرانان ایلخانی به جهت آیین اجدادی خود، اجساد مردگانشان را در گورهای زیر زمینی همراه با اشیاء تدفینی و با توجه به موقعیت اجتماعی فرد دفن می نمودند. هرچند در کاوش ها آثاری به دست نیامد،اما همواره مورخین ذکر نموده اند که سلطان محمد خدابنده در این سرداب مدفون است. 
